Bogdan Muresanu’s The New Year That Never Came is een bitterkomische kroniek van Ceausescu’s laatste dagen.
Wie wil begrijpen hoe het is om een dictatuur in 48 uur ineen te zien stuiken – niet met een knal maar met zacht gejammer – moet zeker kijken naar The New Year That Never Came, het soms wat opake, maar nooit overvolle ambitieuze debuut van Bogdan Muresanu. De Roemeense cinema heeft de val van het Ceausescu-tijdperk al vaker als een grillige tragikomedie verbeeld – denk maar aan toptitels als 4 Months, 3 Weeks and 2 Days of The Way I Spent the End of the World – maar Muresanu voegt met deze mozaïek van geknakte levens zijn eigen, bijtende nuances toe.
Net als bij zijn landgenoten Cristian Mungiu, Cristi Puiu en Radu Jude druppelt ook hier gortdroge humor binnen, zij het op een iets conventionelere manier. Het is lachen om de absurditeit van regels, repressie en restricties, omdat huilen nu eenmaal vaak te riskant is met de alomtegenwoordige Securitate in de buurt. De faux documentaire trucs – gefrutsel met camera en plotse zooms – zijn er soms te veel aan, en de debardeurs en kapsels roepen iets te opzichtig: ‘Dit is het Oostblok anno 1989!’ – maar de inzet is oprecht en het resultaat overtuigend.
The New Year That Never Came is gebaseerd op Muresanu’s bekroonde kortfilm The Christmas Gift uit 2018. In kale appartementen, onder rochelende radio’s die nieuws uit Timisoara morsen, waar een volksopstand tegen het regime is uitgebroken, beven kleine mensen onder het gewicht van een communistische dictatuur die haar laatste adem uitblaast. Ook al hebben velen dat op dat moment in hoofdstad Boekarest niet eens in de smiezen.
De paranoia zindert door elk shot: een actrice die dik tegen haar zin – en haar geweten – Nicolae Ceausescu moet bejubelen in een truttige oudejaarsshow op televisie. Een vader die vreest voor zijn veiligheid nadat zijn zoontje aan de kerstman heeft geschreven dat zijn papa ‘Oom Nick’ doodwenst – zoals hij de Grote Conducator spottend noemt. Een student die op de vlucht is na een satirische toneelopvoering, terwijl zijn ouders proberen een vliegtuig naar het buitenland te fixen. Het zijn kleine daden met mogelijk catastrofale gevolgen.
Ondanks de romaneske opzet en de epische lengte van 128 minuten blijft de film esthetisch sober en strikt: gedempte kleuren, benepen 4:3-kaders en decors die niet verleiden tot retrochic maar beklemming uitademen. Dit is Roemenië zonder vleugje nostalgie – een verleden waar niemand naar terugverlangt, behalve misschien zij die ooit hoog op de loonlijst van het genie van de Karpaten stonden.
Muresanu’s film – vorig jaar bekroond in Venetië – is dan ook geen propaganda voor wat verloren ging, noch een aanklacht in pamfletvorm. Ook al is niet elk plotlijntje even scherp afgesteld en kon er zeker een kwartier uit worden getrimd, het blijft een wrang en aandoenlijk eerbetoon aan gewone mensen die onder buitengewone druk hun waardigheid trachten te behouden. Of hoe de toekomst op de deur klopte, maar niemand wist of die moest openzwaaien of dichtgeslagen worden.
