Een ouder echtpaar vecht om te overleven op de altiplano’s van Bolivia in dit fraaie debuut van Alejandro Loayza Grisi.
Wat de iconografie en stijlfiguren van de western met klimaatverandering te maken hebben? Zelfs volgens Greta Thunberg wellicht niet heel veel, maar in zijn bekroonde docudrama Utama weet Alejandro Loayza Grisi ze wel aan elkaar te koppelen. In een spaarzame stijl vol imposante landschappen in widescreen toont hij immers wat de gevolgen zijn van een opgewarmde aarde voor de sowieso al kurkdroge altiplano’s van Bolivia, en voor het oude boerenkoppel Virginio en Sisa in het bijzonder.
Volgens een oude, lokale legende gooit een condor zich te pletter op de rotsen zodra hij zich nutteloos voelt en zijn einde voelt naderen. Maar hoewel hij hevig hoest en zwaar ademt is Virginio nog niet van plan om het bijltje erbij neer te leggen. Hij moet zorgen voor zijn kudde lama’s en voor zijn vrouw Sisa, wat almaar lastiger wordt. In de hoogvlaktes van de Andes heeft het immers al een jaar lang geen druppel meer geregend, hoeveel rituele offers hij en de weinige, overgebleven dorpsgenoten ook al aan de goden hebben gebracht.
Geen wonder dat Virginio’s kleinzoon Clever – hij draagt een hoodie en heeft een smartphone – hem met aandrang verzoekt om naar de stad te verhuizen, zoals hij zelf jaren geleden heeft gedaan. Of tenminste toch een dokter te bezoeken. Alleen heeft de trotse Virginio, een patriarch wiens enige ambitie het is om de tradities van de Quechua-indianen verder te zetten, daar geen oren naar.
Terwijl generaties, familieleden en levenswijzen botsen – subtiel en langzaam – laat Loayza Grisi, een fotograaf die een filmcamera oppikte, vooral de beelden voor zich spreken. Een close-up van Antonio’s gelooide karakterkop wordt weerkaatst in het enige waterbassin dat in het dorp nog overschiet. Lama’s met roze linten aan hun kop vullen de breedte van het scherm, terwijl op de klankband expressief, hedendaags klassiek te horen is, met de obligate panfluiten.
Het zijn toetsen die een magisch-realistisch cachet geven aan dit sfeervolle, door lokale amateurs vertolkte en narratief tot op het bot ontbeende debuut. Onvermijdelijk moet je dan ook denken aan Altiplano (2009) van Peter Brosens en Jessica Woodworth, dat een gelijkaardige setting en ecologische thematiek had. Alleen is Utama – wat in het Quechua-dialect zoveel betekent als ‘ons huis’ – minder gestileerd en had hij misschien net iets meer dramatische punch kunnen gebruiken, hoewel hij visueel zeker zo knap is en zo leep om zowel etnografische clichés als ecopamfletisme te vermijden.
Een mooie, meditatieve film in westernformaat over verdampende tradities, liefde in tijden van grote droogte en condors met suïcidale neigingen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
