Fabrice Du Welz verfilmt de zaak Dutroux: ‘Ik wilde een helende film maken’

Met Maldoror maakte Fabrice Du Welz een fictiefilm over de zaak-Dutroux, dertig jaar na de feiten. De impact blijft groot, meent hij. ‘Van België blijft niets over.’

Mensen veranderen. Vroeger maakte Fabrice Du Welz horror gebaseerd op fictie. Dat leverde in bloed gedrenkte auteursfilms als Calvaire en Alleluia op. Vandaag is hij gefascineerd door niet-verzonnen horrorverhalen. De filmregisseur uit Brussel werkt aan een trilogie over de grote Belgische trauma’s. De collaboratie en de kolonisering van Congo komen nog aan de beurt, maar eerst richt hij zich op Marc Dutroux, de kinderlokker en -moordenaar die in de jaren negentig profiteerde van het falen van politie en gerecht. In Maldoror bijt de idealistische, jonge agent Paul Chartier zich almaar wanhopiger vast in een vergelijkbare gruwelzaak. De film ging in wereldpremière op het filmfestival van Venetië en is vanaf volgende week bij ons te zien. Du Welz neemt naar goede gewoonte geen blad voor de mond. ‘Dutroux een geïsoleerd roofdier? Absurd!’

Deze zomer zal het dertig jaar geleden zijn dat Marc Dutroux eerst Julie en Melissa en vervolgens An en Eefje ontvoerde en uiteindelijk de dood injoeg. In Amerika is een traumatisch drama nog niet koud of ze maken er een film van, in België doen we er dertig jaar over. Hoe komt dat?

Fabrice Du Welz: De zaak-Dutroux ligt zéér gevoelig. Ze is van fundamenteel belang om te begrijpen wat België vandaag is: een gesloopte natie. Een land dat geen land meer is. De zaak-Dutroux legde het complete falen van de staat en het rechtssysteem bloot en stortte ons in het federalisme. Vlaanderen beheert zichzelf, Brussel ook, en Wallonië doet wat het kan. België is amper twee eeuwen oud en dus fragiel. Die zaak heeft onze broze samenleving versneld verdeeld.

Volgens jou weigeren we dat in te zien.

Du Welz: Een gezonde samenleving kijkt haar trauma’s recht in de ogen: hoe en waar liep het mis, wie is waar verantwoordelijk voor, wie moet veroordeeld worden, wat moet anders? Zo boek je vooruitgang. Wij hebben onze kop in het zand gestoken. We willen het niet zien. We nemen genoegen met de officiële versie die Dutroux neerzet als een geïsoleerd roofdier. Maar je hoeft geen genie te zijn om te begrijpen dat die these absurd is.

Is de essentie niet eerder het falen van politie en justitie?

Du Welz: Het gerecht bekrachtigde de theorie van het geïsoleerde roofdier. Als ik die theorie had gevolgd, dan had ik een verschrikkelijk beroerde film gemaakt. Ik ben geen complotdenker, maar ik heb me in de dossiers verdiept. Het staat vast dat er minstens drie mensen betrokken waren, dus is er zeker ‘een’ netwerk. Hoe ver dat reikte en wie de dans ontsprong, dat weten we niet. Dertig directe of indirecte getuigen verdwenen in vreemde omstandigheden. Er is het verhaal van de champignonkwekerij (de cold case van een vermoord meisje in Oudergem, nvdr.) en er zijn de dossiers van getuige X1. Er zijn veel verontrustende elementen en er is veel onder de mat geveegd. Maar ik ben geen rechter, procureur of advocaat. Ik ben een filmmaker. En ik wilde geen film maken die verdeelt, maar een film die heelt. Maldoror zal de wereld niet veranderen, maar kan wel mensen samenbrengen om het trauma samen te herbeleven en erover te praten.

Hoe zie jij Dutroux?

Du Welz: Hij boeit me niet. Hij is geen meesterbrein, geen seriemoordenaar als Ted Bundy of zelfs niet als Michel Fourniret. Hij is een zielenpoot. Meisjes ontvoeren of auto’s stelen: voor hem was dat hetzelfde. Dutroux stond geseind. Hij had al in de gevangenis gezeten. Getuigen hadden gemeld dat hij kelders in zijn huis had gebouwd en dat hij meisjes had proberen te ontvoeren. Alle elementen waren voorhanden om zijn smerige misdaden veel sneller te kunnen oplossen. Dat gebeurde niet en zo werd het een staatszaak. Heel de kwestie heeft het land uit zijn koers geslagen en naar de afgrond gedreven.

Maldoror is fictie. Quentin Tarantino laat Adolf Hitler op het einde van Inglorious Basterds omkomen. Ook jij permitteert je een alternatieve afloop.

Du Welz: Grappig dat je Tarantino opwerpt, want Once Upon a Time in Hollywood (waarin de moorden door de Manson Family een alternatieve afloop kennen, nvdr.) heeft me op het spoor gezet voor de finale van Maldoror. Ik pas dezelfde truc toe: de werkelijkheid heruitvinden door elementen te herschikken. Maldoror eindigt in bloed, en veel vragen blijven onbeantwoord, maar fictie zet de deur op een kier voor een catharsis. Ik deel Tarantino’s geloof in cinema. Haast niemand gelooft zo hard in cinema als hij. Als een grote broer toont hij de weg. In cinema kan alles. Ik vind dat bijzonder. Dankzij fictie kan ik een verzoening voorstellen.

Wie moet Maldoror verzoenen, en waarmee?

Du Welz: Maldoror zal de meningen verdelen. Sommigen zullen het einde onuitstaanbaar vinden. Maar ik ben niet uit op provocatie. Ik wil de vraag scherpstellen: ‘Wat moet een rechtvaardig mens doen in een maatschappij die faalt op het vlak van rechtvaardigheid?’ Wat moet Paul Chartier doen wanneer hij Dedieu (zo heet de kindermoordenaar in de film, nvdr.) voor zich krijgt? Wat hij ook doet, het zal hem levenslang achtervolgen. Voor mij wordt Chartier op het einde de verpersoonlijking van de integriteit. De integriteit die een heel volk verloor, maar toch voornamelijk de inwoners van Charleroi. Die hebben enorm geleden onder de zaak-Dutroux. Veel meer dan die van Vlaanderen of Brussel. Zij werden bespot, veracht, diep getroffen. En ze waren al zo kwetsbaar.

Vind je dat je een verantwoordelijkheid hebt als Belgisch filmmaker om zulke verhalen te brengen?

Du Welz: Ik zie het als mijn plicht als cineast om de vinger op de wond te leggen. En dat ga ik nog een tijd blijven doen. Ik wil een trilogie maken over de spoken van België. Na deze film over Dutroux ga ik naar Congo om een stuk geschiedenis op te graven waarover nog geen enkele film is gedraaid. Daarna buig ik me over de collaboratie. Ik heb niets te verliezen. Na enkele mooie films en tal van mislukkingen ben ik matuurder geworden en ben ik omringd door een erg bekwame bende. Ik heb al genoeg films gemaakt over mijn obsessies en neuroses. Ik wil nu onderwerpen aansnijden die veel groter zijn dan mezelf. Dat dwingt me om nederig te zijn, de juiste focus en het goede vertrekpunt te vinden. Of het nu de zaak-Dutroux is of de rubberwinning in het Congo van 1895.

Waar wil je heen met die trilogie?

Du Welz: De gevolgen van die trauma’s zijn duidelijk: van België blijft niets over. En al helemaal niet wanneer de Rode Duivels voetballen als patatten… Eigenlijk komt de trilogie neer op een onderzoek naar mijn identiteit. Wie ben ik? Een Nederlander, een Fransman, een Belg? Wat is er gebeurd? Hoe komt het dat ik Engels praat met mijn Vlaamse overbuur? Een heel aardige kerel, maar ik deel er cultureel niets mee. Ik sta dichter bij mijn vrienden in Parijs dan bij hem. We hebben amper een gemeenschappelijke cultuur. Hoe komt dat? Die vragen boeien me mateloos. Nogmaals, ik ga de wereld niet veranderen. Maar ik wil de vinger op de wond leggen, want dat durven we in dit land bijna nooit te doen.