Oorlog in Amerika: moge de intense film ‘Civil War’ nog lang sciencefiction blijven

In Civil War kijkt Alex Garland door de ogen van reporters naar de Tweede Amerikaanse Burgeroorlog. Een film om koude rillingen van te krijgen.

Maakt het uit wie ­begonnen is, en waarom? Hoe het conflict escaleerde? Welk kamp ­gelijk had? Zodra de Tweede Amerikaanse Burger­oorlog woedt, zal het ­nauwelijks iets uitmaken. Dan is er ­alleen maar de gitzwarte duisternis van zelfmoord­aanslagen, ­bombardementen op onschuldige ­burgers, massa­graven die met laadbakken worden gevuld, ­gelynchte volks­verraders, gemartelde vijanden, trooste­loze vluchtelingen­stromen. Alex Garland beeldt het uit in hard daglicht, en met een brutale directheid. Het ­provocerende Civil War zou sciencefiction of een ­dystopische fantasie moeten zijn, maar komt ­akelig geloof­waardig over. Bij het kijken lopen de koude ­rillingen langs je ruggengraat.

Garland, die zichzelf als scenarist op de kaart zette met 28 Days Later en als regisseur met verbluffende sf-films als Ex Machina en Annihilation, neemt geen aanloop. Hij dompelt de kijker onmiddellijk onder in de waanzin van een burgeroorlog die al lelijk heeft huisgehouden. Hij volgt vier reporters die met de wagen de verscheurde ­Verenigde Staten doorkruisen in de hoop in Washington D.C. de president te pakken te krijgen.

Cailee Spaeny uit Sofia Coppola’s Priscilla maakt indruk als beginnende oorlogsfotografe met een ­verschroeiende ambitie om het te maken. Maar het is vooral Kirsten Dunst die met haar bezorgde, alsmaar somberder blik deze bikkelharde en soms ijzig kille oorlogs­film de hoognodige emotionele lading geeft. Ze is een doorgewinterde oorlogsfotografe die alle horror al eens heeft gezien en vastgelegd. Maar dat was telkens in exotische oorlogsgebieden, niet in haar trotse, machtige, maar blijkbaar toch niet zo veilige Amerika.

Garland blijft ver weg van commentaar op eventuele reële presidentskandidaten met gering respect voor de democratie en een fanatieke aanhang. De oorzaken van de burgeroorlog worden nauwelijks benoemd. Al kom je wel te weten dat Texas en Californië zich hebben af­gescheurd en een coalitie vormen om een president omver te ­werpen die zich een ongrondwettelijke derde termijn heeft ­gepermitteerd en zijn eigen bevolking bombardeert.

De confronterende cinéma-véritéstijl met talloze ­sterke, dramatische beelden en een geselend geluids­design dat je mee in de hel sleurt, maken Amerika’s ­grootste nachtmerrie treffend reëel. Wel kampt deze anti-­oorlogsfilm met de Apocalypse Now-paradox: hij mag ter afschrikking bedoeld zijn, op een ongemakkelijke manier zijn verschillende actiescènes ook bijzonder opwindend.

Dit is een krachtige, gewelddadige film die je intens ervaart en die tot de conclusie leidt: moge Civil War nog lang sciencefiction blijven.