De antifoodpornfilm ‘La Cocina’ is precies ‘The Bear’, maar dan met uitbuiting

Vies eten, hoogoplopende conflicten en exploitatie van immigranten zijn dagelijkse kost in de keuken van een toeristenlokker op Times Square. La cocina van de Mexicaanse regisseur Alonso Ruizpalacios is The Bear meets Ken Loach. ‘Deportaties? Als de immigranten staken, komt heel Amerika tot stilstand.’

Elke dag stromen honderden hongerige toeristen restaurant The Grill binnen. Dat leidt tot hoogspanning in de onderbemande keuken vol immigranten zonder papieren die zich tegen een hongerloon laten uitkafferen. Maar deze vrijdag was de sfeer in de keuken extra gespannen. Er is geld uit de kassa verdwenen en er wordt al snel gewezen naar Pedro (Raúl Briones), een jonge Mexicaanse kok die een stormachtige relatie heeft met serveerster Julia (prima vertolkt door de geliefde Rooney Mara uit Carol en The Girl with the Dragon Tattoo). Met La cocina dompelt Alonso Ruizpalacios de kijker met stilistische bravoure onder in de hectiek van een restaurantkeuken in New York die immigranten uitperst als citroenen. De Mexicaanse regisseur bedacht de film toen hij zijn filmstudies in Londen bekostigde door af te wassen in het Rainforest Cafe.

‘Keukens zijn fascinerende plekken omdat de potjes er elke dag overkoken. De drukte zorgt ervoor dat je snel moet handelen in een benepen, warme ruimte met veel volk. Laat mij in eender welke keuken binnen en ik kan urenlang genieten van de spontane choreografie en de intensiteit’, zegt Ruizpalacios. ‘Het krioelt er van mensen met verschillende nationaliteiten en culturen die, soms zonder elkaars taal te spreken, moeten samenwerken. En ze hebben allemaal hun verhaal, hun droom, hun shit.’

Ruizpalacios kon de vaatdoek inruilen voor de camera. ‘Ik vond het een unieke ervaring, maar ik geef toe dat ik makkelijk praten heb. Ik werkte maar halftijds in dat restaurant en kon nadien opklimmen. Niet iedereen heeft zo veel geluk.’ Want La cocina is bepaald geen reclame voor de sector. ‘Het werk is bruut: lange uren, weinig pauzes. Het personeel grijpt vaak naar drugs om het vol te houden, zoals cocaïne en alcohol. Verslaving is een groot probleem in keukens.’ Hij liet zich inspireren door The Kitchen, een sociaalrealistisch toneelstuk uit 1957, maar verwerkte in zijn scenario ook de bevindingen van mensen zonder papieren in de horeca van New York.

‘Hoe verdrietig is het dat zo’n oud toneelstuk nog steeds brandend actueel is? Voor de filmrelease in de Verenigde Staten werkten we samen met One Fair Wage, een non-profitorganisatie die het minimumloon van keukenpersoneel probeert te verhogen. De lonen liggen in veel staten ongelofelijk laag. En dan zwijgen we nog over de werkomstandigheden. Er wordt zwaar misbruik gemaakt van de onmacht van immigranten.’

Het harde, in zwart-wit gefilmde keukendrama was vorig jaar een van de hoogtepunten van het filmfestival van Berlijn en dateert dus van voor de verkiezing van president Trump en zijn plannen om massaal mensen zonder verblijfsvergunning te deporteren. ‘Het verleden leert dat Trump vaak niet in staat is zijn beloftes waar te maken. Wegens incompetent en/of totaal onrealistisch. Ook nu spreekt hij over aantallen deportaties die volstrekt onhaalbaar zijn. Maar hij maakt er wel werk van met meer controles, meer grensbeveiliging en straks ook meer deportaties. Los van de aantallen, zorgt dat voor een constante, grote angst bij mensen die het al erg moeilijk hebben.’

Met de film hoopt Ruizpalacios een discussie te starten over mensen die vaak onzichtbaar blijven in de maatschappij. ‘We doen alsof die mensen niet bestaan. Maar als ze zouden staken, zou het hele land stilvallen.’
Hoewel La cocina lang niet de eerste film is die de mythe van de Amerikaanse droom doorprikt, blijven veel immigranten alles op het spel zetten om in de VS een leven op te bouwen. De filmmaker probeert het te begrijpen. ‘Geld is, denk ik, de belangrijkste reden. Zelfs wanneer je geen minimumloon en sociale zekerheid krijgt, verdien je nog steeds meer dan thuis.’

Ruizpalacios besloot om in Mexico-Stad in plaats van in New York te draaien. ‘Voor het bedrag dat je nodig hebt om drie weken in de VS te draaien, kan je tien weken draaien in Mexico mét een filmploeg die aanvoelt als familie. Dat is een enorm voordeel.’ De afstand hield Rooney Mara niet tegen om zich achter het project te scharen. ‘Uiteraard krijg je de financiering makkelijker rond met zo’n grote naam. Maar dat was maar een van de redenen. Belangrijker is dat ze een uitmuntende en ontzettend slimme actrice is. Ze hoeft niet onder woorden te brengen wat er omgaat in haar personages, ze laat het zien. Ik besef wel dat ik geluk heb gehad. Nu ze twee kinderen heeft (met Joaquin Phoenix, nvdr.), is ze erg selectief geworden. Maar ze zag wat ik met de film probeerde te doen.’ Ruizpalacios wil de onderdrukking van immigranten aankaarten, en niet culinaire hoogstandjes verheerlijken.

Want erg smakelijk ziet het eten in La cocina er niet uit. ‘Ik wilde een antifoodpornfilm maken’, zegt Ruizpalacios lachend. ‘In veel keukenfilms en -series moet het eten er zo smakelijk mogelijk uitzien. Ik wilde de onsmakelijke werkelijkheid tonen. Natuurlijk wordt er in zo’n tent niet met liefde gekookt. Hoe zou het? Je hebt maar twintig minuten om vijftig hamburgers klaar te maken’, betreurt de ex-vaatwasser. ‘Eten is er een kille transactie.’