‘Anora’-regisseur Sean Baker: ‘Ik wil sekswerk niet exploiteren, maar ik moet het wel tonen’

Anora is een kleurrijke, knetterende film over de romance tussen een sekswerkster en een rijke Russische jongeling. Regisseur Sean Baker kreeg er de Gouden Palm voor in Cannes en draagt de film op aan alle sekswerkers. ‘Zonder hen zou ik niet gewonnen hebben.’

De volbloed indiecineast Sean Baker is geen beroemdheid, maar daarom niet minder getalenteerd. Dat bleek op het festival van Cannes, waar de jury totaal overstag ging voor zijn Anora. In die tragikomische, kleurrijke film vonkt het tussen een erotische danseres uit Brooklyn (Mikey Madison) en de onbesuisde zoon van een Russische oligarch (Mark Eidelstein). Wat begint als een romantisch sprookje verandert in een energieke achtervolgingsfilm die verrassend aangrijpend eindigt.

De jury, onder voorzitterschap van Barbie-regisseur Greta Gerwig, beloonde de film met de Gouden Palm, en Sean Baker droeg die meteen op aan alle sekswerkers van gisteren, vandaag en morgen. ‘Dat was een kwestie van respect’, zegt hij aan Knack Focus. ‘Vijf van mijn acht films gaan over sekswerk. Het leek me alleen maar gepast om de zege aan hen op te dragen. Zonder hun verhalen, zonder hun stemmen, had ik die vijf films nooit kunnen maken. Zonder hen had ik die Gouden Palm nooit gewonnen.’

In de meeste landen worden sekswerkers scheef bekeken. Kan een film als Anora de perceptie veranderen?

Sean Baker: Eén film kan nooit voor een grote verandering zorgen. Maar ik geloof wel dat verschillende films kleine stappen kunnen zijn naar verandering. Ik heb een hekel aan films die preken. Ik wil liever discussie uitlokken dan een visie opdringen. Maar in nagesprekken of interviews ben ik graag wat directer. Ik ben ervan overtuigd dat we sekswerk moeten decriminaliseren. Er zal altijd vraag naar zijn en strenge wetten maken het voor sekswerkers alleen maar lastiger en gevaarlijker. Maar misschien is het tij aan het keren. Het is alvast bemoedigend dat ook oudere, conservatieve toeschouwers probleemloos empathie hebben met het hoofdpersonage in Anora.

Heb je feedback gekregen van Greta Gerwig of de andere leden van de jury?

Baker: Ik voel me gezegend dat zulke gerespecteerde collega’s mijn film hebben bekroond. Ze hebben mijn leven veranderd. Op de avond zelf en achteraf heb ik met zowat iedereen kunnen babbelen, behalve met Greta Gerwig. Dat is jammer, want ik bewonder haar enorm: met Barbie heeft ze de bioscoopzalen in leven gehouden.

Het sterkst voel ik me verwant met Hirokazu Kore-eda (de Japanse regisseur van de Gouden Palm-winnaar Shoplifters, nvdr.). Ik vind dat we hetzelfde soort films maken. Hij is voor mij een groot voorbeeld, vooral in het samenwerken met kinderen is die man ongeëvenaard. Ik heb zijn werk intensief bestudeerd ter voorbereiding van mijn film The Florida Project.

Je hebt een zwak voor personages in de marge van de samenleving. Maar deze keer speelt de film zich ook deels in het milieu van de superrijken af.

Baker: De plot is makkelijk te pitchen: een sekswerker trouwt met de zoon van een Russische oligarch. Maar uiteraard speelt er meer. Er zijn verschillende manieren om iets te vertellen over mensen die het moeilijk hebben. In mijn vorige films lag de focus volledig op hen. Maar je kunt je punt ook maken door het enorme contrast te tonen tussen mensen die moeten spartelen om ergens te komen en mensen die alles in de schoot krijgen geworpen. Anora toont de botsing van twee tegengestelde klassen.

Waarschuw je ook voor een ongezonde fascinatie voor geld en luxe?

Baker: Ik richt me meestal op personages uit subculturen of op microkosmossen waar de kijker zich waarschijnlijk niet mee kan identificeren – zoals die van sekswerkers. Maar dan probeer ik wel universele thema’s aan te snijden. Ik onderzoek waar mensen van dromen en helaas is dat heel sterk verbonden met geld en materiële welvaart. Vraag mensen welke droom ze willen zien uitkomen en ze beginnen over de loterij winnen, een rijke partner of materiële dingen zoals een dure auto. Dat heeft iets triest.

Je huurde Russische acteurs in om de Russische personages te spelen. Ligt dat gevoelig sinds Rusland Oekraïne is binnengevallen?

Baker: Iedereen die bij Anora betrokken was, wil dat de oorlog zo snel mogelijk stopt. Je moet ook weten dat Anora vijftien jaar in de maak was en zich afspeelt voor de invasie. Ik kan begrijpen dat sommige mensen zich oncomfortabel voelen bij dat Russische aandeel. Maar uiteindelijk werk ik met artiesten. Ik ga die heus niet verantwoordelijk stellen voor de acties van hun regering. Op de set werkten Amerikanen, Russen en Oekraïners zij aan zij. Dat is positief.

De eerste helft van de film heeft wat weg van Pretty Woman, de klassieker met Julia Roberts en Richard Gere. Of jaagt dat soort vergelijkingen jou de gordijnen in?

Baker: Met die vergelijking heb ik geen probleem, want dat is nu eenmaal een iconische film. Ik ben er zelfs blij mee, want het kan Anora aan een groter publiek helpen. Ik had de parallellen zelf niet in de gaten tot iemand mij er in de eerste week van de opnames op wees. Plots besefte ik dat het eerste uur van Anora inderdaad in essentie een hervertelling van Pretty Woman is. Dat stoorde me niet in het minst, want het was net bedoeling om in dat eerste uur dicht aan te leunen bij de geplogenheden van de Hollywoodiaanse romantische komedie.

Van welke vergelijkingen krijg je het wel op de heupen?

Baker: Vergelijkingen met modernere films storen me. Ik heb niets tegen hedendaagse films, maar ik laat me daar echt niet door inspireren. Er is een grotere afstand in de tijd nodig vooraleer een film impact op mijn werk kan hebben. Voor Anora heb ik me vooral door films van de jaren zeventig laten inspireren, heel veel werk van Jonathan Demme, maar ook Eddie Murphy’s Coming to America.

Met vrouwelijk naakt spring je niet zuinig om.

Baker: Dat komt omdat mijn hoofdpersonage een vrouw en een sekswerker is. Zoals steeds heb ik veel opgestoken van adviseurs. De belangrijkste was Andrea Werhun, die haar ervaringen als erotische danseres en escorte heeft neergeschreven in het boek Modern Whore: A Memoir. Zij was een grote hulp. In het scenario duidde zij aan wat accuraat was en wat niet. Ze voegde ook tal van details toe, zoals het jargon dat tegenwoordig wordt gebruikt of de muziek waarop men uit de kleren gaat.

Heb je het gevoel dat je je film moet verdedigen?

Baker: Het werk dat je moet doen om te overleven, krijgt in ál mijn films een belangrijke rol. Take Out ging over een bezorger van Chinese maaltijden. Prince of Broadway over een ritselaar die smokkelwaar verkoopt. Telkens toon ik de mechanica van die jobs. Dat hoort er voor mij gewoon bij. Ik vind het maar normaal dat ik dat ook doe als het over een sekswerker gaat. Ik moet daar niet in zwelgen, ik mag dat niet exploiteren, maar ik moet het de kijker wel tonen. Anders zou ik onoprecht zijn.

Mikey Madison, die Anora speelt, zou voorop liggen in de race naar de Oscars. Waar vond je haar?

Baker: Ik doe de casting van al mijn films zelf. Bijgevolg hou ik in mijn achterhoofd permanent een lijstje bij van mensen met wie ik graag zou werken. Mikey Madison stond daar op sinds ik zag hoe ze in het laatste kwartier van Tarantino’s Once Upon a Time in Hollywood iedereen van het scherm speelde. In de aanloop naar Anora zag ik haar in Scream. Daarin is ze een doordeweekse jongvolwassene met een heerlijk gevoel voor humor en veel pit. Ook haar intense vertolking en indrukwekkende schreeuw waren geknipt voor de hoofdrol in Anora. Nadat ik haar gezien had in Scream, stelde ik voor aan Samantha Quan – mijn vrouw en producer – om Madison diezelfde avond nog te benaderen. Toen we haar ontmoetten, was ze zeer gereserveerd, rustig en zelfs een tikje verlegen. Het omgekeerde van haar personages. Haar vertolkingen zijn met andere woorden echte performances. Dat won me nog meer voor haar. Ze overtrof alle verwachtingen. Je hebt het laatste van haar nog niet gezien.