Felix van Groeningen en Charlotte Vandermeersch vonden elkaar terug in de Alpen

De acht bergen, naar de bestseller van Paolo Cognetti, roept vragen op over vriendschap, liefde, vrijheid en verlies. Vragen waar regisseursduo Felix van Groeningen en Charlotte Vandermeersch ook mee worstelde.

‘Als dit geniaal blijkt, dan zijn we gejost, Charlotte. Wat moeten we dan? Een miniserie maken?’

Charlotte Vandermeersch en Felix van Groeningen bekeken de eerste – vijf uur durende – versie van De acht bergen, hun adaptatie van de gelijknamige bestseller van Paolo Cognetti, met knikkende knieën. Na enkele gevechten met zichzelf en producenten halveerden ze de looptijd alsnog. ‘Ik heb me oprecht voorgenomen dat mijn volgende film netjes zeventig minuten wordt’, lacht Van Groeningen. ‘Het is een beetje bezopen om elke keer dubbel zo hard te werken om telkens uit commerciële hoek te horen: “De max. Maar een beetje te lang.” We zien wel of ik me eraan kan houden.’

Wat rest is een nog altijd redelijk geniale en verstilde ode aan de decennialange vriendschap tussen bergjongen Bruno (Alessandro Borghi, bekend van Suburra) en stadskind Pietro (Luca Marinelli, bekend van Martin Eden) tegen de imposante achtergrond van Valle d’Aosta in de Italiaanse Alpen. Bruno – bouwvakker, kaasboer – meent alles wat hij in het leven zoekt te vinden in de natuur en de simpliciteit van zijn berg, Pietro – aspirant-schrijver – trekt de wereld rond in de hoop ergens te ontdekken wat hij nu precies zoekt.

De Italiaans-Belgisch-Franse coproductie, bekroond met de Juryprijs in Cannes, is de zevende langspeler van Van Groeningen en zijn tweede buitenlandse avontuur na Beautiful Boy (2018) met Steve Carell en Timothée Chalamet. Vandermeersch, die eerder al meespeelde in Van Groeningens Belgica (2016) en meeschreef aan het Oscargenomineerde The Broken Circle Breakdown (2012), maakt haar regiedebuut.

Wat trok jullie zo aan in Cognetti’s verhaal?

Felix Van Groeningen: Het boek lag al een jaar ongelezen op de kast nadat producent Dirk Impens me het had getipt, maar ik heb het uiteindelijk pas gelezen toen men mij de rechten aanbood. In één ruk. En bij de laatste tien pagina’s heb ik gehuild als een klein kind. Ik was helemaal kapot. Ik voelde snel dat dit iets voor mij was. Er zitten veel thema’s in die ik in mijn werk al eerder heb aangeraakt.

Voor een geleend verhaal zit er inderdaad vrij veel Van Groeningen in.

Van Groeningen: (knikt) De vriendschappen doorheen de tijd in Dagen zonder lief. Het bouwen van een huis op het platteland zoals in The Broken Circle Breakdown. De vader-zoonrelatie in Beautiful Boy en De helaasheid der dingen. En ook op persoonlijk vlak herken ik me in het boek. Zo heb ik lang mijn persoonlijke Bruno gehad: het lief van mijn moeder woonde teruggetrokken in de bergen in Frankrijk. Hij was een metser die moeite had met communiceren, maar tegelijk een heel poëtische ziel.

Charlotte en ik zochten al even naar een project om samen aan te werken. Er was nog een tweede optie, maar al bij de eerste lezing voelde ze dat ze dit wilde doen.

Charlotte Vandermeersch: De acht bergen is een cadeau. We lazen het samen toen we met de camper op weg waren naar Italië. Paolo had ons gezin uitgenodigd in Valle d’Aosta, zijn bergen. Hij had op een drafje Felix’ werk bestudeerd en was zeer enthousiast, voor zover je dat kan zien bij een introvert als Paolo. Dus wilde hij ons meteen voorstellen aan de mensen die hem geïnspireerd hadden en ons meenemen naar zijn huisje en zijn meer. Zijn grootste ‘bezorgdheid’ was dat het authentiek moest worden, maar voor Felix staat authenticiteit sowieso op de eerste plaats. Het klikte dus meteen zeer goed.

Cognetti’s stukje Alpen is behoorlijk onherbergzaam. Met alle gevolgen van dien op de set.

Vandermeersch: We zijn er inderdaad op gewezen dat je zulke plekken niet zomaar betreedt. Een make-upartiest gleed van een richel en brak haar been. En een assistent blesseerde zich zwaar tijdens een wandeling. Op den duur dacht ik dat we vervloekt waren. Maar als je iets gedaan wil krijgen, moet je al eens een berekend risico nemen.

Te elfder ure moesten jullie de acteur die Pietro’s vader zou spelen vervangen. Die bleek niet van bergen te houden. Waarover dacht hij precies dat de film ging?

Vandermeersch: (schatert) Dat was best een aangename man, maar ook een beetje een Parijse diva. En diva’s repeteren liever niet tussen het stof en de keutels in een vuil bergdorp. Hij kreeg bijvoorbeeld paniekaanvallen wanneer we met de helikopter de berg op gingen. ‘Euh, kunnen we dit niet gewoon in de vallei voor een green screen filmen?’ Uiteindelijk is hij het afgetrapt toen een lokale boer met wie hij een knokpartij moest repeteren hem per ongeluk echt tegen de grond sloeg.

Van Groeningen: We konden De acht bergen enkel draaien met mensen die ervoor gemaakt waren. In de bergen is alles tien keer lastiger.

Was jij daarvoor gemaakt, Felix? Charlotte trekt al eens door het Amazonewoud, naar de Himalaya of zeilt godbetert van Lanzarote naar Guadeloupe in Over de oceaan, maar hoe zit dat bij jou?

Van Groeningen: Ik heb een avontuurlijk kantje, maar minder uitgesproken dan dat van Charlotte. Ik heb het gewoon niet zo voor wandelen. Beetje saai, toch?

Vandermeersch: (droog) Felix moet werken tijdens elke vakantie. Met een laptop in de hand is het nogal lastig wandelen.

Van Groeningen: (grinnikt) Als het fysiek genoeg is, interesseert het me plots wel weer. Enkele jaren geleden liet ik me bijvoorbeeld overhalen tot een dagenlange trektocht door de Alpen en heb ik de bergen voor de eerste keer echt beleefd. Ondertussen heb ik door dat trektochten waanzinnig heftig kunnen zijn. Je komt er veel dingen tegen, maar toch vooral jezelf.

Is dat wat jij zocht op die trips, Charlotte? Jezelf?

Vandermeersch: Ik ben opgegroeid in de natuur, in Wannegem (deelgemeente van Kruisem, nvdr.). Enerzijds had dat iets zeer idyllisch, anderzijds was het ook best hard. Als kind moest ik er toch aan wennen dat je favoriete dieren gewoon in de diepvriezer belanden wanneer ze hun poot verzwikken. (denkt na) De natuur van Wannegem was een georganiseerde natuur. Vandaar mijn tochten. In het regenwoud vond ik wat ik zocht: chaos, nietigheid en eenzaamheid. Niks heerlijker dan op je eentje in een tropenrivier te zitten, goed wetende dat het gevaarlijk is en niemand je kan komen helpen, maar toch met een vertrouwen dat alles in orde komt. En als ik dan toch opgegeten word, dan moest het zo zijn, zeker?

Zit ik ernaast als ik in Felix vooral de standvastigheid en de focus van Bruno zie, en in Charlotte het nomadische, zoekende van Pietro?

Van Groeningen: We hebben raakvlakken met beiden. In onze relatie ben ik wel eerder Bruno en Charlotte Pietro. Ik maak heel heldere, eenduidige keuzes en vind daar een geweldige rust in. Negen op de tien keer zeg ik nee tegen voorstellen of afspraken en ik vind het wel fijn zo. Charlotte daarentegen heeft meer last van fomo. (lacht) En ze puurt net energie uit haar onrust.

Vandermeersch: Felix heeft bijvoorbeeld geen zin meer om de film werkelijk overal ter wereld te promoten. Ik snap dat hij daar geen lol meer uithaalt – been there, done that – maar voor mij is dat nog nieuw. Af en toe ga ik nu dus alleen. Promo in Thessaloniki, zeg je? Laat mij dan maar eens gaan kijken of daar iets te beleven valt.

‘Bruno bleef de koeien melken met de hand’, weet de voice-over. ‘Zelfs al duurde dat langer. In zijn leven moest alles gedaan worden op een welbepaalde manier.’ Herkenbaar, Felix?

Van Groeningen: (zoekt vragend de blik van Vandermeersch)

Vandermeersch: Ja toch? Je hebt een zeer duidelijk beeld van hoe de dingen gedaan moeten worden. En als het soms anders gebeurt – door niet nader genoemde personen – is het voor jou niet altijd makkelijk om te aanvaarden dat er ook nog een andere manier is.

In vergelijking met de ratrace heeft het ruisloze, simpele bergleven van Bruno iets zeer aanlokkelijks. Zolang je er maar niet te lang of praktisch over nadenkt.

Vandermeersch: Het is een zeer aanlokkelijke droom. Verbinding zoeken met de natuur. Je ontdoen van prikkels en fomo. Jezelf niet meer constant vergelijken met anderen. En gewoon schrijven wat je denkt dat je moet schrijven terwijl je de hele dag naar een mier hebt gestaard.

Zelfs Cognetti kwam van die droom terug.

Vandermeersch: Hij verdeelt zijn tijd nu tussen de stad en de bergen. Het is gewoon té eenzaam voor langere perioden.

Van Groeningen: Zijn vriendin zag het vooral niet zitten. (grinnikt)

Charlotte, je broer was tijdens de première in Cannes naar verluidt vooral gepakt door de vader van Pietro. Hij herkende jullie overleden vader in het personage.

Vandermeersch: Dat was het grootste compliment dat mijn broer mij kon geven. Wij spreken zelden over hem – mijn oudste broer wil het niet over onze vader hebben – maar het deed me wat dat hij hem in dat personage herkende. Die – gefictionaliseerde – vader lijkt ook meer op de mijne dan op die van Paolo, denk ik.

De vader van Pietro is een gespleten figuur. Zo ongelukkig en nors hij in de stad lijkt, zo hard bloeit hij open in de bergen.

Vandermeersch: Enerzijds heb je de gesloten, norse man die niet helemaal kan aarden in de stad, emotioneel bezet is door zichzelf en zich niet bloot kan geven aan zijn kind. Hij is ook een beetje gevaarlijk: niemand weet hoe hij zal reageren als je in de buurt komt. Anderzijds heb je de vader die zich ’s zomers in de bergen ontpopt als een soort flukse padvinder en passen en gletsjers overwint met zijn kousen opgetrokken tot aan zijn knieën. Mijn vader had dezelfde twee gezichten. ’s Avonds zoop hij en ’s ochtends raakte hij amper uit zijn bed, maar op vakantie stond hij om zes uur al op de deur te kloppen in een potsierlijke bermuda, klaar om te ontbijten. Thuis kon hij niet functioneren, maar op vakantie werd hij een andere man. Een warmere man ook.

Jullie werkten tijdens de lockdowns samen aan het scenario. Uiteindelijk leek het jullie ook geen slecht idee om samen te regisseren. Hoe regisseert Charlotte, Felix?

Van Groeningen: Met heel veel passie. Ze heeft een heel goed kompas: ze weet waar ze heen wil met een verhaal, waardoor ze zelfs onder grote druk niet zal toegeven. Straf. Af en toe heb ik haar ook gewoon alleen gelaten, omdat ze anders toch wat achter mij ging schuilen.

Vandermeersch: Ik vind het voorlopig fijner om in kleinere kring te regisseren. Dat ken ik. Een hele crew leiden, is soms nog wat griezelig.

Het werd naar eigen zeggen een bewogen schrijfproces. Een cocktail van relatiebesognes en gedwongen opsluiting met een boek dat nogal wat existentiële vragen opwerpt over thema’s als vrijheid, liefde en verlies.

Van Groeningen: Heel maf hoe dat allemaal gelopen is. Toen we begonnen te schrijven, ging de wereld net op slot. Waardoor we veel langer met dit verhaal konden en móésten bezig zijn dan verwacht.

Vandermeersch: Het boek riep veel vragen op. Over onszelf. Over ons. Tegelijk heeft het ons ook heel veel deugd gedaan om ons over zo’n teder verhaal te mogen ontfermen op dat moment. Je bent bij wijlen boos op elkaar, bij wijlen angstig omdat je vreest dat het nooit meer goedkomt, maar via dit verhaal konden we soms ontsnappen uit onszelf.

‘Deze film heeft ons weer samengebracht’, bedacht Charlotte zich verguld op het podium in Cannes. Heel mooi dat jullie de manier hebben gevonden om jullie relatie te herijken, maar speelden jullie daar geen hoog spel? Alles of niks?

Vandermeersch: O, ja. Het was all-in. Poker op het hoogste niveau. De vraag of ik samen met hem wilde regisseren was onverwacht en zeer spannend – zijn films betekenen nu eenmaal alles voor hem. Maar op dat moment leek ook gewoon alles op het spel te staan.

Een stresserende draaiperiode en een relatie op losse schroeven hoeven niet noodzakelijk een winnende combinatie te zijn.

Vandermeersch: We hebben afgesproken dat we de film zouden vrijwaren indien het alsnog fout zou lopen tussen ons. Dan had ik – uiteraard – een stapje opzij gezet. Want dat wilde ik niet op mijn geweten hebben.

Van Groeningen: Mijn vraag was ook een soort belofte. Waardoor je verder in de toekomst gaat kijken en toch weer iets makkelijker bepaalde hordes neemt. Want inderdaad, we hadden en hebben onze shit, maar er is ook een hoger doel. De neuzen staan in dezelfde richting en daarin vertrouwen we elkaar. We konden weer verliefd worden op elkaar. (denkt na) Samen regisseren heeft ons daarenboven ook een en ander bijgeleerd over omgaan met elkaar. Heel praktisch bijvoorbeeld: de druk was vaak zo hoog dat we geen tijd hadden om bij elke spanning in de diepte te duiken. ‘Het spijt me.’ ‘Het spijt me ook.’ En let’s go! Je hoeft niet altijd alles helemaal uit te benen: soms volstaat een simpele ‘sorry’. Het maakt het leven een pak simpeler.