Nog steeds ’tales as old as time’, of wordt Disney alsmaar progressiever?

Met haar Colombiaanse animatiefilm Encanto, een Latina-Assepoester en een kleine zeemeermin met donkere huidskleur lijkt Disney het begrip progressiviteit begrepen te hebben. Of toch niet helemaal?

Na de aankondiging van de aanstaande remake van de klassieker Sneeuwwitje stuurde acteur Peter Dinklage zijn kritiek de wereld in. Hij vindt dat Disney een grote steek laat vallen door het – volgens hem – achterhaalde zeven-dwergen-verhaal te blijven koesteren. Dinklage, bekend van Game of Thrones, heeft zelf dwerggroei en sprak zich in WTF Podcast uit over het eeuwenoude verhaal van Sneeuwwitje en de aanpak van Disney: ‘Ze waren zo trots op hun casting van een Latina-actrice als Sneeuwwitje (…) Ze zijn enerzijds progressief, maar toch maken ze nog steeds dat verdomde achterhaalde verhaal over zeven dwergen die samen in een grot leven? Waar ben je dan verdomme mee bezig?’ Disney zelf reageert met een belofte om een andere aanpak te kiezen voor de zeven personages uit de film en hiervoor in overleg te gaan met de dwerggroei-gemeenschap.

Disney probeert zichzelf nochtans als progressieve studio voor te stellen. Is dat dan allemaal schijn?

Van hulpeloze prinses naar stoere heldin

De prinsessenverhalen uit de vorige eeuw, het valt niet te ontkennen, zijn allesbehalve gebaseerd op gendergelijkheid en bevatten nog niet de kleinste notie feminisme. De kleine zeemeermin geeft haar stem op voor een man en Assepoester, Sneeuwwitje en Doornroosje zijn Damsel in distress-gewijs afhankelijk van een simpel kusje van een prins.

De recentere verhalen daarentegen zijn veel meer aangepast aan de moderne maatschappij waarin we nu leven. In Brave zie je een stoere, pijl-en-boogschietende vrouw die in de verste verte nog niet geïnteresseerd is in een prins. Toy Story personage Bo Peep keert in het recentste vervolg van het verhaal terug als heldin en draagt geen roze jurk meer, maar een blauwe broek. Ook in Wreck-It-Ralph zie je prinsessen in jeans heldendaden verrichten en zijn het de mannelijke karakters die hun emoties en kwetsbaarheid tonen.

Diversiteit in huidskleur

Aladdin, Mulan en Pocahontas waren in de jaren 90 best progressieve verhalen waarin niet-witte personages de hoofdrol spelen. Daarna volgden De prinses en de kikker en Moana, twee prinsessen met een donkere huidskleur. Op zich goede representatie, maar geen perfecte. In 2017 herschreef Disney het verhaal van Aladdin en voegde een wit personage toe aan het duizend-en-één-nacht-verhaal en achter de live-action versie van Mulan zit dan weer een volledig wit team. Tiani (De prinses en de kikker) en Pocahontas krijgen in Wreck it Ralph 2, waarin alle prinsessen samenwonen, plots een lichtere huidskleur. Maui tenslotte, de halfgod uit Moana, zou het aanstootgevende beeld bestendigen dat Polynesiërs zwaarlijvig zijn.

Maar Encanto uit 2021 doet het het wél perfect als het aankomt op diversiteit. Huidskleuren van licht tot donker, kapsels van stijl tot krullend en cultureel correcte kledij weerspiegelen de Colombiaanse beschaving feilloos. Een cultureel divers team, is een cultureel juiste film. Daarbovenop zijn het in de aankomende remakes van Sneeuwwitje en De kleine zeemeermin ook vrouwen van kleur die de hoofdrol zullen vertolken.

Late, stereotiepe en onbevestigde representatie van homoseksuelen

Good luck Charlie werd in 2014 het eerste programma waarin Disney een koppel van hetzelfde geslacht in beeld bracht. Goed op tijd waren ze niet, maar beter laat dan nooit. In de live-action adaptatie van Belle en het beest is ook personage LeFou openlijk homoseksueel, maar de extravagante, fladderende man krijgt echter de kritiek geen goede, maar eerder stereotiepe representatie van homoseksuelen te zijn.

Ook ijskoningin Elsa uit Frozen lijkt zich niet aangetrokken te voelen tot mannen. Dat is toch wat de volwassen Disneykijkers geloven. De soundtrack Let it go werd een gay anthem en op Twitter circuleerde de hashtag #GiveElsaAGirlfriend, in de hoop Elsa met een vriendin te zien in de tweede film. Of ze echt queer is, werd nooit bevestigd, maar erg geïnteresseerd in romantiek is Elsa alleszins niet. De troon betreden doet ze, in tegenstelling tot haar zus Anna, gewoon lekker in haar eentje.

Progressiviteit achter de schermen

De impact van de gemiste kansen en fouten die Disney maakt, zijn niet te onderschatten, maar in het grote geheel doet het bedrijf wel waardige inspanningen op vlak van progressiviteit. Er rest enkel nog de vraag of die progressiviteit louter een commercieel belang is voor het wereldberoemde merk. Wellicht niet, want ze trekken het begrip verder door dan wat er op het scherm te zien is. Niet enkel de personages en verhaallijnen dragen maatschappelijk belangrijke elementen, ook de werknemers in de corporatie zelf vormen een diverse groep van etniciteiten.

Ook neemt het merk nog enkele andere initiatieven. Zo zijn er Reimagine Tomorrow en The Latino Lens. Het ene is een platform om ondervertegenwoordigde stemmen en onvertelde verhalen te versterken, het andere een leerprogramma voor Spaanse en Latinxs producers in spe.

Geen pionier, maar een meesurfer

Disney zet zich in op veel vlakken. Toevallig of niet gaat het enkel over de vlakken die vandaag sowieso veel maatschappelijke aandacht krijgen. De studio surft mee op progressieve ontwikkelingen, maar is zelden een pionier in de vertegenwoordiging van groepen die minder maatschappelijke aandacht krijgen, zoals mensen met een beperking. Wellicht is het dat wat Peter Dinklage Disney verwijt.

Maar al bij al, Disney komt van ver. Van tales as old as time zonder inclusiviteit, diversiteit en gelijkheid. Perfect is het allesbehalve, maar de inspanningen en verbeteringen zijn er wel. En hoewel alle kritiek meer dan terecht is, kan er niet ontkend worden dat het bedrijf probeert te groeien volgens hun slagzin ‘Stories are better when the storytellers represent the vast experiences of the people who will hear them’.