Abderrahmane Sissako over ‘Black Tea’: ‘Afrika is niet alleen een plaats waar mensen willen vertrekken’

Films over migratie hoeven niet per definitie tragisch te zijn. In Black Tea, de sensuele slotfilm van Mooov, volgt Abderrahmane Sissako een jonge Ivoriaanse vrouw die in China de wondere wereld van thee ontdekt. ‘Migratie is niets om bang van te zijn.’

In het Nederlandse Die middag vlucht Roya uit het asielcentrum om niet terug te moeten naar Iran. In Exodus is een mensensmokkelaar in Turkije de laatste hoop van een twaalfjarige Syrische oorlogsvluchteling. In Green Border klaagt Agnieszka Holland de situatie aan van vluchtelingen die vast komen te zitten in de bossen tussen Wit-Rusland en Polen. En in het urgente migratiedrama Io capitano beeldt Gomorra-regisseur Matteo Garrone de lijdensweg uit van twee Senegalezen die Europa binnen willen.

Mooov, het filmfestival dat verhalen uit elke uithoek van de wereld naar verschillende Vlaamse steden brengt, focust dit jaar op Afrikaanse cinema en films over migratie, en dat zijn zelden films die opmonteren. Integendeel. De kijker om het hardst een geweten schoppen lijkt wel een olympische discipline geworden.

De Mauretaanse regisseur Abderrahmane Sissako is op dat vlak een uitzondering. De wijze grijsaard is kind aan huis bij de grote festivals en hielp Mauritanië tien jaar geleden aan een eerste Oscar-nominatie met Timbuktu. In Black Tea, de slotfilm van Mooov, vertelt hij het verhaal van een jonge Ivoriaanse die naar de Chinese metropool Guangzhou emigreert. De even elegante als fijngevoelige Aya voelt zich als een vis in het water in een multiculturele wijk die Chocolate City wordt genoemd vanwege de vele migranten uit Afrika. Er bloeit wat moois tussen haar en haar werkgever Cai, een gescheiden vader die haar stap voor stap introduceert in de finesses van thee en theeceremonies. Black Tea doet je op de beste momenten aan In the Mood for Love van Wong Kar-wai denken.

‘De wereld is permanent in beweging’, zegt Sissako wanneer we hem spreken daags na de wereldpremière van zijn film op het filmfestival van Berlijn. ‘Volkeren verplaatsen zich, mensen reizen, ontmoetingen bepalen onze levensweg. Hoezeer sommigen ook aansturen op terugplooiing, op het weren van de ander, de wereld globaliseert en de wereldbevolking vermengt zich alsmaar meer. Dat is nu al zo, laat staan binnen, twintig, vijftig of honderd jaar. Er is een nieuwe wereld op komst.’

Black Tea toont een glimp van die nieuwe wereld. In 2014 slenterde Sissako voor het eerst door de straten van Guangzhou’s Chocolate City. ‘Op nog geen tien meter had ik vijf verschillende talen gehoord. En wanneer een Keniaan er een Senegalees ontmoet, wordt er Chinees gepraat. Guangzhou is een van die buitengewone plekken waar mensen uit alle uithoeken van de wereld samenkomen. Timboektoe is ander prachtig voorbeeld van diversiteit. Migratie is niets om bang van te zijn. Als je die dynamiek aanvaardt in plaats van probeert tegen te houden, ontstaan er prachtige dingen. Ik vind het de taak van de kunstenaar om klaar en duidelijk te zeggen hoe mooi de wereld is, wanneer hij daarvan getuige is.’

Maar de zachtmoedige estheet wil ook niet blind zijn voor wat misloopt. In 2014, nog voor de aanslagen in Parijs en Brussel, behandelde hij in de film Timbuktu jihadisme. Bamako (2006) was een aanklacht tegen de manier waarop de Wereldbank en het IMF Mali nog armer maken dan het al is. ‘Er scheelt niets aan mijn politiek bewustzijn of onvrede over de onrechtvaardigheid en het racisme in de wereld. Maar ik ben een optimistisch persoon. Ik geloof in de mens. Waar je ook vandaan komt, ons leed en onze verlangens zijn dezelfde. Gewone mensen snakken op de eerste plaats naar harmonieus samenleven, niet naar conflict.’

De op zijn dagelijkse theeceremonies gestelde regisseur benadrukt dat migratie tussen China en verschillende Afrikaanse landen in twee richtingen verloopt. ’Black Tea toont Afrikaanse migranten in China, maar het omgekeerde zie je ook. Afrika is niet alleen een plaats waar mensen willen vertrekken. Het is ook een plaats waar mensen naartoe willen om er een nieuw leven op te bouwen. Op de markt in Dakar vind je Chinese vrouwen die er hun waren verkopen en in het Wolof praten met de Senegalese marktkramers naast hen. Dat soort immigratie is nieuw en wijst erop hoe de wereld verandert. Ook de kleine man verplaatst zich: Afrikanen naar China, Chinezen naar Afrika. Eenvoudige mensen die een eenvoudig, gelukkig leven nastreven en openstaan voor de andere cultuur. Dát is de toekomst van de mensheid.’

In Europa ontbreekt het volgens Sissako aan die openheid. ‘Chinezen komen naar Afrika en praten Swahili, Bambara, Wolof enzovoort. Dat heb ik de Fransen, Engelsen en andere Europeanen zelden zien doen. Egocentrisch Europa blijft blind voor de evolutie naar een nieuwe wereld. Het is hoog tijd dat het zich openstelt voor de ander. Want de wereld zal niet wachten.’