‘Here’ van Bas Devos: er wandelde eens een Roemeen met soep door de Brusselse natuur

That’s it. Dat is Here, de nieuwe film van Bas Devos. Maar wat voor een film.

Kent u het Moeraske? Wielewaal, eikelmuis en alpenwatersalamander delen het natuurreservaat in onze hoofdstad met knolletjesgreppelmos, gesnaveld klauwtjesmos en broeddubbeltandmos.

In Berlijn en New York kennen ze het ondertussen wel. Of toch degenen die er op het lokale filmfestival genoten van Here van Bas Devos. De Brusselse cineast van Violet (2014), Hellhole (2019) en Ghost Tropic (2020) laat zijn vierde langspeelfilm pieken met een toevallige ontmoeting in het Moeraske tussen Stefan en ShuXiu. Hij is een wandelende Roemeense bouwvakker die wat koelkastrestjessoep wil uitdelen, zij een Chinese-Belgische bryoloog die er met de loep mossen bestudeert. Ze lijken elkaar te mogen.

In zo veel verhalen is een conflict, vaak gewelddadig, de motor. Wat zegt dat over ons?

Meer drama bevat Here, een film die blijkt geeft van een enorme uiterlijke én innerlijke schoonheid, niet. In vergelijking met Here lijkt Wim Wenders’ recente Perfect Days, over de schoonmaker van een openbaar toilet in Tokio, een rumoerige actiefilm. En toch valt dit verzachtende en verstilde kleinood op. Op het filmfestival van Berlijn won Devos er de Encounters-competitie mee. Het Museum of Modern Art in New York rangschikte Here onder het handvol invloedrijke, innovatieve films van 2023 die de tand des tijds zullen doorstaan.

‘Al mijn films hebben internationaal een mooie respons gekregen’, zegt Devos minzaam. ‘Maar het valt op dat Here beduidend beter verkoopt. Ik word daarnaast steeds vaker aangesproken door mensen die beweren dat ze al mijn films hebben gezien én er een lijn in zien. Daar schrik ik telkens weer van, ook al omdat mijn eerste twee films supermoeilijk te vinden zijn.’

Devos maakt geen films die instant binnenkomen of veel deining veroorzaken. ‘Ik heb dat niet in me’, zegt hij. ‘Dat is bovendien niet het soort verhalen dat ik wil brengen.’ Zijn films staan niet bol van de actie of de spanning. In de stadsnocturne Ghost Tropic bijvoorbeeld doorkruist een poetshulp met hoofddoek Brussel nadat ze in sliep is gevallen op de laatste metro. In Here kookt nu een Roemeen soep met restjes uit de koelkast. ‘In zo veel verhalen is een conflict, vaak gewelddadig, de motor. Wat zegt dat over ons als dat de enige verhalen zijn die we elkaar vertellen? Verhalen zijn belangrijk. Verhalen vormen de wereld waarin we leven. Daarom kies ik radicaal voor een narratief dat geen conflict tussen een antagonist en een protagonist op de spits drijft maar vertrekt van samenwerking, schoonheid, beelden… Dat is iets moeilijker. Onze bedrading is zo dat we zoeken naar wat er op het spel staat. Wie of wat moet er overwonnen worden? Wat moet de held doen? Tja, bij mij heeft de held soep gemaakt.’

The Carrier Bag Theory of Fiction, een essay van de Amerikaanse fantasyschrijfster Ursula K. Le Guin, sterkte Devos in die overtuiging. ‘Ik viel bijna van mijn stoel toen ik dat las. Ze beschrijft heel erg waar ik naar streef met Here, maar waar ik me heel fragiel over voelde. Wie wil er nu kijken naar een man die soep maakt en wandelt? Is dat wel spannend?’

Le Guin benadrukt dat het eerste menselijke artefact geen wapen was, geen knots waarmee mannen het hoofd van een mammoet insloegen. ‘We denken dat alleen maar omdat we daar rond het kampvuur heroïsche, gewelddadige verhalen over vertelden. Het eerste menselijke artefact was een soort draagzak, een netje, geweven van haar, om bessen en noten mee naar huis te nemen. Le Guin voelt geen band met de verhalen over de knots en het zwaard, wel met dat van het netje. Voedsel verzamelen, delen en samen klaarmaken is wat ons tot mens maakt. Wat ik beoog, kan ik niet beter verwoorden.’

Het hoogtepunt van zijn film? In een moeras in Brussel laat een onderzoekster de voorbijwandelende Roemeen door haar loep naar mossen kijken. Hij schrikt zich een hoedje: zo mooi, zo groen, zo wild, zo onvermoed. Even staat de tijd stil. ‘In een wereld van continue afleiding, drukte en prikkels ontstaat bij veel mensen een nood aan een vernieuwde aandacht en focus. Plekken zoals het Moeraske – ik ga er vaak wandelen sinds de geboorte van mijn dochter – genereren die aandacht. Je kunt daar niet bezig zijn met je telefoon.’

Mossen zijn de overtreffende trap van die aandacht. ‘Het vraagt dat je halt houdt en een vergrootglas bovenhaalt. Dan pas zie je die wonderlijke schoonheid, de wereld in de wereld. De variatie in mossen is verbijsterend. Er bestaan tussen de 13 en de 20.000 soorten. Als je eenmaal mos begint te zien, kun je het nooit meer ont-zien. Voor mij was het openbaring. Via een fictiefilm een klein beetje van die fascinatie overbrengen, zou ik grote winst vinden.’