Het eerste voorproefje van ‘Peter Pan & Wendy’ doet menig ogen draaien: terecht of niet?

In de zoveelste live-action adaptatie van een oude klassieker gooit Disney het moederlijke karakter van Wendy uit het raam. De uit het Victoriaans tijdperk gegoten genderverwachtingen voor Wendy maken plaats voor een getransformeerde girlboss die zowaar het narratief van Peter Pan & Wendy zal trekken. En dat is voor velen de druppel. Trekt de nostalgische traditionalist hier eindelijk aan het rechte eind? Of ligt de voorstelling van de ‘nieuwe’ Wendy toch dichter bij de bron dan sommigen beweren?

Als we de kritieken op de nieuwste teaser van Peter Pan & Wendy mogen geloven, wordt de release een ramp. Zou je op zich niet denken over een project van regisseur David Lowery, de door productiehuis A24 gekatapulteerde visionair die eerder al uitblonk met het minimalistische en meditatieve A Ghost Story (2017) en de surrealistische parabel The Green Knight (2019). Zijn talent voor het succesvol bouwen van innemende fantasiewerelden bewees hij ook al in een eerdere live-action remake voor Disney: Pete’s Dragon (2016). Maar het probleem ligt volgens de commentaren dan ook niet bij de regisseur, die bij Disneyadaptaties sowieso amper creatieve vrijheid krijgt.

De zelfverklaarde internetrecensenten spreken – nog voor de film werkelijk te zien is – alweer over die vermeende ‘woke-agenda’ van Disney. En dát is de reden waarom er zogezegd niemand naar zal kijken. Één van de grootste hekelpunten – naast het feit dat Tinker Bell gespeeld wordt door zwarte actrice Yara Shahidi – is de overduidelijke expositie van ‘girlboss feminisme’ in de teaser. En dat start al met de naam van de film.

Het is tegenwoordig Peter Pan en Wendy

‘Natuurlijk moet anno 2023 Wendy ook vermeld worden in de titel van de film. Hoe kan het ook anders? Vrouwen zijn inmiddels geëmancipeerd en kunnen ondertussen voor zichzelf denken en zorgen.’ Zo roepen veel sarcasten hun bezorgdheden uit in de reeds befaamde YouTube commentarensectie van de film, die zelfs een tijdlang geblokkeerd werd omdat er ‘te veel negatieve reacties verschenen’. Maar ja, tijden veranderen nu eenmaal. Of… niet?

De geanimeerde film Peter Pan uit 1953 is – net zoals vele andere Disneyproducten – een adaptatie van een reeds bestaand sprookje. In dit geval: een West End toneelstuk uit 1904 genaamd Peter Pan; or, The Boy Who Wouldn’t Grow Up. De schrijver van het stuk, J. M. Barrie, besefte al snel dat het verhaal een schot in de roos was bij zijn kijkers, en toverde het stuk op succesvolle wijze om tot een roman. De naam van het in 1911 uitgebrachte boek luidt – misschien tot uw verbazing – Peter en Wendy (in sommige uitgaven verlengd tot Peter Pan en Wendy). Geestig dat de muggenzifterijen over de titel, die spreken over een verbastering van het ‘bronmateriaal’, precies komen van diegenen die het eigenlijke bronmateriaal niet lijken te kennen.

Daar komt nog eens bij dat in Barries roman Wendy de werkelijke protagonist is. Zij is de verteller van het verhaal. Zij is degene die voor een dilemma komt te staan: volwassen worden of eeuwig jong blijven? Peter heeft geen keuzes meer te maken, en is daardoor slechts een van de katalysatoren (en uiteraard de belangrijkste) in het verhaal van Wendy.

In 1953 heeft Disney de keuze gemaakt om Peter als protagonist voor te stellen. En daar is niets mis mee. Interpretatieve vrijheid is zowat het enige wat de oneindige molen vol adaptaties en reboots en sequels en prequels van elkaar onderscheidt, nietwaar? Sindsdien zijn er trouwens nog veel vrije invullingen geweest van het verhaal. Steven Spielberg trakteerde ons met Hook (1991) op een ‘wat als Peter uiteindelijk tóch opgroeit’-verhaal. Daarna volgde een eerder traditionele adaptatie van P. J. Hogan in 2003 (en met ‘traditioneel’ bedoelen we: trouw aan de animatiefilm). Joe Wrights Pan (2015) draait dan weer rond de tijden vóór Wendy, en focust zich vooral op de groep weeskinderen genaamd The Lost Boys, waar Peter aan het hoofd van staat.

Minder bekend, maar daarom niet minder belangrijk is de laatste toevoeging aan het lijstje: Benh Zeitlins Wendy (2020). Deze kleine indieproductie verlegde de verhalende focus al zo’n drie jaar geleden terug naar Wendy. In tegenstelling tot wat het internet lijkt te denken, is de enige bijdrage van Disney in dit discours het presenteren van deze focusshift aan een breder publiek. Disney is al lang geen grondlegger meer, maar een voorzichtige meesurfer binnen het drastisch veranderende medialandschap. En toch krijgen zij steeds het meeste bagger over zich. Niet dat ze hiervan wakker zullen liggen. Dat is de prijs van populariteit.

Karaktermoord

Hoewel het absurd is te beweren dat Wendy als hoofdpersonage oneerbiedig is ten opzichte van het oorspronkelijke verhaal, is het wel onmiskenbaar dat Disney overmatig gesleuteld heeft aan Wendy’s karakter voor deze nieuwe uitgave. J. M. Barrie zette haar in het begin van de 20^e eeuw neer als een schattig, lieftallig, zorgzaam personage. Een geboren moeder die graag verhalen vertelt. Deze piste werd in 1953 nog klakkeloos overgenomen door Disney, niet per se een onlogische keuze. Ten tijden van de naoorlogse babyboom konden karakters als Wendy een welverdiende ode aan het moederschap betekenen. Al leverde dat een vrij eendimensionaal karakter op.

Vandaag zitten ouders (hopelijk) niet te wachten op een verhaal dat hun jonge dochters inspireert om enkel en alleen de functie van ‘moeder’ te vervullen – wat tot vervelens toe gebeurde in de originele versie. Dus natuurlijk is het niet onlogisch dat Wendy’s wezen nu enkele uitgebreidere dromen en doelen aanneemt. Alleen is het spijtig dat Disney zich vergrijpt aan achterhaalde methodes om vrouwelijke personages in live-action remakes te ‘emanciperen’. Aan de nieuwe Wendy merken we bijvoorbeeld dat Disney niet zozeer inzet op het tentoonstellen van complexe vrouwelijke persoonlijkheden, maar slechts de fysieke talenten van hun mannelijke equivalent op plompe wijze copy-pasten.

Als resultaat krijg je dan een generische ‘girlboss’ die zó veel talenten heeft dat ze door het publiek wederom genadeloos wordt weggewoven als eendimensionaal. Net datgene waar we zo graag vanaf wilden. Ter illustratie: in de teaser zien we de duidelijke boodschap dat meisjes óók kunnen vechten. Meisjes zijn zelfs sterker dan volwassenen mannen. De dame in nood? Die bestaat niet meer. Zo kunnen we bijvoorbeeld genieten van Wendy die twee piraten tegelijkertijd confronteert met een zwaard. Hen overmeesteren, dat doet ze met gemak. De Wendy zoals we ze altijd kenden is nu echt dood. De vraag blijft nu enkel of hierdoor haar verhaal nog wel geloofwaardig kan overkomen.

Genderblender

Nog een nieuwe toevoeging aan het originele verhaal: The Lost Boys, of het groepje weeskinderen dat bestaat uit ‘jongens die als baby uit hun wieg vielen terwijl de oppas niet keek’, bevat nu ook meisjes. En niemand zou daarom kraaien, mocht het niet zo zijn dat Disney deze aanpassing uitdrukkelijk wilde tentoonstellen in de teaser. Wanneer Wendy hen tegenkomt, stellen ze zichzelf uiteraard voor als ‘The Lost Boys’, waarna Wendy bedenkelijk kijkt. ‘Maar jullie zijn niet allemaal jongens?’ ‘Dus?’, antwoordt een van de meisjes geagiteerd. Deze interactie zet de keuze van Disney extra in de verf, wat vervolgens enkel averechts werkt.

Nu komen er bijvoorbeeld reacties van mensen die diep gegraven hebben naar de oorsprong van The Lost Boys. Want blijkbaar zaten er geen meisjes bij, zo zei Peter in de oorspronkelijke roman, omdat ‘meisjes te slim zijn om uit hun wieg te vallen’. Aha, dus een (al dan niet vreemd) compliment voor vrouwen wordt nu – bij het maken van een zogezegd feministische keuze – ironischer wijze teniet gedaan?  

Er zijn trouwens nog enkele redenen waarom zulke onsubtiele uitstalling van genderswapping niet nodig is. De eerste is dat Disney wel wat meer mag rekenen op enige intelligentie van zijn publiek. Het is immers vrij duidelijk dat er meisjes bij The Lost Boys zitten. Ten tweede: in Wendy zaten er ook al meisjes bij The Lost Boys. Nogmaals: Disney is geen revolutionair (tenzij het gaat over geforceerd feminisme misschien).

En dan is er ook nog het gegeven dat er in het originele toneel uit 1904 vrouwelijke acteurs gebruikt werden om The Lost Boys te spelen. Zelfs Peter Pan werd oorspronkelijk door een vrouw gespeeld. Een keuze die werd gemaakt omdat kinderen toen niet mochten meespelen in theaterstukken, en vrouwen een ‘infantieler’ uiterlijk hadden. Het zou uiteindelijk een traditie worden dat Peter Pan gespeeld werd door een vrouw. Zo ziet u dat Victoriaans theater ook nooit vies is geweest van genderbenden, net zoals in Shakespeariaanse tijden (waar mannen doorgaans vrouwenrollen speelden). Niet zo speciaal dus om The Lost Boys door meisjes te laten spelen.

Wie trekt er in deze discussie uiteindelijk aan het rechte eind? Eigenlijk is het heel simpel. Het internet overdrijft. Disney overdrijft ook. Al doen ze dat beiden op hun eigen manier. Laten we het daarop houden.