Jan-Ole Gerster over zijn indringende portret ‘Lara’: ‘Niks zo saai als jonge, mooie, gelukkige mensen’

Nu pas, acht jaar na zijn dartele debuut Oh Boy, heeft Jan-Ole Gerster een nieuwe film uit, maar het was het wachten waard. De Duitse regisseur over Lara, zijn indringende portret van een verbitterde moeder. ‘Niks zo saai als jonge, mooie, gelukkige mensen, toch?’

Met je debuut vanuit het niets de filmwereld veroveren, maar daarna niet goed weten welke kant het op moet: Jan-Ole Gerster weet er alles van. Acht jaar had hij nodig om Oh Boy op te volgen, zijn jazzy, alom geprezen zwart-witkleinood over een slacker die van rondlummelen zijn beroep heeft gemaakt. Lara blijkt minstens even straf, maar is een stuk serieuzer en introverter, inclusief koele kleuren en strakke kaders.

In die complexe karakterstudie volgt Gerster Lara, een vrouw die op het punt staat haar zestigste verjaardag te vieren, maar veel reden tot vrolijkheid is er niet. Haar voormalige collega’s vinden haar een ijskoude tante, en haar enige zoon, een klassieke componist, ziet ze amper nog. Toch besluit ze naar zijn concert te gaan, al blijft de vraag of Lara, die haar droom om pianiste te worden inruilde voor een ambtenarenbestaan, haar verbittering en rancune zal kunnen overstemmen.

‘Lara is een bitch, maar ik heb met haar te doen’, aldus Gerster. ‘Ze heeft haar leven gewijd aan haar carrière en aan haar zoon tot muzikant drillen, maar ze is nooit in staat geweest tot passie, tot affectie. Nu ze zestig is, beseft ze dat haar een eenzame, oude dag wacht, maar ze is te trots om dat toe te geven. Het is een tragische vrouw, maar ik kan me volledig in haar herkennen.’

Leg uit.

Jan-Ole Gerster: Lara was ooit een beloftevolle pianiste, maar ze heeft haar droom nooit durven na te jagen, dus moest haar zoon dat maar in haar plaats doen. Dat constante twijfelen, vrezen dat je ambities te hoog gegrepen zijn: dat had ik zelf ook op de filmschool. Ik wilde niks liever dan films maken, maar kon ik dat wel? Was ik mezelf, mijn ouders en leraren niks aan het wijsmaken? Ik heb na het succes van Oh Boy talloze projecten aangeboden gekregen, ook vanuit Hollywood. Maar Lara was het eerste personage dat me persoonlijk raakte, in wier ziel ik me perfect kon verplaatsen.

Is dat waarom je acht jaar nodig had om Oh Boy op te volgen?

Gerster: Oh Boy was een veredeld afstudeerproject. Tot mijn eigen verbazing werd de film overal lovend onthaald. Twee jaar heb ik ermee rondgetrokken, van festival naar festival. Ik had het zo druk met de nieuwe grote filmbelofte uithangen dat ik er niet toe kwam na te denken over mijn toekomst. Daarna ben ik drie jaar bezig geweest met een historisch drama naar een boek van Günter Grass, maar dat raakte niet van de grond. Voor ik het besefte had ik zes jaar verloren. Ik dreigde zelf het hoofdpersonage van Oh Boy te worden: een zondagsfilosoof die maar wat aanmoddert. Tot ik Blaz Kutin ontmoette, hij me een script liet lezen dat hij nog had liggen en ik verliefd werd op Lara. Ze heeft me van mijn overmoed en besluiteloosheid gered.

Lara is een frigide en manipulatieve moeder, een type zoals Isabelle Huppert er al vaker een vertolkte, in La pianiste van Michael Haneke bijvoorbeeld. Corinna Harfouch, die Lara speelt, lijkt zelfs op haar.

Gerster: Ik had Corinna in gedachten toen ik aan het scenario sleutelde en ik zou niet weten wie Lara anders had kunnen spelen. Behalve Huppert misschien. (lacht) Ik ben een fan van Haneke, en het is logisch dat mensen aan La pianiste denken, vanwege de verwrongen moeder-zoonrelatie en de klassieke muziek, maar ik had andere referenties in gedachten. Ik heb Herfstsonate van Ingmar Bergman getoond aan mijn equipe, nog zo’n psychologisch drama dat zich afspeelt in de wereld van de klassieke muziek. Ook Hitchcock en Chabrol waren invloeden. Niet dat ik er een thriller van wilde maken, maar ik wilde suspense creëren. Je moet het ongemak voelen. Alsof je naar een whodunit kijkt, maar dan een zonder misdaad, waarin de dader ook het slachtoffer is.

Complexe films over onaangename vrouwen van zestig zijn hoe dan ook zeldzaam.

Gerster: De obsessie met jongeren heeft iets ziekelijks. Zeker in Hollywood. Alsof studiobobo’s het echte leven uit de bioscoop willen bannen. Dat is commercieel oerdom, want drie vierde van de bevolking is ouder dan veertig. Plus: oudere personages zijn boeiender, ze hebben een patina, rimpels op hun ziel. Niks zo saai als jonge, mooie, gelukkige mensen, toch? (lacht) Ik vind het ook jammer dat er überhaupt weinig films over vrouwen worden gemaakt.

Zegt een mannelijke regisseur van 42.

Gerster: Ik ben een man. Maar ook een vader. En de zoon van mijn moeder. Cinema is een empathiemachine. Ze gunt je een blik op andere seksen, culturen, leeftijden. Daarom moeten we oppassen met die discussie omtrent representatie, die toch een beetje te eng geworden is. Je moet aandacht hebben voor bepaalde gevoeligheden, maar dat een man geen film kan maken over een vrouw, een blanke over een zwarte, een hetero over een homo… Dat gaat me te ver. Het getuigt net van een gebrek aan empathie. Bergman, Haneke, Hitchcock, Fassbinder… Ze hebben iconische vrouwen gecreëerd, en toch waren zij stuk voor stuk mannen. Misschien heb je zelfs een afstand nodig om een scherpe blik te hebben op bepaalde zaken.

Slotvraag: moeten we nu weer acht jaar wachten op een nieuwe film?

Gerster: Ik probeer mijn Günter Grass-project herop te starten, en er zijn nog twee dingen waar ik sinds de lockdown aan gewerkt heb. Ik ben nu 42 en heb twee films gemaakt. Fassbinder had er meer dan vijftig op zijn 38e, al is hij mede door die onstilbare werklust natuurlijk ook nooit ouder geworden. Laat me gaan voor een gulden middenweg. (lacht)

Jan-Ole Gerster

1978: geboren in het West-Duitse Hagen.

2000: Verhuist naar Berlijn. Werkt een tijdje als persoonlijke assistent van Wolfgang ‘Goodbye, Lenin!’ Becker.

2003: studeert regie aan de Deutsche Film- und Fernsehakademie Berlin.

2012: zijn deels autobiografische debuut Oh Boy wordt een wereldwijde arthousehit.

2019: zijn tweede langspeler Lara wordt bekroond op verschillende festivals.