Gaspar Noés ‘Vortex’: een allerlaatste tango in Parijs, met Magere Hein als dj

Liefde is … samen aftakelen in Gaspar Noé’s meest mature, tedere en misschien ook choquerende film Vortex.

Regeert het lichaam de geest, of de geest het lichaam? Het is een kwestie die Gaspar Noé al een compromisloze carrière lang obsessief bezighoudt, en de vraag vormt ook de nucleus van zijn nieuwste langspeler Vortex. Alleen resulteert dat dit keer niet in een door razende hormonen en losgeslagen oerinstincten voortgedreven shocker genre Irréversible (2002), Love (2015) en Climax (2018), maar in een verrassend tedere en intieme, zij het langzaam verstikkende reflectie over aftakelen en sterven.

Wat de Frans-Argentijnse provocateur, die in 2019 door een hersenbloeding plots op zijn 57e zelf de dood in de bloeddoorlopen ogen keek, presenteert, is een kamerepos vol gemompelde pijn en gesmoorde horror dat met zijn hoogbejaarde koppel en lange, onopgesmukte sequenties door een Parijs appartement onvermijdelijk aan Michael Hanekes Amour doet denken. Alleen splitst Noé, die altijd al een immersieve vormfetisjist is geweest, het scherm in twee, zodat je ofwel dezelfde scène uit twee gezichtspunten ziet, ofwel kunt gadeslaan wat de man in huis uitspookt terwijl zijn vrouw een ommetje maakt. Of vice versa.

Het zorgt ervoor dat alles directer, documentairder, desoriënterender en daardoor – zelfs Haneke hield het wellicht niet voor mogelijk – nog donkerder en dwingender aanvoelt.

Als de aftakelende, niet bij naam genoemde patriarch herken je de Italiaanse giallomaestro Dario Argento, die met een hartkwaal sukkelt en bezig is met een boek over de rol van het onderbewuste in de cinema, maar waarvan je als kijker weet én voelt dat hij het nooit zal voltooien. Op de hulp van zijn vrouw (Françoise Lebrun), een psychiater op rust, hoeft hij sowieso niet meer te rekenen, aangezien die al enige tijd sukkelt met dementie en bijgevolg overal verloren loopt, op straat, in huis en vooral in haar eigen hoofd.

Tweeënhalf uur lang volgt Noé hun apart geschoten, deels geïmproviseerde traject dat onvermijdelijk richting dezelfde eeuwige slaap loopt. Maar hoe rigide en beklemmend Vortex ook is, met zijn strakke splitscreens die een reflexieve afstand en emotieve betrokkenheid tegelijk creëren: hij doet het met tact, empathie en een tederheid die je niet zou verwachten van de adrenalinejunk die je de stroboscoophel van Irréversible in sleurde, of de furieuze dansvloer op duwde van Climax.

Ondanks alle pijn, pillen en irritaties die passeren is Vortex in de eerste plaats een liefdesballade over een man en een vrouw die een lang leven met elkaar doorbrachten en het beste willen voor hun volwassen zoon Stéphane (Alex Lutz), ook al heeft die zijn eigen issues.

Noé’s zwaarste film, maar ook zijn meest mature, melancholische, meelevende en misschien wel beste en meest memorabele. Een allerlaatste tango in Parijs, met Magere Hein als dj.