Regisseur Christian Petzold brengt de Holocaust tot leven: ‘Duitse tv is vaak verschrikkelijk’

In Transit, een kafkaiaanse update van Casablanca, brengt Christian Petzold het Holocaustverleden weer tot leven door te doen alsof de nazi’s nooit zijn verslagen.

‘Om films te maken moet je niet slim zijn,’ grapt Christian Petzold om het ijs te breken, ‘om er achteraf zinnige dingen over te zeggen wel.’ De nieuwe film van de man achter parels als Barbara (2012) en Phoenix (2014) sméékt inderdaad om een nabespreking. In Transit neemt de Duitse politieke vluchteling Georg (Franz Rogowski) de identiteit aan van de bekende schrijver Weidel, die zelfmoord heeft gepleegd. Tijdens een tussenstop in Marseille wordt hij verliefd op Weidels van hem vervreemde echtgenote Marie (Paula Beer). Markant: naast zijn stokpaardjes als het Duitse oorlogstrauma smokkelt Petzold ook de huidige vluchtelingencrisis en het verharde politieke klimaat in Europa in zijn gewaagde adaptatie van Anna Seghers‘ gelijknamige oorlogsroman binnen. De film speelt zich namelijk niet tijdens WO II af maar in het heden, maar dan eentje waarin de nazi’s nog altijd de plak zwaaien.

Christian Petzold: In de scenariofase lukte het me maar niet om Anna Seghers’ verhaal tot leven te wekken. Tot ik Chantal Akermans Portrait d’une jeune fille de la fin des années 60 à Bruxelles (1994) en Robert AltmansThe Long Goodbye (1973) zag, twee films die het verleden in een hedendaagse context plaatsen. Ik wist wat te doen: de uit een concentratiekamp ontsnapte Georg in het eigentijdse Marseille laten ronddolen, wachtend op zijn oversteek naar Mexico.

Speelde ook niet mee dat er parallellen tussen vandaag en toen te trekken zijn?

Petzold: Er is een duidelijke politieke link. Tijdens WO II zijn heel wat Duitsers. De weinigen die terugkwamen, schreven mee aan de nieuwe grondwet, waarin ze duidelijk lieten optekenen dat vluchtelingen in de toekomst welkom zouden zijn. Maar toen enkele jaren geleden de eerste vluchtelingenstromen aankwamen, probeerde men die voorwaarden alweer terug te schroeven. Wie zijn wij om op die rechten te beknibbelen?

Angela Merkels ‘Wir schaffen das’ was voor Duitsland een van de gelukkigste momenten ooit. Het duurde welgeteld één minuut: nadat ze die woorden had uitgesproken, moest ze ook iets doen. Dat gebeurde niet. Een migratiedeal sluiten met Turkije of buitenlandse opvangcentra opzetten? Dat is toch niet genoeg om getraumatiseerde mensen uit oorlogsgebieden op te vangen.

Enkele acteurs uit de Duitse Netflix-serie Dark vertelden onlangs dat Duitse televisie en cinema saai is, omdat ze slechts twee thema’s kennen: Krimi und Krieg. Jouw film heeft beide.

Petzold: Maar het is niet helemaal fout. Duitse tv is vaak verschrikkelijk en cineasten maken inderdaad vaak museumfilms over dezelfde topics, die liefst nog eens worden herkauwd in een saaie talkshow. Ik praat liever over het heden. Cinema is het heden.

Toch spookt het verleden door al jouw films.

Petzold: Dat heeft met het nazisme en mijn opvoeding te maken. Toen ik opgroeide, in de jaren zestig en zeventig, werd daar niet over gesproken. Als je het verleden niet recht in de ogen durft te kijken, komt het vroeg of laat toch weer rondspoken.

Ook Road to Nowhere van Talking Heads, de enige song in je film, spookt na Transit door je hoofd.

Petzold: De bioscoop is voor mij als een kerk. Op het einde van de mis heb je muziek nodig om naar buiten te gaan. Ik vond dat die song de film perfect vat, maar de producer is er nog steeds kwaad om. 82.000 euro moesten we ervoor neertellen.

82.000!