Ari Aster slaat weer toe met ‘Midsommar’: ‘Ik heb het voorlopig wel gehad met horror’

Een jaar na zijn hit Hereditary slaat Ari Aster opnieuw toe. In Midsommar zet hij de horreur en het lamlendige gevoel na een break-up om in zonnige, fleurige folkhorror van de bovenste psychedelische plank. ‘Ik weet hoe het voelt om het karkas van een dode relatie achter je aan te slepen.’

Wat weten we een jaar na de hype rond Hereditary? Dat de vergelijkingen met Rosemary’s Baby en The Exorcist net iets te hoge verwachtingen creëerden en die speciale noodnummers voor bange kijkers een reclamestunt waren, maar bovenal dat regisseur Ari Aster een volbloed cinefiel is die een aardig stukje kan filmen en zich niet beperkt tot wat schrikeffecten. Aan Aster zelf zijn de hype en het succes van zijn debuut grotendeels voorbijgegaan. Terwijl hij Hereditary afwerkte en promootte, moest hij alle zeilen bijzetten om in de zomer zijn tweede film te kunnen draaien. ‘Ik werk al tweeënhalf jaar aan één stuk door. Gezond is dat niet, maar nu ik eindelijk zo ver sta, durf ik geen pauze in te lassen. Ik heb jarenlang vergeefs geprobeerd om films van de grond te krijgen. Hereditary was mijn tiende scenario’, zegt de Amerikaan over zijn vlijt.

Zijn tweede film bevestigt zijn grote talent om eigengereide films te maken die lang nazinderen en stiekem persoonlijke angsten uitdrijven. Midsommar is een nachtmerrie van honderdveertig minuten in het felle licht van een zon die weigert onder te gaan, met een overvloed aan weidebloemen, Zweden in witte gewaden en een handvol groteske tableaus en gruweltaferelen. Vier jonge Amerikanen wonen op uitnodiging van hun Zweedse vriend de heidense dorpsfeesten bij die er slechts om de negentig jaar tijdens midzomer plaatsvinden. De rouwende Dani is haar antipathieke lief gevolgd en heeft er geen flauw benul van dat ze in de eenentwintigste-eeuwse The Wicker Man is terechtgekomen. Langzaam kruipt het bedrieglijk bucolische en lieflijke Midsommar onder je huid.

Vorig jaar probeerde je ons ervan te overtuigen dat je geen horrorregisseur bent. Blijf je bij je standpunt?

Ari Aster: Je hoort mij alvast niet zeggen dat ik géén horrorfilms heb geregisseerd. Ik ben bereid om dat etiket voorlopig te aanvaarden. Ik schaam me niet voor wat ik heb gemaakt. Ik bedoel het niet negatief als ik zeg dat ik geen horrorregisseur ben. Maar ik wéét dat de films die ik heb gemaakt en wil maken op verschillende genres zijn gebaseerd en nooit volledig met een genre samenvallen. Ik heb dat alleen nog niet kunnen laten zien. Voorlopig moet je me op mijn woord geloven. Dit gezegd, durf ik ervoor te pleiten om Midsommar niet als horror te categoriseren.

Dat vergt inderdaad enig pleitwerk. Zonder te veel te spoilen: die verbrijzelde gezichten zijn afgrijselijk.

Aster:Hereditary was een horrorfilm, Midsommar is verwant met folkhorror maar ik zie er meer een sprookje in. Ik ben helemaal niet bezig met de categorie waarin mijn film valt. Dat wordt pas een vraagstuk eens ik met de pers praat. Ik begin niet aan een film met het idee om in dit of dat genre te blijven. Ik ben er me wel van bewust dat de kijker vertrouwd is met genres. Het kan handig zijn om daarop in te spelen. Ik durf stijlfiguren te gebruiken of met bepaalde verwachtingen te spelen als mijn verhaal daar baat bij heeft.

Vier Amerikanen verzeilen tussen de heidenen in een van de buitenwereld afgesloten dorp en beseffen niet welk onheil hen boven het hoofd hangt. Met alle respect: dat is niet de origineelste plot. Hoe brouw je daar beklijvende cinema mee?

Aster: Ik kan putten uit een stevig onderbouwd subgenre: folkhorror. Dat is het kader, al hoop ik dat de kijker zich niet blindstaart op dat kader en naar huis gaat met het verhaal dat ik echt wil vertellen: het verhaal van een dode relatie. Midsommar is een break-upfilm vermomd als folkhorror. Het is een existentieel drama over twee mensen die het karkas van een dode relatie achter zich aanslepen omdat ze aarzelen om de bladzijde om te draaien en bang zijn voor wat er gebeurt als ze het karkas achterlaten. En voor je vraagt hoe autobiografisch dat is: já, ik ken dat. Dani staat dicht bij mij.

Dat is geen goed nieuws.

Aster: Ook ik klampte me vast aan een relatie waar geen leven meer in zat omdat ik er zelf nog niet klaar mee was. Ik zal het maar toegeven: de film is de groteske vervulling van een wens. Dani krijgt precies wat ze wil. Ze verliest een familie maar ze krijgt er een andere voor terug. Ik hou van melodrama’s die de gevoelens van de personages extreem weergeven. Ik ging zelf door een relatiebreuk toen ik het scenario schreef. Ik heb altijd al een break-upfilm willen maken en het leek me het best om er een te verzinnen op het moment dat ik zelf door hartzeer en rauwe, tegenstrijdige gevoelens overmand werd.

Staat Midsommar dan dichter bij Scènes uit een huwelijk van Ingmar Bergman dan bij de cultfilm The Wicker Man?

Aster: Ik ben een heel grote fan van Ingmar Bergman en Scènes uit een huwelijk is een van mijn favoriete films over relaties, maar ik zou hem niet aan Midsommar linken. Eerlijk gezegd heb ik voor Hereditary veel meer aan Bergman gedacht. Ik heb de filmploeg toen Herfstsonate laten zien. Ik deed dat niet om die film te kopiëren, maar om de ploeg enthousiast te maken voor een van de thema’s van de film: de relatie tussen moeders en dochters. Daarnaast vond ik het gewoon leuk om samen met de ploeg naar zo’n goeie film te kijken en er daarna over te praten. Zeg het niet door aan de bazen.

Natuurlijk niet. Maar dat is niet echt een antwoord op de vraag.

Aster: Ik wil niet verkeerd begrepen worden.

Hoe bedoel je?

Aster: Ik hou van film en ik geloof heel hard dat we voortbouwen op een traditie. Ik vind het belangrijk dat ik me bewust ben van de films die voor mijn tijd zijn gemaakt. Ik erken het enorme belang van bepaalde films en dat ze me hebben gemaakt tot wie ik ben. Ik praat daar met veel plezier over, maar ik vind het niet fijn dat journalisten daar al dan niet met opzet verkeerde conclusies uit trekken. Zo vertelde ik een journalist onlangs over de break-upfilms die me hebben geraakt: Scènes uit een huwelijk, Modern Romance, A Married Couple… De titel van zijn stuk was: de films die Midsommar beïnvloed hebben. Dat is niet eerlijk. Ik had het helemaal niet over rechtstreekse invloeden. Omdat die films tot mijn cultuur behoren heb ik er automatisch aan gedacht toen ik aan deze existentiële break-upfilm werkte, maar ze waren géén rechtstreekse inspiratiebron.

Waarom vind je die nuance zo belangrijk?

Aster: Ik wil niemand nabootsen. Ik doe juist mijn best om al die invloeden van me af te schudden als ik een film maak. Ik vraag een tijdelijke scheiding aan van de regisseurs die ik bewonder, want ik wil films maken die op eigen benen staan. Ik ga daar ver in. Als ik een scenario aan het schrijven ben, kijk ik niet meer naar films. Voor een grote liefhebber als ik is dat niet makkelijk. Ik refereer ook nooit bewust. Meestal merk ik achteraf pas dat een idee doet denken aan deze of gene film. Ik zou die films liever in mijn achterhoofd laten, maar de pers belet me dat.

Ken je ook Belgische filmregisseurs? Ik beloof dat ik ze niet aan Midsommar zal linken.

Aster: Ik ben een grote fan van het werk van de broers Dardenne. Wie niet? Ik ben ook onder de indruk van het oeuvre van Chantal Akerman. Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles is een briljante verbeelding van het alledaagse leven van een vrouw die daarin verstikt. Er moeten nog Belgische films indruk op me hebben gemaakt. Geef me een minuutje en ik kom er wel op.

Ik vrees dat we die tijd niet hebben. Terug naar Midsommar. Weet jij nu wat de afwezigheid van het duister met een mens doet?

Aster: Daar heb ik me niet in verdiept. Ik was vooral geïnteresseerd in een locatie of situatie die buiten de tijd staat. Interessant aan die midzomer is ook dat het onmogelijk is om je te verstoppen. Het is continu dag, iedereen is voortdurend zichtbaar voor de anderen. Je wordt dus ook continu in het oog gehouden. In de film is het dubbel zo erg, want niemand heeft er een privékamer, de gemeenschap slaapt samen in een grote hal. Ik heb wel uitgebreid onderzoek verricht naar Zweedse tradities, spirituele bewegingen, Scandinavische mythologie, folklore en bloemen en planten met geneeskrachtige of mystieke kwaliteiten. Ik heb me grote vrijheden gepermitteerd en schaamteloos gebruikt wat mijn verhaal goed uitkwam. Het resultaat is een verzonnen cultus, geïnspireerd door een grote waaier aan bestaande feiten en verhalen.

Is het niet wat vreemd dat je de film niet in Zweden hebben gedraaid?

Aster: Een beetje. We hebben in Hongarije een volledig dorp opgetrokken. Zweden genoot mijn voorkeur, het zou ontegensprekelijk authentieker zijn geweest. Maar het was helaas niet haalbaar om daar een volledig dorp te bouwen en op korte tijd een film op te nemen. Hun arbeidswetten verbieden om langer dan acht uur per dag te draaien. Dat is een ramp voor een filmproductie.

Gevonden! Ik wist dat me nog een Belgische film te binnen zou schieten! Ik heb ook met volle teugen genoten van C’est arrivé près de chez vous.

Da’s een goeie. Wat brengt de toekomst? Geen horror, neem ik aan.

Aster: Ik keer het genre niet definitief de rug toe, maar voorlopig heb ik het er wel mee gehad. Ik heb verschillende scenario’s in mijn schuif liggen. Het is nog niet duidelijk wat de volgende film wordt. Misschien een absurdistische zwarte komedie, misschien een groots familiemelodrama. Dat moet ik straks beslissen.

Sta je open voor de regie van een blockbuster?

Aster: Ja, maar het zou ervan afhangen hoeveel controle ik dan krijg. Ik weet wel dat je zelden of nooit de totale controle krijgt als er monsterbudgetten op het spel staan, maar ik wil geen huurling zijn. Ik zal zeker niet zomaar toehappen. Ik vind het een kwalijke tendens dat jonge cineasten alles laten vallen om een studiofilm te maken. De studio’s willen hen vooral omdat ze nog niet op hun strepen staan en bijna alles slikken. Dat soort samenwerking zou ik ontzettend pijnlijk vinden. Ik ben niet gehaast, en ik wil niet te snel opgezadeld zijn met budgetten die groter zijn dan wat ik al aankan. Idem voor televisie. Ik heb een paar tv-projecten uitgewerkt die ik graag zou realiseren, maar alleen als ik het laatste woord krijg.