Trapped in the Closet: hoe geschift is R. Kelly exact?

De Beursschouwburg screent volgende week de eerste 22 hoofdstukken van R. Kelly’s Trapped in the Closet. Twaalf jaar na zijn release heeft die hiphopmusical met stotterende pooiers, strippende dwergen en homoseksuele dominees nog altijd zijn hamvraag niet beantwoord: hoe geschift is R. Kelly exact?

R. Kelly is het zelfverklaarde ‘seksgenie’ en de dito ‘sex-o-saurus’ die ooit de zinsnede ‘You remind me of my Jeep: I wanna ride it’ neerschreef. Zijn grootste hit is I Believe I Can Fly, een nummer over hoe hij gelooft dat hij kan vliegen, meent dat hij de hemel kan aanraken en daar elke dag en nacht over nadenkt. Toen hij 27 was, trouwde R. Kelly met de vijftienjarige Aaliyah. Dat bleek illegaal. Wat hem niet verhinderde om voor haar het nummer Age Ain’t Nothing but a Number te schrijven. In 2002 moest R. Kelly zich in de rechtbank verantwoorden voor een opgedoken video waarin hij op een minderjarige urineerde. R. Kelly beweerde niet de man in de video te zijn en suggereerde dat het zijn broer C. Kelly was. Waarna hij zijn broer 50.000 dollar aanbood om de schuld op zich te nemen – C. Kelly weigerde. Toen R. Kelly in 2013 gevraagd werd naar wie hij als een gelijkgestemde geest beschouwde, antwoordde hij: ‘Chris Brown.’ In 2016 noemde hij Bill Cosby ‘een symbool van een grote vaderfiguur’. In 2016.

R. Kelly is, met andere woorden, volslagen stiepelzot.

Die context moet u meehebben om de waanzin die Trapped in the Closet is enigszins te kunnen vatten.

***

Een korte historiek voor wie niet mee is. In 2005 bracht R. Kelly TP. 3 Reloaded uit, zijn zevende plaat. De laatste vijf tracks van die plaat vormden samen Trapped in the Closet: vijf nummers in mi majeur met een identieke beat en een identieke songstructuur, waarin R. Kelly een soort r&b-luisterspel opvoerde. De nummers sloegen aan in de States – hoofdzakelijk omdat in de States alles van R Kelly in die periode aansloeg – waarna R. Kelly het plan opvatte om elke song van een videoclip te voorzien, die samen een rapmusical vormden, geïnspireerd op Desperate Housewives. Het was het ultieme vanity project: Trapped in the Closet is geschreven, gezongen, geproducet en geregisseerd door R. Kelly, die ook nog eens de hoofdrol en een aantal bijrollen op zich neemt. Dat had de doodsteek voor zijn carrière moeten zijn. Trapped in the Closet had nooit mogen werken.

Alleen: het werkte.

Zij het niet om de redenen die R. Kelly in gedachten had.

Het is nagenoeg onmogelijk om het verhaal van Trapped in the Closet bondig samen te vatten. De titel verwijst naar ene Sylvester, een rol van R. Kelly, die verscholen zit in de kast nadat Rufus, de man van zijn onenightstand Cathy, thuisgekomen is. Rufus – een dominee – opent de kast, waarna de situatie in ras tempo escaleert. De dominee blijkt namelijk zelf ook zijn vrouw te bedriegen met een man genaamd Chuck. Ondertussen is Gwen, Sylvesters vrouw, hem aan het bedriegen met een politieman – om onduidelijke redenen gespeeld door Omar van The Wire – die op zijn beurt bedrogen wordt door zijn vrouw Bridget. Bridget heeft iets met een astmatische dwerg, die Big Man heet, een enorme penis heeft, beroepshalve stript en het op stressmomenten in zijn broek doet. In een ultieme twist wordt onthuld dat Big Man tevens de vader is van het kind waarvan Bridget zwanger is.

Iedereen heeft trouwens aids.

Blijkt in aflevering 21.

Dát soort escalatie.

Nog moeilijker is het te beschrijven wat Trapped in the Closet precies is. Er is namelijk geen referentiekader. R. Kelly noemt het zelf een ‘hiphopera’, maar dat dekt niet de hele lading. Je zou het een mix kunnen noemen van een Zuid-Amerikaanse telenovela, literal video’s op YouTube, een parodie op een Frank Ocean-jam en kolderesk muziektheater. Red Shoe Diaries is nooit veraf. Maar de aantrekkingskracht van de reeks zit ‘m niet in wat ze poogt te zijn. Het zit ‘m in wat Trapped in the Closet is.

Heel, heel erg grappig.

U moet weten: R. Kelly heeft de neiging over steeds dezelfde waterdruppelbeat te bezingen wat er in beeld gebeurt. En dan bedoelen we álles: elke gelaatsuitdrukking, elk banaal detail, elke gedachte, elke conversatie, elke discussie over plat versus bruiswater. Als in aflevering 1 Sylvesters gsm rinkelt terwijl hij zich in de kast schuilhoudt, zingt R. Kelly: ‘I tried my best to quickly put it on viiiiiiibrate.’ Dat is heel geinig. In aflevering 4 croont R. Kelly over beelden waarin hij zelf de liefde bedrijft met zijn vrouw. ‘Then she cries out: “Oh my goodness, I’m about to climax.” And I said: “Cool. Climax. Just let go of my leg.”‘ Dat is nóg geiniger.

Het mag dan ook niet verbazen dat Trapped in the Closet rijkelijk werd geparodieerd. Meteen na de release van de eerste twaalf hoofdstukken gingen South Park, Saturday Night Live, Weird Al Yankovic, Jimmy Kimmel en Aziz Ansari met de format aan de haal. Normaal wordt je reeks dan voorgoed stopgezet. Niet Trapped in the Closet. Om de een of andere reden deed dat uitlachen de populariteit alleen maar toenemen. In 2007 kwam R. Kelly met tien nieuwe afleveringen op de proppen, in 2012 kwamen er nog eens elf bij. Momenteel telt zijn hiphopera – vreemd eigenlijk dat hij ‘rapera’ heeft laten liggen – 33 afleveringen met een duur van anderhalve tot zes minuten. ‘Ik weet zelf ook niet hoe ik het moet uitleggen’, heeft R. Kelly er zelf over gezegd. ‘Het blijft maar rijmen en rijmen. Trapped in the Closet heeft een eigen leven, geest en lichaam gekregen.’

Gevolgd door de zin: ‘Ik ben zoals de man die het vliegtuig heeft uitgevonden.’

***

Twaalf jaar na het begin van de reeks is het einde van Trapped in the Closet dan ook nog niet in zicht. R. Kelly beweert dat hij 85 nieuwe afleveringen heeft geschreven, maar nog op een budget wacht. Een maand geleden circuleerden er geruchten dat Apple Music-topman Jimmy Iovine – een grote fan – een vierde seizoen zou willen financieren.

Naar dat vierde seizoen wordt reikhalzend uitgekeken. In zijn eerste 33 afleveringen heeft Trapped in the Closet niet alle vragen beantwoord. Dan hebben we het niet over wie wie aan het bedriegen is, waar de reeks naartoe gaat of zelfs wat überhaupt ooit de bedoeling was. De centrale vraag van Trapped in the Closet is: is R. Kelly een creatief genie of een narcistische dolleman?

In zijn eerste seizoen leek het antwoord naar de tweede optie te neigen. Episodes 1 tot 12 lijken het perfecte voorbeeld van accidentele humor. Trapped in the Closet was niet grappig omdat er een dwerg in zat die in zijn broek kakte, het was grappig omdat R. Kelly het schijnbaar hilarisch vond om een dwerg die in zijn broek kakte op te voeren. Dat is een verschil. Evenwel: hoe meer afleveringen er verschenen, hoe meer het leek dat R. Kelly mee was met de grap. Zijn jams werden steeds nonsensicaler. De plotstructuren werden zo ingewikkeld dat het wel de bedoeling moest zijn.

Niet dat R. Kelly Trapped in the Closet bedoeld heeft zoals de reeks bekeken wordt. De vraag is hoe ver hij zelf mee is. Want dat is de ware kijkervaring van Trapped in the Closet. Hoe grappig is dit bedoeld? Heeft R. Kelly een nieuwe vorm van humor uitgevonden? Is dit outsiderart? Is dit een egotrip of een parodie op een egotrip? En kun je iemand die in de videoclip van I Believe I Can Fly vier minuten lang met zijn armen wijd staat te zingen terwijl er een camera om hem heen draait wel van enige zelfrelativering verdenken?

Het debat over die vragen duurt ondertussen al twaalf jaar. Er zijn internetessays geschreven die Trapped in the Closet met Stendhal en de nobele kunst van de sprezzatura vergelijken. Toen IFC, een Amerikaanse distributeur die zich doorgaans met films van Woody Allen en Gus Van Sant occupeert, het derde seizoen toonde, werd de reeks ‘een perfect voorbeeld van een onafhankelijke artiest die zijn passie volgt om een uniek kunstwerk te creëren’ genoemd. Zonder ironie.

Het antwoord is allicht al die dingen samen. Trapped in the Closet is het stiepelzotte meesterwerk van een stiepelzotte artiest die op een dag wellicht in de gevangenis zal belanden. Uiteindelijk doet het er ook niet toe. Trapped in the Closet bestaat. En daar zijn wij heel blij om.

Voor de fans: er bestaat een dvd-commentaar bij het eerste seizoen, waarin R. Kelly – binnen het beeldkader – naar zijn eigen reeks kijkt, een sigaar rookt en integraal vertelt wat hij ziet.

Puur goud.