Jacques Audiard over ‘Emilia Pérez’: ‘“Fucking french director”, zag ik Selena Gomez denken’

Het klinkt te getikt om waar te zijn: een Mexicaanse drugsbaron wordt na een geslachtsoperatie plots menslievend en doet daarvan kond in zang en dans. Regisseur Jacques Audiard raakt er met glans mee weg.

Jacques Audiard heeft al steengoede films gemaakt. Denk aan het gevangenisdrama Un prophète, aan De rouilles et d’os met Matthias Schoenaerts en Marion Cotillard, of aan Dheepan (Gouden Palm) en de western The Sisters Brothers met Joaquin Phoenix en Jake Gyllenhaal.

Emilia Pérez, zijn nieuwste, is een heel ander paar mouwen. Het is een extravagante musical over een meedogenloze Mexicaanse drugsbaron die in transitie gaat, in zijn tweede leven als Emilia Pérez de behoefte voelt om ‘goed te doen’ en Mexico’s duizenden vermisten wil opsporen. Emilia Pérez is half telenovela, half drugsthriller en tegelijk een volbloed musical met zang- en dansnummers over de advocatuur, geslachtswisselingen en kartelcriminaliteit. Dat is risqué, randje megalomaan, toch?

Mooi niet. Emilia Pérez zette het Festival van Cannes in lichterlaaie. De zotte, subversieve trans musical werd met de juryprijs bekroond, en de uitmuntende trans actrice Karla Sofía Gascón won samen met haar wereldberoemde medespeelsters Selena Gomez en Zoë Saldaña de prijs voor beste actrice. ‘En zeggen dat ik niet eens een grote voorliefde heb voor musicals’, grijnst Audiard. ‘Ik hou enorm van de musicals van Bob Fosse en Jacques Demy, maar ik ben er voor de rest niet in thuis. Met musicals van Busby Burkley uit de jaren dertig doe je me geen plezier en zelfs de grote producties van na de Tweede Wereldoorlog zeggen me niet veel.’

Musical? U bedoelt een excentrieke Mexicaanse trans narco pop-opera. Laat ons met de hamvraag beginnen: waar haalt u het?

Jacques Audiard: In de roman Écoute van Boris Razon las ik over een Mexicaanse drugbaron die van leven en van lichaam wil wisselen en in transitie gaat. Mijn interesse was onmiddellijk gewekt, net omdat het een vondst was waar ik nooit zelf zou opkomen. Je mag me jarenlang voor een wit blad zetten, zoiets bedenk ik niet. Mijn intuïtie zei me dat dat gegeven nog veel breder te ontwikkelen was. Bijvoorbeeld door ook de eindeloze reeks verdwijningen in Mexico erbij te betrekken.

Dat verklaart nog niet hoe u bij een musical uitkwam.

Audiard: Ik zie Emilia Perez eerst en vooral als een opera. Mijn eerste tekst was een libretto voor een opera, netjes verdeeld in akten en met archetypische personages en grote tableaus. Het idee van een opera dook een eerste keer op na mijn tweede film, Un héros très discret, met muziek van Alexandre Desplat. We speelden toen met het idee om er een kleine opera van te maken, een beetje naar het voorbeeld van La tragédie de Carmen van Peter Brook of De driestuiversopera van Brecht. Je vindt daar wat sporen van terug in Emilia Pérez.

Uw film bruist en verbaast. Maar Mexico gaat wel écht gebukt onder drugskartels, ontvoeringen, verdwijningen en geweld tegen vrouwen. Zat u daar u niet mee?

Audiard: Mexico is een tragedie, ook al hebben de verkiezingen nu een vrouw (president Claudia Sheinbaum, nvdr.) aan de macht gebracht. Ik wens haar het allerbeste toe, maar het blijft een moeilijk land. Er verdwijnen tienduizend mensen per jaar, het geweld tegen vrouwen is misselijkmakend. Op de avond van de verkiezingen waren er twintig moorden op mensen die zich voor een functie kandidaat hadden gesteld. Daar krijg ik koude rillingen van. Ik heb Mexico dertig jaar geleden gekend. Het land had toen wel last van corruptie en wat criminaliteit, maar het was nog exotisch en toeristisch. Nu zijn er regio’s waar je niet meer naartoe kunt. Ik ben daar ondersteboven van. Maar ik ben maar een Fransman. Wat weet ik nou van Mexico?

Precies.

Audiard: Dat heeft ook een voordeel. Ik heb de onschuld van iemand die het geweld in Mexico niet van binnenuit hoeft te beleven en daardoor kan ik met iets helemaal anders komen. Er bestaan duizenden documentaires en speelfilms over de situatie in Mexico, waaronder enkele zeer goede. Ik kan je bijvoorbeeld Noche de fuego ferm aanbevelen. Dat is een film die er pal bovenop zit.

Ik heb veel locaties in Mexico bezocht, maar de realiteit was telkens te sterk aanwezig. Dat kan deze film niet hebben. Ik heb de hele productie naar studio’s in Parijs verkast, net om wat afstand te bewaren. Als Fransman die er niets van kent, neem ik de artistieke vrijheid om van Mexico’s drama een opera te maken. Want dat is het DNA van het project: het excessieve karakter van de film moet je beleven zoals je een opera beleeft. Als het dan toch om een tragedie gaat, laten we ze dan zingen en dansen.

In veel films plaats je vraagtekens bij het gewelddadige in de man, iets waar hij zich niet van kan bevrijden. Emilia Pérez reikt de oplossing aan: word een vrouw. Probleem opgelost.

Audiard: Het geweld van de vader, het geweld van de voorvaderen, en hoe je daar komaf mee kan maken, is een weerkerend onderwerp in mijn films. Mijn eerste film heet niet toevallig Regarde les hommes tomber. Vanuit dat standpunt is Emilia Pérez een synthese. Emilia stapt over van het mannelijke naar het vrouwelijke. In één film sleep ik het hele thema erdoor. (lacht)

Ik zou daar nog een thematiek aan willen toevoegen, die ook in mijn vorige films opdook: het tweede leven. Jij leidt jouw leven, ik het mijne. Hoeveel kost ons dat? Wat, wanneer we dat leven omgooien, vanwege ambities, diepe verlangens, of wat dan ook? Welke opofferingen vergt dat tweede leven? Is de prijs die je daarvoor moet betalen buitenissig? Emilia Pérez verandert van leven. Ze wordt een trans vrouw. Ze denkt dat ze een kans krijgt op wat christenen ‘verlossing’ noemen. Maar de wereld verandert niet door eens met een toverstok te zwaaien. Zij mag veranderd zijn, de wereld is dat niet. Ze wil het goedmaken, maar ze wordt ingehaald door de realiteit.

Vond je het belangrijk om een trans personage door een trans actrice te laten spelen?

Audiard: Ik zie geen alternatief. Het personage is een trans vrouw. Het hield voor mij geen steek om het eerst door een man te laten vertolken en vervolgens door een vrouw. Ik wilde de ervaring van een trans actrice. Ook de vorm van de film moest het idee van een transitie hernemen, door zelf trans te zijn en verschillende genres te doorlopen: de telenovela, de narcothriller, het bourgeois drama,….

Hoe kwam je bij Karla Sofía Gascón terecht?

Audiard: In de zoektocht naar een geschikte actrice is er veel tijd gekropen. Ik heb veel trans actrices opgezocht in Mexico, professionals en amateurs. Maar dat liep voor geen meter. Niemand kon mij overtuigen. De voornaamste reden: ze schaamden zich te veel voor hun transitie en dat verstoorde hun spel, het verhinderde hen om voluit te gaan. Ze waren allemaal tussen de 25 en 30 jaar oud, en ik voelde dat er iets wrong. Toen ontmoette ik de Spaanse Karla Sofía Gascón, nadat ik foto’s van haar had gezien. Zij was een openbaring. Ik wist meteen dat ik mijn Emilia Pérez had gevonden. Het begon me te dagen dat ik me lelijk vergist had in de leeftijd van het personage. Het verhaal vraagt om een solide persoon van 45 à 50 jaar, met levenservaring. Niet om iemand van 25.

Waarom koppelde je Karla Sofía Gascón aan de wereldberoemde Selena Gomez en Zoë Saldaña?

Audiard: Ik had actrices nodig die konden zingen en dansen. Het leek me ook evident om de onbekende Karla Sofía Gascón te omringen met twee heel bekende figuren. Ik kende Zoë Saldaña niet zo goed, maar in Los Angeles bleven agenten me maar zeggen dat zij geschikt was voor de rol. We hebben dan contact gehad via Zoom en ik vond haar formidabel. Ze kan fantastisch acteren, zingen en dansen, én ze introduceerde een interessant extra element in Emilia Pérez. Ze is zwart, en dat is een sterke sociale markering in Mexico.

Selena Gomez vond ik erg goed in Spring Breakers en Woody Allens A Rainy Day in New York. Ik ontmoette haar in New York en vond haar zo overweldigend dat ik er na tien minuten al uitflapte dat ik haar wou. Ze geloofde me niet. ‘Fucking french director,’ zag ik haar denken. (buldert) Ik ging er op basis van haar naam vanuit dat ze Spaans sprak, maar ze spreekt dus geen woord Spaans. Dat was soms lastig, soms amusant.

Je spreekt zelf ook geen Spaans en toch maak je een Spaanstalige musical. Hoe communiceerde je met de cast?

Audiard: Via telepathie. (lacht) Ik praat helaas alleen Frans, geen Spaans of Engels. De juiste vraag is waarom ik zo vaak mijn moedertaal de rug toekeer. The Sister Brothers was in het Engels, je had het Tamil in Dheepan, het Arabisch en Corsicaans in Un prophète, Chinees in Les Olympiades. Ik heb in dan een muzikale relatie met de tekst. Ik luister naar de tekst zoals naar muziek. Als verwoed lezer heb ik in het Frans interesse voor het kleinste detail: een accent, een komma, een verbuiging, een tonaliteit. In een vreemde taal struikel ik daar niet over, en heb ik een algemener en tegelijk preciezer zicht op het spel van de acteur. Dat werkt wonderwel.