Sigourney Weaver is een icoon tegen wil en dank: ‘We hebben Ellen Ripley per ongeluk gecreëerd’

Geen buitenaards wezen dat Sigourney Weaver in de Alien-films klein kreeg. En ook de tijd lijkt voorlopig geen vat te hebben op de taaie zeventiger die binnenkort te zien is in My Salinger Year, het vervolg op Ghostbusters en vier Avatar-sequels. Een no-nonsenseonderonsje.

Op haar 71e vindt de zelfverklaarde boekenwurm Sigourney Weaver amper de tijd om een boek te lezen. Niet een verminderde leeshonger maar een overvolle agenda is de boosdoener. De New Yorkse actrice die het prototype van de actieheldin gestalte gaf, Ellen Ripley uit de Alien-scififranchise, heeft zich door regisseur James Cameron laten overtuigen om op te draven in de vier vervolgen op zijn ecoblockbuster Avatar. Avatar 2 (release eind 2022) en 3 zijn al ingeblikt, aan delen 4 en 5 (uit in 2028) moet ze nog beginnen.

Deze herfst tekent de Hollywoodlegende net als Bill Murray present in Ghostbusters: Afterlife, een vervolg op de geestige jarentachtigklassieker. Maar eerst zien we haar in het gezapige, nostalgische My Salinger Year als de literair agent van J.D. Salinger, de kluizenaar die het beroemde The Catcher in the Rye schreef. Haar eigengereide personage heeft een afkeer van de nieuwe technologieën die het boekenbedrijf in de jaren negentig verstoren en neemt een jongedame met schrijfambitie (Margaret Qualley) onder haar vleugels om Salingers fanmail te verwerken.

Weaver vond in de film een uitgelezen kans om een hommage te brengen aan de carrièrevrouwen die ze een dikke vijftig jaar geleden in New York bewonderde. ‘Ik ben oud genoeg om te herinneren hoe vrouwen in de media, boekenwereld, politiek, kunst en reclamesector van New York doorbraken door met meer talent harder te werken dan de mannen. Ik was gefascineerd door hun flair, kledingstijl, zelfverzekerdheid en de gretigheid waarmee ze onbekommerd rookten, dronken en uitgebreid tafelden’, vertelt Weaver met aplomb, uitgedost in kleren van Alexander McQueen die je niet kunt beschrijven zonder het woord ‘glamour’ te gebruiken.

Heb je net als je personage last van heimwee naar vroeger?

Sigourney Weaver: Nee. New York is springlevend, er gebeurt nog altijd meer dan een mens volgen kan. De kunstscene is er niet minder dan fenomenaal. Het is gewoon anders dan vroeger. De traditionele literaire wereld uit de film is helaas wél verdwenen. Mijn personage lijkt op het eerste gezicht een draak van een mens maar dat is ze niet. Ze probeert haar levenswerk, haar literair agentschap, boven water te houden. Volgens mij zullen veel mensen zich herkennen in haar vruchteloze verzet tegen de intrede van de computer en de nakende digitale invasie.

Beschouw je jezelf als een van die technofobe mensen?

Weaver: Toch niet. Ik vond het formidabel toen ik ten tijde van Galaxy Quest (een scifiparodie uit 1999, nvdr.) mijn eerste e-mailaccount kreeg. En ik vind het even formidabel dat je tegenwoordig de Encyclopaedia Britannica niet meer in huis hoeft te hebben en dat je alles kunt opzoeken op je computer of telefoon. Ik vraag me alleen soms af of we daar niet te veel op vertrouwen. Je kunt alles googelen dus je hoeft niets meer te weten. Zo geef je een manier van leven op. Ik kan me vergissen, maar ik heb de indruk dat ik vroeger meer mensen tegenkwam met een enorme kennis in hun hoofd in plaats van in hun broekzak.

Je speelt een boekenwurm, maar ben je er ook een?

Weaver: O ja. Ik ben van de lezende generatie – computergames bestonden nog niet. Bovendien was ik een geek. Ik zat dus heel mijn jeugd met mijn neus in de boeken. Ze waren mijn vluchtroute. Dat zijn ze nog altijd. Laten we vooral hopen dat deze film mensen aanport om Salinger te herlezen of de liefde voor boeken aanwakkert. Ik snap dat kinderen vandaag hun tijd over veel zaken moeten verdelen, maar lezen is zo verrijkend.

Onlangs werkte ik samen met iemand die nog nooit van Charles Dickens had gehoord. Ik was gechoqueerd. Hoe is het mogelijk dat onze scholen er niet in slagen om de leerlingen te vertellen wie Dickens was? En als ze Dickens al niet kennen, met welke andere geniale schrijvers hebben ze dan nooit kennisgemaakt? Ik durf er niet over na te denken.

My Salinger Year is eigenlijk het verhaal van een jonge vrouw die in schrijven haar roeping vindt. Hoe vond jij destijds je roeping?

Weaver:Lach me niet uit, maar ik droomde er zelf van om schrijver te worden. Aan de universiteit heb ik Engelse literatuur gestudeerd, maar ik ben te ongeremd en sociaal voor het schrijverschap. Het is me te eenzaam. Ik ben eerder introvert dan exhibitionistisch, maar van samenwerken geniet ik enorm. Het is verrukkelijk om deel te mogen uitmaken van de eeuwenoude traditie om samen met anderen een goed verhaal te vertellen. Op een theaterpodium of filmset ben ik het meest in mijn element.

Ik dacht dat je een toneelopleiding had gevolgd.

Weaver: Ja, daarna, aan de Yale School of Drama. Daar vonden ze het nodig om me toe te blaffen dat ik geen enkel talent had en maar beter geen grote verwachtingen kon koesteren. Dat was een zware klap want ik nam dat veel te ernstig op. Vandaag weet ik beter en kan ik zeggen: laat je droom niet varen door wat anderen zeggen, maar geloof in jezelf.

Na die studies ben ik teruggekeerd naar New York. Ik aanvaardde de ene rol na de andere in films en voorstellingen van vrienden zonder dat ik ervoor vergoed werd. Die eerste jaren wist ik ook niet of ik met acteren mijn brood kon verdienen. Ik deed het doodgraag maar twijfelde aan mijn toekomst. Ik weigerde mezelf een actrice te noemen voor ik voor mijn werk werd betaald.

De grote doorbraak kwam er met Alien in 1979. Je speelde een van de eerste onverzettelijke actieheldinnen: Ellen Ripley. Of je dat nu leuk vindt of niet, er wordt naar je opgekeken.

Weaver: Ik weet het. (lacht) Het rare is: ik voel me nooit een rolmodel voor andere mensen en ik kruip onder de tafel als mensen me een icoon noemen. Maar ik begrijp wel dat er een behoorlijk aantal mensen naar me opkeek of opkijkt. Vooral jonge vrouwen. Ik prijs mezelf gelukkig dat ik meerdere rollen heb mogen spelen die getuigden van de kracht die vrouwen in zich dragen.

Trots op dat pionierswerk?

Weaver: Heel trots. Ik hoop dat mannen mijn werk kunnen waarderen, maar ik doe het toch voor de vrouwen. Ik meende het uit de grond van mijn hart toen ik op de Oscars, geflankeerd door Brie Larson en Gal Gadot (respectievelijk Captain Marvel en Wonder Woman, nvdr.), zei dat alle vrouwen superhelden zijn. Ik bedoel daar helemaal niets slechts mee over mannen. Mannen kunnen heerlijk zijn, maar vrouwen zijn de ware helden. Denk maar aan de klimaatproblematiek. Wie zijn de eerste en grootste slachtoffers in gebieden die door natuurrampen worden getroffen? De vrouwen, want zij nemen de zorg voor kinderen en ouderen op zich. Zij moeten erover waken dat iedereen eten, verzorging en een bed heeft. Vrouwen doen gewoonweg alles en meestal doen we dat ook nog eens behoorlijk goed.

Voelde je eind jaren zeventig aan dat Ripley zou uitgroeien tot – kruip niet onder tafel – een icoon?

Weaver: Totaal niet. We mogen de geschiedenis niet herschrijven. We hebben per ongeluk een heldin gecreëerd die uitgroeide tot een feministisch icoon. Ze hebben van Ripley destijds een jonge vrouw gemaakt omdat ze wisten dat niemand in die tijd ook maar het geringste vermoeden zou hebben dat de enige overlevende van het ruimteschip Nostromo een vrouw zou zijn. Ze dachten gewoon dat het een slimme zet was die het beste verhaal zou opleveren. Dat neemt niet weg dat ik veel te danken hebben aan de mannen die Alien hebben gemaakt: regisseur Ridley Scott en producers Walter Hill, David Giler en Gordon Carroll. Dat waren stuk voor stuk secure mannen met veel respect en bewondering voor vrouwen.

Zo hoefde ik van Ridley niet rond te huppelen in absurde, sexy kleren. Ik mocht een alledaags persoon zijn. Gender maakt ook niets uit in de hachelijke situatie waarin Ripley zich bevindt. Ze beseft dat ze het meest kans op overleven heeft als ze de rust bewaart en zo veel mogelijk over die alien te weten komt. Ze is de hele tijd aan het nadenken: wat kan ik doen, wat kan ik doen? Die houding redt haar, niet het feit dat ze een dappere vrouw is.

Is een goede vertegenwoordiging van vrouwen op een filmset wél belangrijk?

Weaver: Is dat niet vanzelfsprekend? Philippe Falardeau, de regisseur en scenarist van My Salinger Year, is een man, maar bijna alle andere departementen werden door een vrouw geleid. Dat was vroeger wel anders. Ik kom uit de tijd dat je met een beetje pech de enige vrouw op de set was. Ik ben zo blij dat die voorbij is en zo trots dat ik die switch nog mocht meemaken. Als ik op de set wandel en zie dat vrouwen verschillende sleutelposities bekleden, word ik meteen gelukkig. Ik kan moeilijk onder woorden brengen hoeveel dat voor mij betekent. En voelt dit niet voor iedereen veel natuurlijker aan?

Hoe natuurlijk voelt het aan om personages uit oude hits te hernemen? Je bent straks te zien in Ghostbusters: Afterlife en daarna in zomaar eventjes vier vervolgen op Avatar.

Weaver: Op straffe van alles wat ik heb mag ik nog niets vertellen over die Ghostbusters-films, maar ik kan je garanderen dat het heel plezant was om de oude bende nog eens samen te krijgen. En in die Avatar-films herneem ik geen rol, ik speel een volledig nieuw personage. Met terugkeren naar eerdere personages is er overigens niets mis. Het drukt me alleen met de neus op de feiten: ik ga al zo lang mee dat ik het risico loop de oudste van de hele set te zijn.

Leggen die vier Avatar-films niet al te veel beslag op je tijd?

Weaver: Bij momenten, maar maak je geen zorgen: er blijft nog genoeg tijd over voor films zoals My Salinger Year. In het begin was ik maandenlang intensief in de weer met Avatar, daarna was het meer op en af. Ik vind het heerlijk om te doen, je hoort me niet klagen. Het is voornamelijk motioncapturewerk in Los Angeles, maar we zijn voor de live-actionscènes ook naar Nieuw-Zeeland getrokken. En als ik wat mag teasen: ik heb me daar in het bijzonder toegelegd op diepzeeduiken.

Trekken de nieuwe Avatar-films nog meer de ecologische kaart dan de eerste film?

Weaver: Ik kan je verklappen dat er geregeld mensen op de set aanwezig waren met een grote expertise in alles wat met oceanen en voedselvoorziening te maken heeft. Jim (James Cameron, nvdr.) maakt zich grote zorgen over voedseltekorten. Het klimaat is volop aan het veranderen, en niet ten goede. Dat heeft een enorme impact op de agrarische gebieden. Waar zullen mensen straks hun voedsel vandaan halen? We zouden ons allemaal wat meer in dat probleem moeten verdiepen. Problemen met voedselvoorziening zullen er veel sneller zijn dan we beseffen.

Ben je nog steeds een voorvechter van propere oceanen of hebben de vele klimaatrampen en doemberichten je moedeloos gemaakt?

Weaver: Moedeloosheid helpt niemand vooruit. De situatie is dramatisch maar er is wel nog een beetje hoop. Daar moeten we ons aan vastklampen. Heb je al gehoord van 30 by 30? Dat houdt in dat de Verenigde Naties tegen het jaar 2030 dertig procent van de oceaan willen beschermen door beschermde gebieden niet meer te overbevissen, en er niet meer te boren of mijnen. Dat zou een zegen zijn voor de oceanen. Ik hoop dat het ervan komt.

Wat vermag het individu?

Weaver: Best veel. Het belangrijkste is dat je de daad bij het woord voegt. Aan het plastic in de oceanen kan iedereen iets doen. Wegwerpplastic mijden bijvoorbeeld. Ik ben zo blij dat glazen flessen en drinkbussen in Amerika stilaan overal ingeburgerd zijn. Er is bovendien geen enkele reden waarom je nog uit plastic flessen zou drinken. Helaas denken we nog altijd te snel dat het ‘voor één keer geen kwaad kan’ om een flesje te kopen waar je ocharme twee slokken water uit haalt. Op de sets van Avatar kun je overal je waterfles vullen. Dat zou op elke werkplek de gewoonte moeten zijn. Elke luchthaven zou voorbij de security de mogelijkheid moeten bieden om je waterfles te vullen. En hoelang blijven we dulden dat ze op een vliegtuig met een plastic miniflesje komen aandraven als je om een glas water hebt gevraagd?