L’odeur de la papaye verte: De geur van het verleden

De Frans-Vietnamese regisseur Tran Anh Hung mediteert over zijn roots in dit eerste deel van zijn Vietnamtrilogie.

Film. Tussen 1993 en 2000 maakte Tran Anh Hung de wondermooie films L’odeur de la papaye verte (1993), Cyclo (1995) en A la verticale de l’été (2000) – samen de Vietnamtrilogie. Aangezien Tran als twaalfjarig jongetje in 1974 met zijn ouders van Da Nang naar Parijs verhuisde, vormen die films een terugkeer naar de tradities en de harmonie van zijn geboorteland. Tegelijkertijd verbeelden ze echter ook de chaos en het geweld aldaar.

Zijn meditatieve eerste langspeler gaf Trans carrière een explosieve start. De film won de Caméra d’Or in Cannes, kreeg de César voor het Beste Debuut en werd zelfs genomineerd voor een Oscar in de categorie Beste Niet-Engelstalige film. Ook Cyclo – een mix van hypnotiserende poëtische beelden met brutaal geweld en spijkerhard realisme – kon op veel bijval rekenen: Tran werd in Venetië beloond met de Gouden Leeuw. Met de familiekroniek A la verticale de l’été keerde hij dan weer terug naar de bedwelmende sfeer van het begin van zijn trilogie – zonder beeldjes als resultaat overigens.

L’odeur brengt de kijker van bij de eerste beelden in een roes van welbehagen. Vanaf het moment dat de tienjarige Mui aanklopt aan het huis waar ze het komende decennium als inwonende dienster zal werken, laat Tran verstaan dat hij zijn kleine verhaal zuiver beeldend zal vertellen. De familietragedies en het leven binnen de muren van het koophandelshuis worden integraal gefilmd vanuit Muis onbevangen ogen.

Dit verbluffende visuele gedicht heeft trouwens zijn titel niet gestolen. Ken je het gevoel dat bepaalde geuren herinneringen uit je kindertijd oproepen? Een gelijkaardige sensatie bepaalt de sfeer van L’Odeur. Mui geniet van een waterdruppel op een blad, het geluid van sprinkhanen, het gewriemel van mieren, de aanraking van verse groenten en – uiteraard – de geur van groene papaja.

Bovendien tovert dit alles in extreme close-ups en nauwgezet symmetrische beeldcomposities op het scherm. De kleinste dingen en voorwerpen worden tactiel, als Tran ze verheerlijkt in lyrisch aangrijpende tableaus. Als een van de kwajongens met zijn vingers een mier verplettert, brengt Tran dat in beeld als ware het de dood van een geliefde.

Wat Trans films uniek maakt, is de intense manier waarop hij de relatie tussen passie en voedselbereiding, de harmonie tussen mens en natuur en de sierlijke sensualiteit van zijn echtgenote Tran Nu Yên-Khê (die Mui als twintigjarige vertolkt) in beeld brengt. L’odeur werd integraal opgenomen in een Parijse studio, maar je krijgt nooit het gevoel niet in Vietnam te vertoeven.

Extra’s. Geen op deze editie. Een tip: Arte Video bracht een (Nederlands ondertitelde) editie uit met L’odeur en Cyclo – aangevuld met een commentaartrack van Tran – samen op één disc uit. Op een tweede schijf staan zijn twee opmerkelijke kortfilms en making-ofs.

Piet Goethals