Vorig jaar was het Brat Summer, nu is het Joachim Trier Summer. En niet alleen volgens popdiva Charli XCX, die Triers nieuwe film mocht voorstellen op de première in Oslo. De Noorse regisseur over zijn melancholische familieportret Sentimental Value.
Toen Elle Fanning in Cannes een wit T-shirt droeg met daarop de woorden ‘Joachim Trier Summer’ gekribbeld, was de cirkel rond. Popdiva Charli XCX had de Noorse regisseur al op het zomerschild gehesen. Nu deed ook de filmwereld mee. En terecht. Want Sentimental Value, Triers nieuwste melancholietrip, is opnieuw een film over alles waar de mens te laat voor komt: liefde, verzoening, volwassenheid – bij voorkeur soepel gemonteerd.
Met zijn vaste coscenarist Eskil Vogt pende Trier een verhaal dat begon als een film over twee zussen, maar gaandeweg veranderde in een fijnmazig familiedrama waarin een vaderfiguur opduikt – een rol voor Stellan Skarsgård – die verrassend veel op de regisseur zelf lijkt. Het is de eerste keer dat Trier expliciet een filmmaker opvoert als personage. Niet toevallig was dat ook het moment waarop het verhaal, volgens hemzelf, in elkaar klikte.
‘Ik vertel graag verhalen over dingen waar ik iets van weet. En ik weet iets over filmmaken. Niet alles, maar genoeg om het te gebruiken als een spiegel voor iets groters: trauma, vaderschap, intergenerationeel verdriet.’ De figuur van Gustav Borg is géén kopie van hemzelf, en ook niet van zijn grootvader – een verzetsman én kunstenaar – maar er zijn duidelijk echo’s. ‘Ik heb als kind gezien hoe hij, getekend door de oorlog, zijn verdriet probeerde te verwerken via kunst. Dat is blijven hangen.’
Trier Summer is dus geen zonovergoten vakantie, maar een emotioneel seizoen, met Oslo als decor – zoals in zijn vorige films Oslo, August 31st en The Worst Person in the World. ‘Ik ken geen enkele andere stad zo goed. De gebouwen zijn personages. Net als de relaties: complex, doorleefd en vaak ontregeld door de tijd. Hoe ouder ik word, hoe sneller alles lijkt te gaan. Je wilt dingen goedmaken voor het te laat is.’
Aan zijn stijl heeft de Noor, die nog altijd films maakt met zijn jeugdvrienden, niets veranderd. Wel aan zijn blik. ‘Ik ben trager geworden. Ik maak nu een film om de drie à vier jaar. Maar ik wil niet eindigen zoals Quentin Tarantino, die zegt: “Na tien films stop ik.” Laat Quentin alsjeblieft gewoon doorgaan. De filmwereld heeft hem nodig.’
‘Ik wil niet eindigen zoals Quentin Tarantino.’
Opvallend in Sentimental Value is hoe Trier opnieuw samenwerkt met Renate Reinsve, zijn muze uit Worst Person. ‘We schreven de rol van Nora voor haar. Ze is nu een ster, maar ze blijft extreem speels en zonder ijdelheid. Dat maakt haar uniek.’ Haar tegenspeelster is Elle Fanning, die verrassend geloofwaardig een Amerikaanse actrice speelt die eindelijk hoopt serieus genomen te worden – en misschien wel dichter bij haar personage Rachel staat dan ze zelf denkt. ‘Elle is grappig, slim en heeft goede smaak. Net als Rachel wil ze zichzelf vinden, zonder een product te worden.’
Sentimental Value is ook een film over film, maar dan zonder de navelstaarderij. Trier stopt er verwijzingen in naar All That Jazz van Bob Fosse en Federico Fellini’s Otto e mezzo, maar relativeert: ‘Veel films over film zijn vreselijk. Narcisme ten top. Deze, hoop ik, is een uitzondering. We wilden iets zeggen over familie, via iets wat ik ken: het filmmaken.’
En op zijn 51e blijft hij graven. In montagekamers, in herinneringen, in vaders en zussen, in Oslo en in Deauville, de Normandische kuststad waar zich al jaren een beroemd filmfestival ontrolt en waar in de film een warmhartige ontknoping plaatsvindt.. Het is dus geen ironie dat zijn hoofdpersonage, Gustav Borg, een regisseur op leeftijd is, worstelend met ouderdom, spijt en artistieke twijfel. ‘Misschien word ik ook zo. Mijn zelfbeeld hangt sterk samen met het maken van films. Ik heb nooit wat anders gedaan, of gewild. Maar op een dag stopt dat. En dat is een trieste gedachte.’
Tot dan is het nog Joachim Trier Summer. In Cannes, in Oslo, en nu ook bij ons.