Mads Mikkelsen denkt dat hij John Lennon is

In de zwarte komedie The Last Viking waant Mads Mikkelsen zich opper-Beatle John Lennon, maar eigenlijk is hij een blonde Deen die Manfred heet. It’s a mad Mads world.

‘I am he as you are he as you are me and we are all together’, zingt John Lennon in de psychedelische Beatles-klassieker I Am the Walrus. In The Last Viking van Anders Thomas Jensen is dat niet zomaar een lyric, maar een diagnose. Mads Mikkelsen speelt Manfred, een getraumatiseerde vent die weigert zichzelf te zijn en uitsluitend wil aangesproken worden als John Lennon. Doe je dat niet, dan springt hij uit een rijdende auto of door een ziekenhuisraam. Identiteit is geen gegeven, maar een strijdtoneel.

De film begint als een heistfilm en eindigt als een bromance, met daartussenin een sitcom over een Beatles-coverband die bestaat uit psychiatrische patiënten die denken dat ze John, Paul, George en Ringo zijn. Jensen, de Deense meester van het groteske, mixt ook nu genres alsof Lars von Trier, Monty Python en Quentin Tarantino een liefdesbaby hebben gemaakt. Dat resulteert in een film noir-satire die lacht met trauma, huilt met slapstick en bloedt met liefde, en met empathie tegen de hypersensitieve generatie van nu zegt: ‘Identiteit is geen wapen. Ironie geen zonde. En bemoei je niet met andermans kapsel.’

Scandinavische cool

Sinds zijn debuut als skinhead in Pusher (1996) is Mads Mikkelsen uitgegroeid tot het sexy gezicht van Scandinavische cool – of hij nu pokert tegen James Bond in Casino Royale, foie gras serveert als gecultiveerde kannibaal in Hannibal, of als permanent benevelde leraar door het leven zwalpt in Drunk. In The Last Viking keert hij terug naar zijn Deense roots, maar dan met – schrik niet – blonde krullen, een nerdy eightiesbril en een gestolen hondje. ‘Ik heb genoeg stoere kerels gespeeld’, grijnst Mikkelsen wanneer we hem spreken tijdens het filmfestival van Venetië. ‘Het was heerlijk om dat imago te ondermijnen. Manfred is iemand die zich vastklampt aan een fictieve identiteit omdat de echte te pijnlijk is. Dat is interessanter dan de zoveelste macho met een pistool.’

Het is niet de eerste keer dat Mikkelsen samenwerkt met Jensen. In Adam’s Apples (2005) speelde hij een terminale priester die een neonazi appeltaart leert bakken. In Men & Chicken (2015) een masturbatieverslaafde mutant met een hazenlip. In Riders of Justice (2020) een getraumatiseerde militair op wraakmissie. ‘Anders daagt me uit om lelijk te zijn. Niet fysiek, maar emotioneel. Zijn films gaan over mensen die kapot zijn, maar niet kapot willen. Dat herken ik.’

Mikkelsen – die binnenkort zestig wordt – is dan ook geen man van dogma’s. Hij spreekt niet in slogans, maar met nuance. ‘Iedereen heeft recht op zijn eigen realiteit’, zegt hij. ‘Maar dat betekent niet dat je die moet opleggen aan anderen.’ Het klinkt als een beleefde afwijzing van de morele modewoorden van het moment. Hij lacht ook niet met gehandicapten, maar met de wereld die hen overbeschermt. ‘We lachen niet óm hen. We lachen mét hen. Omdat zij vaak de enigen zijn die nog durven te lachen.’

Zijn carrière is een paradox: je kon Mikkelsen ook al in het Star Wars- en het Marvel Cinematic Universe spotten, maar hij staat nog altijd liever in een Deens bos dan op een rode loper. ‘Hollywood is een machine’, zegt hij. ‘Je komt binnen, je doet je ding, je gaat weer weg. In Denemarken maken we films omdat we iets willen vertellen, niet omdat we een releasedatum moeten halen.’ Het is geen afrekening, maar een observatie: droog, direct, typisch Mads.

Ambachtsman

‘Ik heb geen plan’, vervolgt hij, met zijn karakteristieke halve grijns. ‘Ik kies rollen die me uitdagen. Ik houd van films die durven, die niet bang zijn om lelijk te zijn, of raar. Dat vind ik bij Nicolas Winding Refn, bij Thomas Vinterberg, bij Anders Thomas Jensen. Wij Denen lachen graag met dingen die eigenlijk niet grappig zijn. Rauwe humor zit in ons DNA.’ Hij is dan ook geen diva en al helemaal geen activist. ‘Ik ben niet tegen activisme. Maar ik ben wel tegen films die je vertellen wat je moet denken. Dat is saai en arrogant. Ik ben een ambachtsman. Ik wil gewoon goed werk leveren. En soms betekent dat dat je een kerel speelt die denkt dat hij John Lennon is en een hond steelt.’

Voor wie te lang in zijn, haar of hun safespace is blijven zitten: The Last Viking is een satire op de fluïde identiteitspolitiek van de laatste jaren, maar dan zonder hashtags en met explosies. Manfreds dissociatieve stoornis is geen grap, maar ook geen tragedie. Zijn bandleden zijn een Ringo die niet praat, én een Paul/George met borderline die soms ook denkt dat hij Björn van ABBA is. ‘Ik ben zelf geen fanboy’, lacht Mikkelsen. ‘Ik heb respect voor The Beatles en voor ABBA, maar ik ben niet iemand die hun platen opzet om te ontspannen. Ik houd meer van de stilte. Het is juist dat contrast dat me aantrekt. Een personage dat zich verliest in popcultuur, terwijl ik daar zelf afstand van neem.’

Wat The Last Viking doet, is een broederband dissecteren met een dosis absurditeit. Manfreds broer Anker, gespeeld door Nikolaj Lie Kaas, is een ex-crimineel die zijn broer wilt helpen, maar ook zijn gestolen geld terug wilt dat nog ergens begraven ligt. ‘Uiteindelijk is de film een bromance’, zegt Mikkelsen. ‘Maar dan eentje waarin we elkaar slaan, uitschelden en samen een band beginnen. Zoals echte broers, dus. (lacht)’

De film eindigt zoals hij begint: met een animatie over een koning die iedereen in zijn rijk een arm laat afsnijden zodat zijn gehandicapte zoon zich niet langer alleen voelt. Het is grotesk, maar ook ontroerend. Want The Last Viking is vooral een ode aan het recht om raar te zijn. Of zoals Mikkelsen het verwoordt: ‘Soms is het veiliger om iemand anders te zijn. Zelfs als dat een dode Beatle is die is gelooft dat je de wereld kunt redden met een gitaar.’

‘Living is easy with eyes closed, misunderstanding all you see’, zingt Lennon in Strawberry Fields Forever. Die regel klinkt in The Last Viking niet als escapisme, maar als een vorm van overleven en herleven.