In Dag Johan Haugeruds Gouden Beer-winnaar Dreams wordt een leerling-leraresrelatie niet geromantiseerd, maar gefileerd, op de grens tussen tienerfantasie en volwassen werkelijkheid.
Films over relaties tussen verliefde tieners en oudere volwassenen, die te allen tijde hun tengels moeten thuishouden, zijn vaak ofwel te prekerig, ofwel hopeloos romantiserend. Maar laat het aan de Noor Dag Johan Haugerud om daar gracieus tussen te zweven, met empathie, nieuwsgierigheid en zonder betuttelende vingertjes.
Dreams is het slotstuk van zijn zogenoemde Oslo-trilogie – eigenlijk de tweede film in de reeks, maar de laatste die het festivalcircuit bereikte. Met goed gevolg, want begin dit jaar werd Dreams in Berlijn bekroond met de Gouden Beer. Waar Sex – het eerste deel – draaide om volwassen relaties die verstikken in routine en schaamte, en Love over singles die seksueel buiten de conventionele lijntjes kleuren, verschuift Dreams de focus naar vrouwelijke begeerte. Of beter: naar het verlangen van een meisje dat nog niet precies weet wat het wil, maar wel voelt dat het brandt.
Johanne, zeventien, raakt geobsedeerd door haar nieuwe, charismatische en knappe lerares Frans, Johanna. Wat begint als een heimelijke fascinatie ontplooit zich tot een onstuimige dagboekroman waarin ze haar gevoelens tracht te bezweren. De film bestaat grotendeels uit die fragmenten, voorgelezen in voice-over – een literaire truc die vaak lui en verstikkend overkomt, alsof cinema een brailleboek is dat de kijker met kinderhandjes moet leren lezen. Maar bij Haugerud werkt het wonderwel. De teksten klinken niet als monologen, maar als adempauzes tussen de beelden.
Johanne – een openhartige Ella Øverbye – laat dat verlangen niet ontsporen in adolescente hysterie, maar draagt het als een geheim dat tegelijk verheft en verlamt. Ondertussen speelt Haugerud een subtiel metaspel wanneer Johannes oma en alleenstaande moeder samen het dagboek lezen, speculerend over wat echt is en wat aan een hormonale waas ontsproten is, wat je als kijker trouwens ook moet doen. Zo wordt Dreams tegelijk coming-of-agefilm, literair zelfportret en een reflectie op hoe vrouwen van verschillende generaties – zelfs in hun fantasieën – voortdurend gelezen en beoordeeld worden.
De film leeft in het spanningsveld tussen afstand en nabijheid: close-ups die zachtjes zoemen van intensiteit, van woorden die niet worden uitgesproken. Observerende medium-shots van kille, non-descripte straten en ruimtes. Alsof Ingmar Bergman naar Oslo is verhuisd, maar dan niet het hippe Oslo van Joachim Trier, waar millenialliefde ontluikt in baristabars en generatiewonden worden gelikt in Dragestil-villa’s, maar waar begeerte zich verstopt in muffe klaslokalen en veel te franke dagboeken.
De toon is openhartig, droog en mild ironisch, en nooit zwaarmoedig. Haugerud – die ook goed naar de praatfabels van Éric Rohmer heeft gekeken – observeert met een knipoog, zonder iemand te sparen, en zonder ook maar één emotie goedkoop te maken. In vergelijking met Triers meer gepolijste Sentimental Value – dat uiteraard ook zijn merites had – is Dreams dan ook kleiner, timider, schijnbaar banaler, maar durft het finaal meer rimpels te tonen en meer twijfel te laten hangen.
