Een intimistisch drama in de uitgestrekte steppen van Centraal Azië? De Belgische cineaste Vanja d’Alcantara maakt het mogelijk.
Beyond the Steppes ***
Vanja d’Alcantara met Agnieszka Grochowska, Aleksandra Justa, Tatiana Tarskaya
Voor haar langspeelfilmdebuut baseerde Vanja d’Alcantara zich op het verhaal van haar Poolse grootmoeder. Beyond the Steppes opent in het Polen van 1939, waarbij de idyllische beelden van een jong gezin de intimiteit van een man, vrouw en een pasgeboren baby op het voorplan plaatsen. Niet gratuit, zo blijkt, want de man, een Poolse officier, vertrekt kort nadien naar de oorlog. Zijn echtgenote Nina (meeslepend vertolkt door Agnieszka Grochowska) wordt in 1940 met haar baby door het Rode Leger naar Siberië gedeporteerd, waar ze samen met andere vrouwen in een werkkamp wordt opgesloten. Tot hier het waar gebeurde verhaal van Vanja d’Alcantara’s grootmoeder.
Het vervolg is zuivere fictie en plaatst de overlevingsstrategieën van een vrouw in extreem barre levensomstandigheden centraal. Vanja d’Alcantara maakt dankbaar gebruik van het weidse Siberische landschap en de soms snel veranderende weersomstandigheden om haar intense en pakkende drama vorm te geven. Meer zelfs: het landschap krijgt een even belangrijke plaats als Nina’s struggle for life, die op geen enkel moment naar tranerigheid neigt of mededogen opwekt. Vanja’s verklaring? Voor haar grootmoeder was de onmetelijke uitgestrektheid van het landschap haar gevangenis, maar bood de schoonheid van de natuur haar ook een houvast en troost om in de erg klimatologische en mensonterende arbeidsomstandigheden haar waardigheid te behouden.
Zo contrasteert Beyond the Steppes voortdurend de even dreigende als betoverende grootsheid van de natuur met het kleine menselijke drama van een vrouw en haar baby. Sfeerrijke close-ups worden afgewisseld met afstandelijke long-shots van het grillige landschap, die in emotioneel geladen scènes Nina’s gevoelswereld reflecteren. De film oogt ook fantastisch, met dank aan de verrassende fotografie van Ruben Impens – u bekend van zijn werk voor Felix Van Groeningen, alsook Aanrijding in Moscou en recent Adem en Turquaze. In deze prent van weinig woorden, krijgen de sneeuw, mist en harde winterzon evenveel dramatische intensiteit als de getekende gelaatsuitdrukkingen van de vrouwen, nomaden en vooral Nina.
Piet Goethals
