Het documentairelandschap in Franstalig België bloeit: drie docu’s die meer aandacht verdienen

In Wallonië en Brussel werden de laatste jaren heel wat internationaal geloofde documentaires geproduceerd. Drie noemenswaardige producties die we in Vlaanderen over het hoofd zagen.

‘Vlaanderen hinkt geweldig achterop’, zei Belgische film- en documentairemaker Manu Riche (58) in een interview met De Standaard Weekblad over het Belgische documentairelandschap. Het Franstalige gebied kent volgens hem een sterkere docu-traditie.

Riche draait zelf al jaren mee in de filmwereld. Hij maakte onder andere documentaires voor het RTBF-programma Strip-tease en voor Hoge bomen op Canvas. Verder is hij bekend voor zijn film Problemski Hotel (2015), de verfilming van het gelijknamige boek van Dimitri Verhulst, en de documentaire Tempo of a Restless Soul, over Tom Barman. Op zijn volgende documentaire Charbon – the eternal fire moeten we nog even wachten tot 2024. Samen met Iraakse filmmaker Hayder Helo brengt hij een verhaal over een Europa dat de afgelopen honderd jaar werd gebouwd op fossiele brandstoffen uit het Midden-Oosten. Evenals een verhaal over zijn eigen familie; over zijn grootvader, een mijnbouwingenieur, en zijn vader, een petroleumhandelaar.

Riche heeft geen ongelijk wanneer hij zegt dat de Franstaligen goed werk leveren. In de afgelopen twee jaar verschenen onder andere de volgende drie bijzondere documentaires.

Austral (2022) van Benjamin Colaux

Tussen de beruchte eilanden in het uiterste zuiden van Chili – het einde van de wereld – trotseren drie mannen de Zuidelijke Oceaan. Hun families blijven op het land terwijl zij de kou en de stormen op zee met hun vissersboot doorstaan. Ze zijn vrienden verloren aan de oceaan. Toch blijven ze alle drie overtuigd dat hun met uitsterven bedreigde vissersstiel moet blijven bestaan. Al is de ene meer gedreven dan de ander om er zijn carrière van te maken en zo de traditionele vishandel in leven te houden.

Met zijn zwart-witdocumentaire Austral won Benjamin Colaux’ in 2022 de Grand Prix van de Nationale Competitie van het vijfde Brussels International Film Festival, beter bekend als BRIFF. ‘Benjamin Colaux levert een hypnotiserende documentaire over de sublieme en zinloze passie van een handvol mannen voor de zee, een plek van leven en dood’, aldus Cineuropa.

In 2016 regisseerde Colaux reeds een gevoelige documentaire over de mijnbouw in Bolivia, genaamd Reveka. Naast regisseur is hij ook monteur voor verschillende productiemaatschappijen, kunstfotograaf en schrijver van de stripreeks Blue of Straw. In andere woorden: hij is een duizendpoot met talent.

Les prieres de Delphine (2021) van Rosine Mbakam

Delphine beleefde een traumatische jeugd. Toen ze vijf jaar was stierf haar moeder. Ze groeide op in armoede en met dagelijkse honger. Op dertienjarige leeftijd verkrachtte een lokale jongen Delphine, waarvoor haar vader haar de schuld gaf en openlijk vernederde. Later werden Delphine en haar zussen verplicht zich te prostitueren bij veel oudere mannen. Met het geld dat ze daarmee verdienden, konden ze net genoeg voedsel kopen. Later trouwde ze, niet uit liefde, met een Belgische man en kon ze aan haar leven in Kameroen ontsnappen.

Kameroense filmmaakster Mbakam interviewde Delphine in haar woning in Brussel. Delphine heeft doorheen het hele interview de controle over het gesprek. Ze zal haar verhaal vertellen, maar enkel onder haar voorwaarden. Dat maakt de film heel intiem en aangrijpend. The New Yorker beschreef Mbakam terecht als: ‘Een originele filmmaker van uitzonderlijke gevoeligheid; een van de grootste documentairemakers die vandaag de dag werken.’

Mbakam vestigde zich reeds jaren geleden in Brussel en werd bekend met haar documentaire Chez Jolie Coiffure in 2018. Waarin eigenares Sabine flirt, roddelt en verhalen vertelt over immigratie in haar kapsalon Jolie Coiffure in de Matongewijk, te Brussel. Dit jaar werd Mbakam’s eerste fictie langspeelfilm Madame Pierrette (2023) geselecteerd voor de la Quinzaine des Cinéastes. Een parallelle selectie van het Filmfestival van Cannes, waarmee het festival de meest bijzondere en visionaire praktijken in de hedendaagse cinema belicht. Mbakam lijkt onderweg te zijn naar de top.

Les mots de la fin (2022) van Agnès Lejeune en Gaëlle Hardy

In het universitair ziekenhuis van Luik komen mannen en vrouwen langs bij Dokter Damas voor une consultation fin de vie, ofwel een levenseindeconsultatie. Deze mensen komen steeds dichter bij de grens tussen leven en dood.

Toch is het geen triestig verhaal. Lejeune en Hardy laten zien dat voor velen, voorbij de weemoed, vooral opluchting heerst. Wanneer patiënten te horen krijgen dat hun aanvraag is goedgekeurd zijn er enkel brede glimlachen te zien. ‘Voor mij zal er geen probleem zijn. Dat is voor degenen die achterblijven’, zegt een van de patiënten.

Lejeune en Hardy werkten in het verleden reeds samen aan de documentaire Au bonheur des dames? (2018), waarin ze het dagelijkse leven van huishoudsters portretteren. Hun tweede documentaire Les mots de la fin viel internationaal meer op en won prijzen op internationale filmfestivals van Namur en Warschau, Polen. Bovendien wordt de film ‘gedragen door prachtige muziek van Greg en Steve Houben’, schreef La Libre.

Samen met Austral van Coleaux werd Les mots de la fin film vorig jaar getoond op de vijfde editie van Le Mois du Doc (Vroeger Le Week-end du Doc). Een documentairefestival georganiseerd door het Waals-Brusselse Centre du Cinéma, waarbij de organisator in Wallonië en Brussel geproduceerde films gedurende een maand promoot. Ook dit jaar zullen gedurende de maand november vertoningen plaatsvinden in culturele centra, openbare bibliotheren, buurtbioscopen, cafés en andere niet-commmerciële locaties, verspreid over heel het Franstalige gebied. Het programma is nog niet bekend.