Maaike Neuville gaat alle richtingen uit: ‘Ik heb geen zin meer om me ergens achter te verstoppen’

Haar rol in de nieuwe film Nachtvlinders voelt als een kantelpunt, zegt Maaike Neuville. Ze heeft ook – bijna – een nieuw boek klaar, en dan is er nog Micky Neuville. ‘Ik ben niet langer bang om niet goed te worden bevonden.’

‘Je ontmoet me op een zeer wankel moment’, zegt Maaike Neuville nadat ze een slok van haar mosgroene matcha latte heeft genomen. ‘Of eerder: een moment van niet-weten, wat mijn werk betreft.’

Nochtans stapte Neuville zojuist met vaste tred de koffiezaak binnen. Fietsbatterij in de hand, roodgemaakte lippen, pet op het hoofd. Stevige handdruk.

Het herfstlicht valt bovendien zacht binnen, en de rust in de bar steekt af tegen de drukte buiten. Om de hoek fouilleren agenten enkele jongens. Auto’s en brommertjes zoeken hun weg door de straten van Schaarbeek. Nabij het Brusselse Noordstation zijn er zoals altijd ‘serveuses’ gevraagd en hangen er zoals altijd veel mannen rond, ze kijken nors en lijken zich te vervelen.

Het is de sfeer van Nachtvlinders, de nieuwe film van Indra Siera waarin Neuville samen met Aimée Claeys en Matteo Simoni de hoofdrol speelt en waarin het grauwe leven in de grootstad wordt geschilderd. Een man komt vrij uit de gevangenis en neemt nog een allerlaatste klus aan. Een vrouw voert een duister plan uit. Een nacht verandert het leven van hen allebei, voorgoed.

Neuville vertolkt Margot, de echtgenote van een populaire lokale politicus. Ze worstelt met de liefde en het leven, en zegt ergens halfweg de film: ‘Ik kan te veel zijn. In alle richtingen.’

Een zin die ook op Neuville zelf van toepassing is. Ze is te zien in het theater, onder meer in de herneming van de KVS-voorstelling Bovary. Ze legt de laatste hand aan haar nieuwe boek, de opvolger van haar goed ontvangen debuutroman Zij. En ze gaat binnenkort ook lesgeven, aan de dansers van P.A.R.T.S.

Maar eerst: de film die op de avond van ons gesprek in première gaat.

Maaike Neuville: Toen ik voor het eerst benaderd werd voor de rol van Margot in Nachtvlinders, lang geleden al, dacht ik: ha, een film noir, dat heb ik nog niet gedaan. En ik had ook nog nooit een femme fatale gespeeld. Ik vond het interessant om die rol eens aan te gaan, vragen te stellen over het hoe en waarom van een femme fatale, en te zien wat dit met mij deed. Maar uiteindelijk was het best een moeilijk proces om de film tot een goed einde te brengen en bleek het een heel gevecht om Margot juist neer te zetten.

Hoezo?

Neuville: Ik ben er, denk ik, in geslaagd om haar uit het hokje te halen van de vrouw die enkel als ‘mooi’ wordt geportretteerd. Maar ik heb de rol nooit ten volle kunnen vatten, omdat er altijd iets geheimzinnigs aan haar moest blijven kleven. Zonder dieper in te gaan op het verhaal, want dan verklap ik de hele film, vond ik het scenarieel best ingewikkeld. Maar haar onderdrukte emoties en haar bagage als vrouw die zich altijd heeft moeten aanpassen aan de mannelijke normen, dat was natuurlijk wel right up my alley. En dus heb ik me daar vooral aan vastgeklampt.

Desondanks voelde het toch als een kantelpunt, en daarom vond ik het ook interessant om Margot te spelen. Als actrice werd ik vaak gezien, door anderen en door mezelf, als iemand die mooi moet zijn, die moet stralen. Eerst als jong meisje en dan als jonge moeder, want de rollen schuiven mee op met je leeftijd. Het is een lang proces geweest om mezelf aan dat beeld te onttrekken en een andere, diepere laag aan te spreken. Als mens, maker én speler. Mijn uiterlijk is één kant, oké, maar er is ook nog veel nuance en een groot innerlijk gevecht dat ik elke keer aan mijn spel wil toevoegen. En dat is nu gebeurd, heb ik het gevoel.

Betekent dit dat je vanaf nu nog selectiever zult zijn in de keuze van je rollen?

Neuville: (denkt na) Ik zou zo graag ja antwoorden op die vraag, maar de realiteit is helaas dat er geen duizend rollen zijn. Als je wilt spelen, en dat is bijna schizofreen, moet je je makerschap aan de kant zetten. Ik zal vanaf nu wel veel sneller en rechtstreekser mijn mond opendoen, als het gaat over mijn rol, maar in the end heb je als acteur geen zeggingskracht over het eindresultaat. Soms is dat een mooie afwisseling voor de verhalen die je wel helemaal zelf in handen wilt hebben. En soms is dat een frustratie. (zwijgt even) Meer en meer voel ik: ik ben hier niet helemaal op mijn plek eigenlijk, louter als speler.

Waarom speel je nog?

Neuville: Dat is inderdaad dé vraag. (denkt na) Het is mijn eerste liefde en ik doe het nog altijd ontzettend graag, zelfs al vind ik het soms moeilijk om de touwtjes uit handen te geven. Maar er is nog altijd iets wat al de rest overstijgt. Als ik speel, ben ik zo aanwezig, zo in het moment. En dat vind ik heerlijk. Verslavend bijna. Zeker op filmsets, waar er altijd zoveel tegelijk aan de hand is dat je je aandacht heel erg moet vernauwen. Met de jaren voel ik ook een soort verdieping die ik enorm waardeer. Ik kom veel dichter bij een kern, heb ik het gevoel. Maar de twijfel blijft, elke keer opnieuw, al mijn hele leven lang. Het uur voor ik het podium op moet, is vaak gevuld met angst, ook al blijkt het spelen driekwart van de keren heel louterend te zijn. Net omdat spelen zo’n grote overgave vereist, ben ik er ook zo bang voor.

Ik heb lang gezocht naar een validatie voor mijn actrice-zijn, maar meer en meer wordt het een validatie voor iets diepers. Ik hoef niet langer bevestiging te krijgen als speelster, het wordt nu eerder een wisselwerking met het publiek: jullie zien mij, maar ik zie jullie ook. Ik hoef me niet meer te bewijzen, ik ben niet langer bang om niet goed te worden bevonden. Vroeger kon ik als een ongeleid projectiel op het podium staan, ondertussen kan ik terugvallen op mijn métier en dat geeft me veel vertrouwen. Ik heb nu een bepaalde ervaring en die kan ik in alle openheid delen met het publiek.

Door het maken van Ifigeneia, de theatermonoloog die is voortgevloeid uit mijn roman, Zij, heb ik hier ook een grote stap in gezet. Ik heb daarin een uitlaatklep kunnen geven aan een jonge vrouw die zich neergedrukt voelde door patriarchale denkbeelden, een woede voelde en daarna ook onderzocht in hoeverre ze eigenlijk met zichzelf aan het vechten was. Ik heb mijn woede kunnen uiten en die woede is erkend, er waren getuigen in de vorm van het publiek. En daarna kon ik weer verder.

Dat klinkt alsof je je demonen hebt uitgedreven.

Neuville: Exact. Dat is wat ik doe met het spelen, het schrijven, het publiekelijk spreken. Maar het is niet rechtlijnig, alsof het nu dan klaar is. Thema’s als autoriteit, machtsverhoudingen, vrouwelijke woede en vrouwelijke beeldvorming zijn nu eenmaal mijn thema’s en ik heb het gevoel dat ik daarbinnen, in alles wat ik creëer, meer en meer de nuance opzoek. Waar valt er nog dieper aan introspectie te doen? Wat is er onder die eerste ruwe laag dat nog gezien wil worden?

Tegelijk ben ik vooral benieuwd naar de lichtheid, waar die in schuilt. De voorbije jaren heb ik een diepere laag aangeboord, nu voel ik een verlangen om die diepere laag soms eens te mogen loslaten.

En, waarin schuilt voor jou de lichtheid?

Neuville: Die vind ik vaak in gedichten. Ik schrijf al heel lang poëzie en mijn vader is ook dichter, het zit dus in de familie. Ik kan soms verschillende observaties en gedachten hebben die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben, maar die plots – doordat ik ze samen op een pagina zet – iets van elkaar willen. Dat is een speeltuin, echt heerlijk.

*

Naast speler is Neuville inmiddels dus ook schrijver. Haar nieuwe boek verschijnt volgend voorjaar, en heeft als titel De stormen (gestileerd als de stormen).

‘Het verhaal heeft twee hoofdpersonages’, zegt Neuville. ‘Een filmactrice in het heden en een Ierse schijfster uit de vroege twintigste eeuw. Hun twee stemmen verweven zich met elkaar, en in de stem van de schrijfster heb ik mijn liefde voor poëzie helemaal kunnen botvieren. Dit boek is echt een huwelijk van mijn spelerschap en mijn schrijverschap geworden.’

Met haar busje reisde Neuville helemaal tot in Ierland. Vervolgens trok ze zich terug in de hermitage van het Kasteel van Gaasbeek, de kunstenaarsresidentie waar ook Stefan Hertmans zijn succesroman Dius schreef.

‘Voor de helft ben ik echt een eenzaat’, zegt Neuville. ‘Ik schrik altijd als mensen zeggen dat ik zo goed alleen kan zijn. Zijn er dan ook mensen die dat niet goed kunnen? (lacht) In Ierland ben ik drie weken alleen geweest en in Gaasbeek bleef ik vaak in mijn busje slapen, om ten volle de eenzaamheid, de concentratie en de stilte te voelen. Er schuilt dus zeker een kluizenaar in mij, en die neemt meer en meer plaats in. Dat is de grootste evolutie, denk ik: dat ik die heb toegelaten, voor mezelf. Zonder oordeel. Zonder direct te denken: moet ik niet ook sociaal zijn?’

Maar je bent nog wel een kluizenaar die naar filmpremières en de bijbehorende feestjes gaat?

Neuville: Ja! Want ook dat is leuk. En ik kan het ene ook maar zijn dankzij het andere. Ik kan zoals vanavond naar een feestje gaan, omdat ik weet: straks ben ik toch opnieuw alleen in dat kluizenaarshuisje.

Een andere interessante spanning is die tussen de man en vrouw in jezelf. Soms voel je je Maaike en soms Micky, schreef je niet zo lang geleden op Instagram. ‘Uit de kast komen is niet iets wat ik één keer doe. Ik doe het elke dag. In de eerste plaats naar mezelf toe.’ Is je nieuwe boek geschreven door Maaike of door Micky?

Neuville: (denkt na) Aangezien het fluïde is, schommel ik nog tussen de twee. Op de kaft zal sowieso de naam ‘Maaike Neuville’ staan, maar Micky – de fluïde kant in mij –  neemt ook meer en meer plek in. Volgens mij is Micky die kluizenaar. In het boek zitten best veel innerlijke vraagstukken, en dit maakt daar zeker deel van uit. Aan de oppervlakte is het een zoektocht naar een antwoord op de vraag hoe ik mezelf wil noemen. En daaronder gaat het om de vraag wie ik in wezen ben, al is dat natuurlijk een levenslange zoektocht.

Ik wil niet naar buiten komen met de boodschap ‘ik ben non-binair’ of ‘ik ben genderneutraal’ of ‘ik heet Micky, noem mij hen/hun’, want dat klopt niet bij hoe ik me voel. Je mag me ‘zij’ noemen, maar ook ‘die’. Ik heb lang willen voldoen, eerst onbewust en dan bewust, aan de maatschappelijke normen van het vrouw-zijn, maar dat denkbeeld is langzaam afgebrokkeld. Voel ik me altijd vrouwelijk? Echt niet. Voel me ik dan altijd mannelijk? Ook niet. En ik voel me ook niet ‘geen van beide’. Het is op dit moment gewoon fluïde.

Wat is het grootste verschil tussen Maaike en Micky?

Neuville: Ze zijn beiden heel duidelijk van mij, maar wat ik voel is dat Micky veel minder woorden nodig heeft. Veel helderder nee kan zeggen, zonder zichzelf te excuseren. En dat Maaike nog veel meer wil pleasen en de dingen nog veel meer inpakt. Micky staat veel meer met de beide benen op de grond en denkt: dit is hoe ik ben, take it or leave it.

Maar er is niet telkens een duidelijk moment waarop de overgang tussen de twee zich voltrekt. Het gebeurt erg organisch allemaal. Er zijn een aantal vrienden die me Micky noemen en ik merk dat er dan telkens iets in mij opspringt dat ik anders niet voel. Soms, als ik nieuwe mensen tegenkom, zeg ik ook: noem mij maar Micky. Als test, om te zien wat het met mij doet. Micky is voor mij een nieuw begin.

Misschien wel je belangrijkste rol tot nu toe?

Neuville: Ik denk eigenlijk dat Maaike mijn belangrijkste rol was, en dat Micky veel dichter ligt bij wie ik echt ben. Ik moet geen moeite doen om Micky te zijn. En om Maaike te zijn wel, meer en meer. Het is een gigantische zoektocht, en uiteraard gaat daar ook werk uit voortkomen. Moet ik hierover schrijven? Of moet ik gewoon vanuit de identiteit van Micky schrijven over de dingen die me raken? Misschien moet ik niet altijd publiekelijk een strijd aangaan, denk ik nu, vanuit de behoefte om iets toe te voegen aan een maatschappelijk debat. Misschien kan ik beter zijn wie ik wil zijn en zo zoeken naar de lichtheid waarover ik het daarnet had.

Maar je zou in de toekomst dus evengoed een mannelijke rol kunnen vertolken?

Neuville: Sowieso. Of toch ten minste een androgyn personage. Of dit iets wordt wat ik zelf in gang zet of iets wat me wordt aangereikt, moeten we nog zien. Maar het staat te gebeuren, dat voel ik.

Het debuut van Micky Neuville is nakend?

Neuville: Er zal zeker iets komen van Micky, ja. Het is al jaren een zoektocht, een gesprek, ook binnen onze relatie (Neuville is getrouwd met regisseur Bas Devos, nvdr.). Op een bepaald moment hoorde ik – toen nog – Kate Tempest op de radio. Het nummer People’s Faces. Ik lag bijna op de grond. Ik zat met Bas in de auto, het was Kerstmis, het was aan het sneeuwen en het voelde alsof zij – nu hij – rechtstreeks tegen mij aan het spreken was. Dat nummer opende zo veel in mij. Ondertussen is Kate geëvolueerd tot Kae en wat ik zo goed aan hem vind, is dat hij vanuit zichzelf over de wereld spreekt. Heel inspirerend. Ik was erbij tijdens zijn optreden in Bozar onlangs, en dat was één feest van liefde. Ik had een soort kortsluiting in mijn hersenen, die ik niet kon vatten en nergens kon plaatsen.

Dat is wat er bij spelen ook gebeurt: ge zíjt. Volgens mij is de essentie van al dat zoeken, waarnaar ik meer en meer, ook in mijn leven, aan het evolueren ben: het pure zijn. Zonder meer. En soms helpt het om er een andere naam aan te geven, omdat je de bagage van de ene naam dan gemakkelijker van je kunt afleggen. Ook dat is een spel. Want het is licht, voor alle duidelijkheid. Verwarrend, maar echt joyful. En er is geen weg terug naar de oude rollenpatronen, de oude ideeën over mezelf of het zoals vroeger willen behagen van bepaalde mensen en instituties.

Ik vraag me nu vooral af of ik zal kunnen blijven spelen in producties waar ik het inhoudelijk niet honderd procent mee eens ben. Ik heb geen idee, maar het voelt moeilijker en moeilijker aan. Op dit moment wil ik vooral schrijven. Maar om te kunnen schrijven, moet ik af en toe spelen.

Dat klinkt alsof je zo nu en dan moet doen alsof je Maaike bent, om vervolgens weer Micky te kunnen zijn.

Neuville: (lacht) Shit, ja. Misschien heb je gelijk. Maar Micky kan ook spelen, daar ben ik zeker van, met minder gedoe bovendien. Ik heb vooral geen zin meer om me ergens achter te verstoppen. Iets heeft zich van mij bevrijd. En ik heb daar precies niet zo veel over te zeggen, ik probeer gewoon te volgen.

Toen je dertig werd, zei je in een interview dat je de adem van de tijd in je nek voelde. Is dat nog altijd het geval?

Neuville: (denkt na) Het meest eerlijke antwoord is ja, natuurlijk. Daarom heb ik ook altijd de neiging om veel dingen de wereld in te zetten, waarvan ik overtuigd ben dat ze heel erg belangrijk zijn. (lacht) Ik wil het mezelf nog meer gunnen om tegen een boom te gaan zitten, het ritme van mijn ademhaling te volgen en te voelen hoe er een uur is verstreken zonder dat ik er erg in had. Het mooie aan het schrijven van De stormen, zeker op een plek als de hermitage in Gaasbeek, was dat die twee dynamieken helemaal zijn samengevallen. Ik heb kunnen verstillen, en straks is er ook nog een tastbaar eindresultaat.

Tot slot: Nachtvlinders begint met sfeervolle trompetmuziek. Wanneer heb jij voor het laatst saxofoon gespeeld?

Neuville: (lacht) Een aantal maanden geleden. Mijn dochter speelt harp en vroeg of ik The Pink Panther Theme van Henry Mancini nog eens kon spelen, het enige liedje dat ik nog ken. Ik heb in mijn jeugd inderdaad jaren sax gespeeld, maar mijn talent lag daar toch duidelijk niet. De prachtige, genuanceerde harptonen van mijn dochter vielen compleet weg onder mijn stoombootuitingen, en dus heb ik mijn saxofoon nadien braafjes weer weggelegd.