Hoe de ‘Evil Dead’-franchise begon in een boshutje

Met geen kettingzaag aan banden te leggen: The Evil Dead, de ondode horrorreeks die ooit begon met veel goesting, geen budget en één blokhut – en nu naar een flatgebouw is versast.

Twaalf miljoen dollar, het budget van Evil Dead Rise, het nieuwe vijfde deel in de franchise, is bepaald niet veel voor een film, maar het is nog altijd een fortuin in vergelijking met de kostprijs van de oorspronkelijke film: regisseur Sam Raimi en zijn hoofdrolspeler Bruce Campbell moesten het toen stellen met een schamele 350.000 dollar. Het bleek genoeg om horrorgeschiedenis te schrijven.

***

Jeugdvrienden Raimi en Campbell maken in de jaren zeventig de ene super 8-film na de andere waarin ze hun passie voor de gewelddadige slapstickfilms van The Three Stooges botvieren. Op basis van hun kortfilm Within the Woods (1978) schrapen ze begin jaren tachtig het geld bijeen voor een langspeelfilm en trekken naar een blokhut in Tennessee zonder elektriciteit of water. ’s Nachts dient die als slaapplaats, overdag als hun voornaamste filmlocatie.

Het verhaal van Book of the Dead, zoals hun filmproject aanvankelijk heet: vijf studenten trekken naar een afgezonderde boshut waar ze op het dodenboek Necronomicon en een bandrecorder stoten. Ongewild roepen ze een demon op die hen in bezit neemt en in ‘deadites’ verandert – enige gelijkenis met de bezeten Regan uit The Exorcist of latere zombies valt niet te ontkennen. Het hoofdpersonage Ash (een kluns, met veel smoelwerk gespeeld door Campbell) ontdekt dat je de vloek alleen ongedaan kunt maken door het gastlichaam in stukken te snijden. Zijn lief bijvoorbeeld.

De prille regisseur Raimi (die sindsdien onder meer de eerste drie Spider-Man-films, The Quick and the Dead en recent nog de tweede Doctor Strange draaide) schiet het idee aan flarden dat horror suggestief – en saai – moet zijn en huldigt het principe ‘hoe vettiger hoe prettiger’. Met de ene regievondst na de andere, copieuze hoeveelheden filmbloed, ingenieuze speciale effecten met rubber of make-up en ongezien inventieve camerahoeken en -bewegingen dynamiseert hij de boel.

Op veel meer dan een bescheiden release – in B-zalen en drive-ins – kun je met zo’n film begin jaren tachtig niet hopen, maar The Evil Dead, de uiteindelijke titel, vergaat het anders. Raimi gaat met zijn film de hort op en kan hem uiteindelijk slijten aan de excentrieke Irvin Shapiro, ooit een van de oprichters van het festival van Cannes. Hij zorgt ervoor dat de film daar in 1982 te zien is, met ene Stephen King in de zaal. De horrorschrijver is laaiend enthousiast en noemt het de ‘felst originele film van het jaar’. En geleidelijk krijgt de film, die eigenlijk al van 1981 dateert, onverhoopt veel aandacht en een bredere release.

Ook niet onbelangrijk: de release op videocassette, dan nog een relatief nieuw fenomeen. In 1983 is The Evil Dead in het Verenigd Koninkrijk de best verkochte film op video, vóór veel grootschaliger producties als Kubricks The Shining. Hij belandt er wel op de controversiële lijst van verboden ‘video nasties’, achteraf gezien de best mogelijke reclame. Via VHS en later dvd en blu-ray zal nog jaren nadien elke jongere die in het reine is gekomen met zijn of haar appetijt voor buitensporige horrorkomedies The Evil Dead en de twee vervolgen in huis halen.

Het hyperkinetische Evil Dead II: Dead by Dawn (1987) is een halve remake van het origineel, maar dan mét een budget en nog veel meer gestoorde splatstick (splatter & slapstick). Het succes maakt in 1992 een derde film mogelijk: in Army of Darkness belandt Ash, intussen een cultfiguur voor de fans, in de middeleeuwen, waar hij het andermaal tegen deadites moet opnemen.

***

Sindsdien kwamen er ook nog een reboot zonder Ash (Evil Dead, uit 2013), een musical, stripadaptaties, games en drie seizoenen van de serie Ash vs Evil Dead. The Evil Dead is gewoon popcultureel erfgoed geworden, waar meer dan eens naar geknipoogd wordt in games, films en muziek (zie kader). En dan zwijgen we nog van de vele imitaties, waarvan The Cabin in the Woods (2012) – die titel alleen al – het meest succes had.

Raimi heeft eigenhandig Lee Cronin uitgekozen als een geschikte opvolger. De Ierse regisseur, die op zijn achtste al van zijn vader mocht meegenieten van Raimi’s bloedfestijnen, heeft de groteske horror, de cameratrucs en het misbruik van duizenden liters nepbloed behouden in zijn Evil Dead Rise. De grote vernieuwing is dat deadites er nu op los moorden en martelen in een appartementsgebouw in Los Angeles. En deze keer worden de kinderen van een alleenstaande moeder voor een onmogelijke keuze gesteld. De eerste reacties zijn alvast warmer dan vers vergoten bloed. Er zit weer leven in de deadites.