Recensie: Die Fremde

Die Fremde toont het verhaal van een Turkse vrouw die strijdt tegen de traditie van eremoorden. Regisseur Feo Aladag legt niet de nadruk op de strenge Islamcultuur, maar kiest voor de uitwerking van een generatieconflict.

De film Die Fremde opent met het onvermijdelijke: eremoord op een dochter, zuster, moeder, op een Turkse vrouw die haar man heeft verlaten. Later zien we een ongelukkig huwelijk, dezelfde vrouw die wegvlucht uit Istanboel met haar zoontje van vijf. Ze vertrouwt erop dat ze een beter leven zullen lijden bij haar ouders in Berlijn, maar ze wordt er vrij koel ontvangen. Regisseuse Feo Aladag legt niet de nadruk op de strenge Islamcultuur, maar kiest er voor een generatieconflict uit te werken. De dochter, de vertrokken echtgenoot, heeft herkenbare, menselijke verwachtingen. Maar ook de schaamte die de ouders voelen tegenover hun omgeving is niet vreemd. Wij, de toeschouwers, lijken nog het meest op het vijfjarig jongetje, dat niet goed begrijpt wat er zich allemaal boven zijn hoofd afspeelt.

Het fenomeen bloedwraak is ons bekend. De laatste jaren bericht de pers geregeld over executies binnen een familie. Het is geen taboe meer, maar het blijft onbegrijpelijk dat het nog bestaat. De grote verdienste van de film is dat Feo Aladag het onderwerp niet als een religieuze aangelegenheid behandelt, maar als een maatschappelijke probleem. Deze film breekt het debat helemaal open, het gaat ons allen aan, ook persoonlijk. Want dit is een film over keuzes, over de onmogelijkheid van keuzes. Maar dat laatste, dat pik je niet. Net zoals Umay nooit zal aanvaarden dat haar zoon Cem naar haar ex-echtgenoot wordt teruggestuurd. De keuze die zij moet maken wordt er dan één tegen de wil van haar familie in. Toch blijven de vader en de moeder menselijk. Je ziet en voelt hun twijfels. Ondanks alle dreigementen blijft er contact. Op de mededeling dat wanneer de ouders zullen moeten kiezen tussen de tradities van hun gemeenschap en hun dochter, ze zeker niet voor hun dochter zullen kiezen, repliceert Umay: “Maar uiteindelijk wel.”. Dat geloof je ook zonder dat de film ons dit oplegt.

De mokerslag wordt toegediend wanneer de familie toch met Umay en Cem breekt. Familiebanden worden definitief doorgesneden. Verweest blijven ook wij achter. Als een bijna banale familieruzie in beeld gebracht, is Umay niet welkom op het huwelijk van haar zus. Maar wat haar het meeste kwetst is dat haar zoontje zijn tante niet mag zien trouwen.

Het is te eenvoudig om de problematiek van ‘eremoord’ als ‘een film over keuzes’ te bestempelen. Dit wil ik dus zeker niet doen. Het gaat er niet om dat een mens niet onder druk van een gemeenschap moet zwichten, ook al is die gebaseerd op diepgewortelde tradities en conventies. Zeker door Westerse ogen bestaat het risico dat we dit als een probleem van ‘de ander’ gaan beschouwen. Medelijden hebben we niet, daarvoor is de schok op het einde te groot. Maar dat eremoord nog bestaat en gecultiveerd wordt, is een gedeeld verdriet. Feo Aladag is er met haar film in geslaagd het probleem op een zowel menselijke als politieke manier aan te kaarten en levert een film af die moest gemaakt worden.

Bram de Sutter