Jojo Rabbit toont u de Tweede Wereldoorlog door de ogen van een tienjarige nazi. Regisseur Taika Waititi kruipt zelf in de huid van Hitler. Maar meer dan provoceren, wil de Nieuw-Zeelander ons herinneren aan de zwarte bladzijden uit ons verleden.
‘Een komedie over een jongen uit de Hitlerjugend met Adolf Hitler als denkbeeldige vriend’: Jojo Rabbit, losjes gebaseerd op de (iets serieuzere) roman Caging Skies van Christine Leunens, was niet de makkelijkste film om te pitchen. Zelfs niet voor Taika Waititi, de man die vlot culthits ( Flight of the Conchords, What We Do in the Shadows) combineert met superheldenfilms ( Thor: Ragnarok) en tussendoor nog zijn ding doet als acteur ( Green Lantern, Avengers: Endgame). Maar vooral de zoektocht naar een geschikte Hitler verliep moeizaam. Waititi’s script passeerde bij verschillende grote sterren, maar niemand zag het zitten om als Führer op filmposters te prijken. En dus plakte de Nieuw-Zeelander, nota bene met Maori-Joodse roots, tussen het regisseren door dan maar zélf de snor op.
We moeten over de oorlog blijven praten. En als het dan nodig is om er wat grappen bij te steken en van Hitler een denkbeeldige vriend te maken, dan doe ik dat.
Voor alle duidelijkheid: Jojo Rabbit is geen pure komedie. Achter de satire schuilt het verhaal van Jojo (nieuwkomer Roman Griffin Davis), een tienjarige jongen die swastika’s de shit vindt en het probeert te maken bij de Hitlerjugend. Wanneer hij ontdekt dat zijn alleenstaande moeder (Scarlett Johansson) een Joods meisje (Thomasin McKenzie) verbergt, wordt zijn patriottisme echter op de proef gesteld. Tot ongenoegen van zijn denkbeeldige BFF Hitler, uiteraard.
De film mocht bij de wereldpremière op het filmfestival van Toronto meteen de publieksprijs in ontvangst nemen, is net nog genomineerd voor zes Oscars, onder meer voor beste film en beste bijrol (Johansson), maar het publiek is intussen verdeeld in twee kampen. Het ene noemt Jojo Rabbit een gedurfde en tedere zwarte komedie met een Belangrijke Boodschap, het andere verwijt Waititi dat hij te jolig omspringt met het verleden of zijn satire net te sentimenteel verpakt.
Jojo Rabbitbrengt alleszins iets teweeg. Tevreden?
Taika Waititi: Toch wel. Als je een film maakt, komt er altijd een punt waarop je denkt: wat is hier in godsnaam het nut van? Maar dan is hij af en weet je weer waarvoor je het allemaal doet. Een film maken is sowieso moeilijk, laat staan eentje waarvan je het gevoel hebt dat hij een sterke boodschap heeft. Jojo Rabbit is mijn meest volwassen film. (snel) Niet dat ik mezelf volwassen zou noemen, maar ik mag toch hopen dat mijn werk met de jaren beter wordt.
Wat is die sterke boodschap dan precies?
Waititi: Ik heb al veel oorlogsfilms gezien, maar geen enkele vanuit het standpunt van een kind. Je hebt Die Blechtrommel (1979) maar dat is een heel andere film. Sinds ik vader ben, besef ik dat ik verantwoordelijkheden heb. Kinderen zien ons als betrouwbare gidsen die hen na school oppikken en tonen hoe je een goed mens moet zijn. Maar van zodra het oorlog is, gedragen we ons als krankzinnigen in een circus. Wat moet er dan worden van kinderen die dat aanschouwen? De boodschap is dus: volwassenen, groei op. We denken dat we op het hoogste niveau van beschaving en intelligentie zitten, maar daar laten we maar weinig van zien. Tolerantie en liefde zijn duidelijk nog werkpuntjes.
Waarom vallen mensen volgens jou voor de Hitlers van deze wereld?
Waititi: In de context van de Hitlerjugend lijkt het me vrij duidelijk: deel uitmaken van een club. Kinderen werden er aangemoedigd om hun ouders te verwerpen, om enkel nog naar de nazi’s te luisteren. En als die ouders hen iets anders wijsmaakten, zouden zij het wel even oplossen. Die kinderen werden geïndoctrineerd tot ze zombies waren en uiteindelijk hielden ook ouders hun mond, uit angst. Bovendien speelden de nazi’s handig in op de kinderlijke obsessie met uniformen, stoere riemen, schedels en kruisbogen. Het zag er allemaal heel cool uit.
Hoop je met Jojo Rabbit de wereld een klein beetje te veranderen?
Waititi: Ik weet niet hoeveel neonazi’s mijn film zullen bekijken, maar ik hoop dat ze komen, en netjes een bioscoopticket kopen. (glimlacht) Het is alleszins beter dan zwijgen. Ik krijg weleens de opmerking: ‘We hebben intussen al genoeg films over de Tweede Wereldoorlog gezien. We get it: it happened. ‘ Maar we begrijpen het níét. We blijven het vergeten. The Guardian publiceerde twee jaar geleden een enquête waaruit bleek dat 41 procent van de Amerikanen en 66 procent van de Amerikaanse millennials niet weet wat Auschwitz is. Dus ja, we moeten dat gesprek nog steeds aangaan. En als het nodig is om er wat grappen in te steken en van Hitler een denkbeeldige vriend te maken, dan doe ik dat. Je kunt het verhaal niet steeds op dezelfde manier vertellen, want dan worden mensen er ongevoelig aan.
Is dat ook de reden waarom de dialogen en personages zo eigentijds aanvoelen?
Waititi: Dat heb ik heel bewust gedaan, ja. Ik weet nu eenmaal niet hoe je een dialoog uit 1944 schrijft en ik voelde niet de drang om het te proberen. Ik wilde een film maken waar jongeren meteen in kunnen duiken, zonder zich af te vragen waarom de personages zo raar praten. Dat zou alleen maar afleiden. Jojo Rabbit lijkt op een verhaal van vandaag, maar dan in een tijd zonder smartphones en televisies.
Her en der klonk de kritiek dat de film te feelgood is.
Waititi: Too bad. Dat is nu eenmaal mijn stijl. Ik zal nooit puur drama maken. Trouwens: wat ik doe, is niet nieuw. Tachtig jaar geleden maakte Charlie Chaplin The Great Dictator. Dictators en hun regime belachelijk maken is een mooie filmtraditie. Volgens sommigen werkt die aanpak polariserend, maar alles is polariserend. Zet twee mensen samen en je krijgt twee verschillende meningen. In Amerika is verdeeldheid een scheldwoord geworden, maar waar ik vandaan kom, maken we net kunst om een discussie te starten.
Zelf speel je Jojo’s denkbeeldige Hitler. Hoe heb je die rol aangepakt?
Waititi: Het was nooit mijn intentie om een authentieke Hitler neer te zetten. Die voldoening wil ik hem niet geven. (droog) Het was al erg genoeg om met die snor rond te lopen. In feite speel ik Hitler niet: ik speel een gedachtekronkel van Jojo. Daarom gedraag ik me als een tienjarige en zeg ik dingen die een tienjarige zou zeggen. Weet je, mijn grootvader heeft destijds in Europa gevochten, dus ik ben altijd vertrouwd geweest met de verhalen van die oorlog. Maar gek genoeg heb ik Hitler vooral leren kennen via comedy. De Hitlerimitatie uit Fawlty Towers, bijvoorbeeld – ik ben opgegroeid op een streng dieet van Britse comedy.
Enkele maanden geleden stak je op Twitter de draak met Joker-regisseur Todd Phillips toen die beweerde dat de woke-cultuur comedy kapotmaakt. Jij lijkt daar alvast geen last van te hebben.
Waititi: Comedy wordt net beter en beter. Natuurlijk zijn er klassiekers, maar de meeste televisieshows uit de eighties die ik als kind ongelofelijk grappig vond, zijn vandaag gedateerd. Je moet toch blijven evolueren?
Waren er momenten waarop je dacht: nu ga ik misschien te ver?
Waititi: Het is altijd zoeken naar een balans. Ik probeer de krankzinnigheid van het nazitijdperk te tonen, maar het hart van Jojo Rabbit is het verhaal van de kinderen. Nu, als Nieuw-Zeelander hou ik wel van een beetje subtiliteit en beleefdheid. In Amerika moet álles worden uitgelegd. Nieuw-Zeelanders zouden een film maken over een ex-gedetineerde zonder uit te leggen waarom hij überhaupt achter de tralies zat. In een Amerikaanse film zou hij uit de gevangenis komen en is de rest van de film een flashback. Ik denk graag dat Jojo Rabbit heel diep snijdt, maar allicht is mijn aanpak dus eerder subtiel.
Jojo Rabbit
Vanaf 29/1 in de bioscoop
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Taika Waititi
Geboren op 16 augustus 1975 in Nieuw-Zeeland. Zijn moeder is van Russisch-Joodse afkomst, zijn vader is een Maori.
Krijgt in 2015 een Oscarnominatie voor zijn kortfilm Two Cars, One Night.
Schrijft en regisseert mee de HBO-reeks Flight of the Conchords.
Debuteert in 2007 met de langspeelfilm Eagle vs Shark. Later volgen Boy (2010), de cultfilm What We Do in the Shadows (2014), Hunt for the Wilderpeople (2016) en de Marvel-blockbuster Thor: Ragnarok (2017).
Acteert in eigen films, maar ook in onder meer Green Lantern en Avengers: Endgame.
Regisseert in 2019 de seizoensfinale van de Star Wars-reeks The Mandalorian.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
