‘The Little Mermaid’ werd online gebombardeerd met slechte ratings, en die praktijk is niet zo banaal als het klinkt

Almaar meer ‘controversiële films’ worden op online filmsites gebombardeerd door doelgerichte acties van ‘review bombing’. Wat zit er precies achter dat fenomeen?

De nieuwe Disney-kaskraker The Little Mermaid ging ondertussen twee weken geleden in première, maar op de populaire filmsite IMDB ging dat alles behalve van een leien dakje. De online database, die gebruikers de mogelijkheid geeft films te scoren en recenseren, werd overspoeld met trolls, fake accounts en bots die de film een buitensporige hoeveelheid negatieve reviews bezorgden. Het is een fenomeen dat wel eens ‘review bombing’ genoemd wordt. Maar wat is ‘review bombing’, en waarom komt het in recentere jaren vaker voor? 

De score voor The Little Mermaid op de site viel ver onder het gemiddelde van de critici, die in het algemeen een stuk lauwer zijn voor de recente live-action Disneyprenten dan het breder filmkijkend publiek. ‘Daar hangt een geurtje aan’, dacht IMDB, dat prompt zijn stemsysteem aanpaste met een alternatieve weging.

Niet mijn Ariël

Een dichtere kijk op het culturele discours in online, veelal rechtse kringen onthult al snel een verklaring voor het probleem. Waar het hoofdpersonage Ariël in de originele animatiefilm een wit meisje met vuurrood haar was, is de actrice van deze remake de Afro-Amerikaanse R&B-zangeres Halle Bailey. Toen een eerste trailer voor de film de wereld rondging ontving de YouTube-clip meer dan drie miljoen dislikes. Woorden als ‘blackwashing’ vielen al snel, het veranderen van de huidskleur van initieel witte naar zwarte acteurs, en de hashtag #NotMyAriel ging viraal op twitter.

In een interview dat Bailey over het laatst hield ging ze onverminderd voor de emancipatie: ‘Mijn versie van de film heeft een serieuze draai gegeven aan het originele perspectief van de film en dat vind ik heel spannend. Het gaat niet meer over Ariël die de oceaan verlaat voor een jongen. Het is meer dan dat geworden. Het draait nu om haar zelf, haar doel, haar vrijheid, haar leven en wat zij wil.’

Het groeiende aantal remakes en blockbusters die vooral in de voorbije tien jaar in de bioscopen te zien zijn, is lucratiever dan ooit. Tegelijkertijd wordt de wereld geleidelijk aan diverser in huidskleur, genderidentiteit, seksualiteit en religie. Die minderheidsgroepen, die ook wel eens in de cinemazalen durven te verschijnen, zien zichzelf graag vertegenwoordigd in entertainment, zeker als het blockbusters of gigantische franchises van Marvel, Disney of Star Wars betreft. Noem het cynisch kapitalisme of niet, filmstudio’s en producenten spelen in op die vraag naar maatschappelijke weerspiegeling. De standaard van films waar enkel witte, heteroseksuele mannen in te zien zijn, is nu al even voorbij. Op dat vlak is review bombing een poging tot het terugdraaien van de klok. Ze proberen films bij het bredere publiek te doen overkomen als slecht, mensen uit de cinemazalen te houden en zo te ‘bewijzen’ dat er geen vraag is naar het diverser aanbod die studio’s en productiehuizen proberen te creëeren.

Zelfs originele diverse personages, zoals in de financiële en culturele megahit Black Panther van een paar jaar terug, zijn niet gevrijwaard van review bombing. Het hoofdpersonage van die Marvel-film, T’Challa, verscheen voor het eerst in de strips ergens halverwege de jaren ‘60. Er werd dus niet aan ‘blackwashing’ gedaan, de plek van een initieel wit personage werd niet afgenomen en een witte acteur verloor evenzeer niet zijn job. Desondanks stootten de overwegend Afro-Amerikaanse cast, het sterk dekoloniaal perspectief en de afro-futuristische thematiek heel wat kijkers tegen de borst. De film werd, met andere woorden, niet gemaakt met een wit publiek in gedachten, maar richtte zich expliciet naar de zwarte gemeenschap. Review bombers lieten hun ongenoegen over zo’n diverse film snel blijken, zelfs vooraleer de film zelf was uitgekomen.

Over de schreef

Maar waarom doet men het nu precies? Uit onderzoek van de Huffington Post, die eens een kijkje nam in de online (vaak anonieme) groepen die happig zijn op zo’n bombing-tactieken blijkt dat hun redenering weinig verrassend is: ‘Het feit dat de producenten van de Star Wars-franchise meer vrouwen toelaat vind ik over de schreef gaan’, vertelde een moderator van een dergelijke online groep, over de beduidend diversere Star Wars: The Last Jedi. Veel laat zo’n uitspraak niet aan de verbeelding over. De bevindingen van de Huffington Post zijn dan nogal penibel: ‘Vaak zijn review bombers lid van de ‘alt right’, een radicaal-rechtse beweging op het internet die racisme, misogynie, xenofobie en andere haatvolle ideologieën propageren’, concludeert de krant.

Review bombing is dus een vorm van politieke participatie, en draait niet zozeer om de inhoud. Het is eerder een reactie op wat diversiteit in entertainment symboliseert, dan de feitelijke kwaliteit van de gebombardeerde films of series. Zoals gezegd, de wereld wordt onherroepelijk diverser, dat valt op vele manieren niet terug te draaien. Op vele vlakken is de enige strijd die er nog te vechten valt eentje in de wereld van de cultuur en media. Het kan dan ook geen verrassing zijn dat ‘cultuuroorlog’ een veelgebruikt woord is in contexten als deze. Naar eigen zeggen houden review bombers hun bombardementen om ‘de strijd aan te gaan tegen woke die hun agenda wilt doordrukken met gebruik van populaire media en entertainment.’ Woke, nog zo’n woord dat niet weg te slaan is uit het hedendaags discours. 

De ‘alt right’ is een groep die vooral halverwege de jaren 2010, gelijktijdig met het Trumpisme, aan populariteit won. In dat circuit wordt review bombing gezien als het terugnemen van wat cultureel krediet door te bewijzen dat er geen markt is voor woke media en entertainment met progressieve casts en thematiek. In entertainment schijnt die tactiek veeleer niet te werken. De blockbusters en grote franchises doen het financieel niet slecht, en lijken terug op stoom te komen na twee jaar aan coronapandemie en beperkte bioscoopinkomsten. Midden in een groeiende polarisering in de VS is het fenomeen van ‘review bombing’ dus een uiting van de anti-woke onderbuik die wild om zich heen slaat.

Slap afkooksel

Het eerste grootschalige geval van review bombing vond een tijdje terug plaats met Ghostbusters, de remake uit 2016. De originele film, met legendarische comedians als Bill Murray en Dan Akroyd, wordt door velen als een onaantastbare klassieker gezien. Dat de nieuwe versie uit 2016 zijn vier hoofdrollen toedienden aan comediennes Melissa McCarthy, Kate McKinnon, Kirstin Wiig en Leslie Jones, kon voor velen niet door de beugel. 

Recensies noemden de films inhoudelijk maar een slap afkooksel van het origineel, maar het online discours was eerder doorspekt van seksisme naar de geheel vrouwelijke hoofdcast en racisme jegens de Afro-Amerikaanse Jones. Ook de rol van Chris Hemsworth in de film stond ter discussie. Die speelde, met ongetwijfeld een dikke oogknip naar traditionalisten, een waarlijk oliedom blondje dat er schijnbaar enkel voor de looks tussen stond. Dat de rollen eens werden omgedraaid, stond niet naar de zin van velen.

Bezoedeld

Het fenomeen van review bombing komt in de jaren sinds 2016 wel almaar vaker voor. In recentere jaren moest Marvel-film Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings een bombardement doorstaan voor zijn Aziatische cast en in het algemeen eerder niet-Westers perspectief. In televisieland ging voor de nieuwe megaproductie van Amazon, The Lord of the Rings: The Rings of Power, evenzeer het bomalarm af. Dat het vooruitzicht op een nieuwe reeks in het Lord of the Rings-universum in het algemeen niet met laaiend enthousiasme onthaald werd, zal ook niet geholpen hebben. 

In de cast waren, in tegenstelling tot de succesvolle filmreeks van twintig jaar terug, een heleboel niet-witte acteurs en actrices te vinden. De fantasiewereld die J.R.R. Tolkien bijna honderd jaar geleden creëerde, werd zo bezoedeld met ‘geforceerde diversiteit die de originele spirit van die wereld teniet deed’, klonk het. Dat het niet gaat om een historische documentaire maar een fantasiereeks, waar elfen en dwergen en draken in rondlopen of vliegen, ontging de kritikasters dan even. 

Over historische drama’s gesproken. Recent fenomeen Bridgerton doet het met zijn historisch revisionisme en verhaallijnen, waar zwarte personages Victoriaanse aristocratie spelen, al helemaal niet goed in conservatieve kringen. Hetzelfde gold voor de populaire HBO-reeks The Last of Us, die een hele aflevering wijdde aan het personage Bill en zijn mannelijke partner Frank. Ook in de al even populaire videogame waar de serie op gebaseerd werd Bill als homo afgebeeld, al behoort dit beduidend meer tot de subtekst dan in de aflevering.

Meesterwerk of misbaksel?

De rode draad doorheen deze gevallen lijkt wel duidelijk te zijn. Films of series die personages of thema’s op de voorgrond plaatsen die niet op de meest directe manier witte heteromannen betrekken, krijgen online de wind van voren uit rechtse milieus. Voor een even recent voorbeeld kan je naast The Little Mermaid ook de nieuwe kaskraker in wording Spider-Man: Across The Spiderverse van dichterbij bekijken. De animatiefilm met afro-latino hoofdpersonage Miles Morales in de hoofdrol wordt als een ‘woke misbaksel’ omschreven door review bombers, en door critici als een onversneden meesterwerk dat een benchmark vormt voor het hele animatiegenre. 

Dat soort praktijken zullen in de toekomst niet afzwakken, integendeel. De strijd tegen woke wordt niet alleen in de media en cultuur onverminderd verdergezet, maar ook ver daarbuiten. In een gefragmenteerde entertainmentmarkt waar film- en televisiestudio’s een zo breed mogelijk publiek willen bereiken, zien minderheidsgroepen zichzelf graag vertegenwoordigd. Dat zal niet zo snel ophouden. Het reactief gezwets daartegen evenmin.