‘Ik heb elk standje dat ik kon bedenken uitgeprobeerd’: Ben Whishaw over de film ‘Passages’

Hij is sinds ruim tien jaar Q in de Bondfilms en als Beertje Paddington dronk hij thee met de Queen. In Passages waagt Ben Whishaw zich op heel ander terrein.

Passages, dat eerder al in de smaak viel op de festivals van Sundance en Berlijn, dompelt u negentig minuten onder in een zwoele maar kwellende driehoeksverhouding. Ira Sachs, de New Yorker die bekendstaat om zijn fijnzinnige queer films, observeert onverschrokken hoe een charismatische maar gruwelijk zelfzuchtige regisseur een passionele affaire met een lerares begint. In theorie is daar ruimte voor binnen zijn jarenlange relatie met zijn huiselijke echtgenoot. In de praktijk springt hij gevaarlijk lichtzinnig om met de gevoelens en de toekomst van zowel zijn mannelijke als vrouwelijke geliefde. Het zijn glansrollen voor respectievelijk Franz Rogowski (Grosse Freiheit), Adèle Exarchopoulos (La vie d’Adèle) en Ben Whishaw.

Gedaan met Bond? Dat heb ik niet gezegd.

Van dat trio is Whishaw de grootste verrassing. Tenslotte kennen we hem vooral als Q, de man die James Bond van hoogtechnologisch speelgoed voorziet. Iets minder zichtbaar: Whishaw is ook de stem van Beertje Paddington in twee films, een serie en het beroemde theekransje met de Queen. En u kon de bedeesde acteur ook zien in The Lobster van Yorgos Lanthimos en Bright Star van Jane Campion, en nog veel langer geleden als het hoofdpersonage in Perfume: The Story of a Murderer.

Ben Whishaw: Ik vind het best moeilijk om in te schatten of een film iets wordt. Dat gold ook voor Passages maar mijn gevoel zei dat het minstens een opwindende ervaring zou worden, weg van de platgetreden paden.

Een cruciaal onderdeel van Passages zijn de stomende seksscènes. Dat zijn we alvast van jou niet gewoon.

Whishaw: O, maar ik ben heus al eens eerder uit de kleren gegaan. Was dat niet memorabel genoeg voor jou? (lacht) Nu, hier is dat inderdaad essentieel voor het verhaal. Ira Sachs filmt de seks op een ongewone manier: intiem maar levendig. Je wil zo’n scène niet overdenken. We hebben ze niet gerepeteerd en zelfs amper besproken. Op de dag van de waarheid hing er behoorlijk veel spanning in de lucht maar daardoor was er ook focus en energie. Een tikje beangstigend, maar op een goede, stimulerende manier. Ira riep maar niet cut. De camera blééf draaien. Ik heb elk standje dat ik kon bedenken uitgeprobeerd.

Welke impact hebben die scènes volgens jou?

Whishaw: Ira raakt de kijker met zijn bereidheid om te erkennen dat seks een erg belangrijk onderdeel van relaties en dus van onze levens is. Hij kijkt ernaar zonder te oordelen. Met wie, waar, wanneer, waarom: seks is niks om je voor te schamen. In mijn scènes zie je twee mannen die neuken en daarvan genieten. Los van alle pijn, ruzie, kopzorgen. Ira filmt het zo dat je Franz Rogowski niet meer van mij kunt onderscheiden. We vormen één klomp vlees. Op een gegeven moment zie je zelfs onze gezichten niet meer. Ik ken geen andere regisseur die dat aandurft.

In deze ménage à trois vrijt een filmregisseur zowel met zijn echtgenoot als met een vrouw. De focus ligt niet daarop maar op het wreed en achteloos kwetsen van geliefden – of op je gekwetst láten worden. Hoe queer is Passages voor jou?

Whishaw: Ik bewonder Ira’s aangeboren queer perspectief. Elk frame in Passages getuigt van zijn gevoeligheid en kijk op de wereld. Het blijft ongewoon om zo’n queer perspectief ongefilterd te zien. Ira toont dat al jaren. Hij heeft niet versaagd toen het hem vereenzaamde in de filmwereld.

Wat bedoel je?

Whishaw: Ik heb het gevoel dat regisseurs die op Ira lijken na een tijd de mainstream hebben opgezocht of hun queer films aanpasten aan de smaak van een mainstream- of straight publiek. Ira zou dat niet kunnen. Het zit in zijn vezels. Ik vertrouw hem blindelings. Ik gaf me volledig aan hem over. Het is een aardige man met een grote nieuwsgierigheid naar anderen. Ik voelde me gezien én gebruikt. Op een goede manier. Ik hou ervan om zo gebruikt te worden.

Heeft hij je verklapt in welke mate dit verhaal persoonlijk voor hem is?

Whishaw: Er is veel dat hem met dit verhaal verbindt. Hij is zelf een regisseur. Hij en zijn man brengen kinderen groot samen met een lesbisch koppel dat om de hoek woont en met wie ze het ouderschap delen. Ze zijn allemaal meegereisd naar de première in Berlijn. Passages gaat op veel manieren over Ira, maar in enkele cruciale opzichten ook niet. Zoals wel meer schrijvers gebruikt hij zijn eigen leven maar verandert dat in iets dat het persoonlijke ruim overstijgt.

Ben je van plan om Bond en Paddington te blijven combineren met auteursfilms?

Whishaw: Ik ben intussen 42. Ik ben een beetje uitgekeken op die grote, bijna machinale producties. Iedereen wil zo professioneel mogelijk zijn maar stiekem is iedereen angstig omdat er financieel zoveel op het spel staat. Mijn voorkeur gaat inmiddels uit naar intiemer, meer ontspannen en plezanter werk. Er gaat niet veel boven het gevoel om samen met vrienden of mensen met een gedeelde interesse en smaak iets moois of waardevols te maken.

Dus gedaan met James Bond?

Whishaw: Dat heb ik niet gezegd. Ik veronderstel dat ik wel zou kunnen binnenspringen om mijn ding als Q te doen.