Peter Sarsgaard, de tegenspeler waar Jessica Chastain blind vertrouwen in heeft

Nadat hij indruk maakte met films als The Batman en series als Dopesick, speelt Peter Sarsgaard tegenover Jessica Chastain in Memory, de nieuwe film van de Mexicaanse misantroop Michel Franco. ‘Als het van mij afhing, was het einde nóg donkerder’

‘Ik verslind het ene boek na het andere. Kijk maar naar de bibliotheek achter mij.’

Wanneer we Peter Sarsgaard spreken via Zoom, zit hij in zijn bureau. De boekenkast achter hem is inderdaad flink gevuld. ‘Onlangs vroeg ik me af hoeveel boeken ik nog zou kunnen navertellen. Niet veel, vrees ik. Ik onthoud moeiteloos mijn tekst voor een vier uur lang toneelstuk, maar vraag me niet wat ik deze ochtend precies heb gedaan, want dat weet ik niet meer. Ik leef heel erg in het nu. Daarom ben ik ook een acteur.’

Peter Sarsgaard is een van die acteurs die je onmiddellijk herkent, ook al kun je niet op zijn naam komen. Hij debuteerde in Dead Man Walking en maakte vervolgens indruk in Shattered Glass, Blue Jasmine en The Batman. In 2022 werd hij genomineerd voor een Emmy voor zijn rol in de dramareeks Dopesick, waarin hij op de geldwolven jaagt die Amerika in een opioïdenepidemie hebben gestort. Op dit moment is hij te zien in Presumed Innocent als de hatelijke aanklager die Jake Gyllenhaal aan de galg praat. De Apple TV-serie is voor Sarsgaard haast een familie-onderonsje: hij is de echtgenoot van Jakes zus, actrice en regisseuse Maggie Gyllenhaal.

Voor wie het zich afvroeg: Sarsgaard wijdt niet zomaar uit over zijn boekenkast en of hij al dan niet kan onthouden wat in al die boeken staat. Het was een antwoord op de vraag of hij over een goed geheugen beschikt. Samen met Jessica Chastain vertolkt hij binnenkort de hoofdrol in Memory, een relatiedrama van de Mexicaanse regisseur en scenarist Michel Franco over de onverwachte toenadering tussen Saul (Sarsgaard), een man met vroegdementie, en Sylvia (Chastain), een getraumatiseerde maatschappelijk werkster die geen mannen meer toelaat in haar leven. Sarsgaard vertolkt de verwarde Saul zo innemend dat het festival van Venetië hem vorig jaar de Volpi Cup voor beste acteur toekende. Tegen wil en dank. ‘Midden in de belangstelling staan, is niets voor mij. Maar als het de aandacht vestigt op een kleine film als Memory, neem ik het er graag bij.’

Michel Franco ontmaskert in zijn films zonder mededogen de wreedheid van de mens. Was je vertrouwd met zijn werk? En zo ja, wat bezielde je om met hem samen te werken?

Peter Sarsgaard: Ik kende zijn werk al. After Lucia herinner ik me het best, het einde van Sundown is straf. Het ging voor mij niet om het verhaal of om mijn personage in Memory, maar om de kans om met Michel Franco samen te werken. Ik heb zelfs – half lachend, want het is uiteraard zijn film – voor een ander, nog donkerder, einde geijverd. Mijn einde zou van Memory nog meer een Michel Franco-film hebben gemaakt. Misschien niet zo wreed als zijn ander werk, maar toch een behoorlijke mokerslag. (lacht) De esthetische voorkeuren en manier van werken van Franco passen perfect bij mijn vaardigheden als acteur.

Op welke manier?

Sarsgaard: Franco houdt van realtime en lang aangehouden takes. Net zoals de geweldige Kelly Reichardt. Toen ik Wendy and Lucy zag, haar film met Michelle Williams, moest ik me inhouden om haar niet in een brief te smeken om samen te werken. Jaren later vroeg ze me gelukkig spontaan voor Night Moves.

Als je een film in één take opneemt en de tijd laat doorlopen, is het achteraf onmogelijk om scènes nog in te korten of te verlengen. Je kan niet knippen, je kan geen gezichtsuitdrukkingen of gestes extra benadrukken. Alle macht en verantwoordelijkheid ligt bij de acteurs. Dat schrikt veel regisseurs af.

Regisseurs als Kelly Reichardt en Michel Franco kauwen niets voor, ze vragen de kijker om een inspanning. Zulke films brengen niet snel veel geld op. Populaire films geven elke seconde heel precies aan wat je moet denken en voelen. Alsof de kijker een kind is dat je hand nodig heeft tijdens een boswandeling.

Verschrikkelijk.

Sarsgaard: Niet noodzakelijk. Als het goed gedaan is, kan ik van zo’n film houden. Maar als acteur heb je amper inbreng. Alles is vooraf bepaald in het storyboard. Je moet op precies het juiste moment staan en bewegen zoals afgesproken. Soms ligt zelfs je gezichtsuitdrukking vast. Het kan best moeilijk zijn om zo technisch te acteren. Ook grote namen worstelen daarmee. Verschillende van de beste acteurs van mijn generatie leverden hun slechtste prestatie af in een Marvel-film. Niemand zet daar zijn grootste vertolking in neer.

Jessica Chastain is niet alleen je tegenspeler. Ze zette ook als producer haar schouders onder de film. Heeft de Oscar-winnares je verrast?

Sarsgaard: Zelf als acteur is het moeilijk te begrijpen hoe sterk haar personages uiteenlopen en hoeveel registers Jessica Chastain aankan. Haar bullshitdetector is bijzonder goed afgesteld. Ze heeft geen interesse in geblaas, wolligheid of smalltalk over het weer. Ze komt altijd meteen ter zake. Maar dat wist ik op voorhand. Wat me verrast heeft, is hoe snel ze me vertrouwde. Memory is een erg intieme film. Normaal moet je hard werken om het vertrouwen van je tegenspeler te winnen. Maar ik moest haar vertrouwen niet winnen, ik kreeg het. Ik moest alleen mijn best doen om het niet schenden. Michel Franco beweert dat zij mij aangeraden heeft voor de rol, omdat ze iemand wilde die ze blind kon vertrouwen. Ik ben er trots op dat ik zo overkom. Hopelijk denken nog collega’s daar zo over. (lacht)

Je personage is erg empathisch, net zoals jij zelf. Empathie wordt vaak bewierookt, maar is het soms ook een last?

Sarsgaard: Oh, ja. Ik ben erg empathisch en kan me soms opwinden over hoe daar misbruik van wordt gemaakt. De wereld is verdeeld in huilebalken, die voortdurend zeuren over hun probleempjes, en mensen zoals ik, die zich voortdurend zorgen om hen maken. Na een poosje erger ik me daaraan en soms begin ik hen zelfs te haten. (lacht) Empathie leidt niet noodzakelijk tot sympathie voor de medemens. Ik ben iemand die onmiddellijk de temperatuur in een kamer meet en de hele tijd aftast hoe iedereen zich voelt. Leuk is dat niet. (lachje) Het is een goede kwaliteit om interesse te hebben in de ander, maar het heeft nadelen.

Je echtgenote Maggie Gyllenhaal regisseerde je in haar intrigerende debuutfilm The Lost Daughter. Je speelt ook mee in haar tweede film The Bride, een variatie op de monsterklassieker Bride of Frankenstein. Kan je daar al iets over kwijt?

Sarsgaard: Met veel plezier. The Bride wordt de meest originele kaskraker in járen. Ik weet dat je dit met een korrel zout zal nemen omdat mijn vrouw de film heeft geregisseerd. Maar ik meen het. Ik ben heel blij dat ze van Warner Bros de middelen en het vertrouwen heeft gekregen om de film te maken die ze in haar hoofd had. The Bride wordt meer dan een crowdpleaser of een remake. Het is punkrock. Het is de Patti Smith- en Iggy Pop-versie van Bride of Frankenstein, maar dan met Christian Bale en Jessie Buckley. Je zal versteld staan.