‘I Am Not a Witch’, het regiedebuut van Rungano Nyoni, is een magische aanklacht tegen machtsmisbruik en misogynie.
Op de tonen van Vivaldi braakt een bus in een verdord Afrikaans landschap zijn lading toeristen uit. Hun bestemming: een geïmproviseerd hek waarachter een groep vrouwen op dekentjes op de grond zit. De vrouwen zijn in het blauw gekleed, met witte verf op het gezicht. Elk van hen is met een lang wit lint aan een klos verbonden. ‘Waarvoor dienen die linten?’ vraagt een van de bezoekers. ‘Dat verhindert dat de heksen wegvliegen’, antwoordt de gids.
En dat is nog maar het begin van I Am Not a Witch (2017), het wel zeer originele regiedebuut van Rungano Nyoni, geboren in Zambia maar op haar negende geëmigreerd naar Wales. Tijdens een bezoek aan haar grootmoeder in Zambia realiseerde Nyoni zich dat heksenkampen er echt nog bestaan. Toen ze ook effectief zo’n kamp bezocht – in Ghana – wist ze ook waar ze een film over wilde draaien. Maar dan wel eentje die even magisch en grotesk is als haar onderwerp, even grappig als schrijnend.
Even grappig als schrijnend.
De film focust op Shula (Maggie Mulubwa), een negenjarig weeskind dat ervan beschuldigd wordt dat ze een heks is (met niet meer bewijs dan dat ze in de buurt was toen een vrouw die een emmer water op haar hoofd droeg, struikelde en het water morste). Shula wordt daarop voor de keuze gesteld: als ze aanvaardt dat ze een heks is, moet ze de rest van haar dagen slijten aan zo’n lint in een heksengemeenschap. Als ze dat niet wil, zal ze in een geit veranderen.
Samen met de andere heksen bewerkt ze zo het land en laat ze zich op gezette tijden aangapen. Shula’s leven lijkt te verbeteren wanneer meneer Banda (Henry BJ Phiri), een hoge functionaris, zich over haar ontfermt. Eigenlijk is het hem er vooral om te doen om het bijgeloof uit te buiten: zij moet hem met haar toverkrachten helpen misdaden op te lossen, neerslag te voorspellen of magische eieren in een tv-show te promoten.
I Am Not a Witch werd geselecteerd voor de Quinzaine des Réalisateurs in Cannes en overladen met lovende recensies. Niet alleen voor de onmiskenbare aanklacht tegen machtsmisbruik en misogynie die de film is, maar zeker ook voor de humor en vooral de schoonheid van Nyoni’s debuut. Daarvoor is de Colombiaanse cameraman David Gallego (hij richtte zijn lens eerder op Jan Bijvoet, in El abrazo de la serpiente) medeverantwoordelijk.
Voor hoofdrolspelertje Maggie Mulubwa eindigde het filmavontuur overigens op een positieve noot. Na de opnames zette Nyoni een GoFundMe-pagina op om Maggie onderwijs te laten volgen – ze was nog nooit naar school geweest. Na een jaar kostschool in Lusaka kon ze al lezen, schrijven en mocht ze zelfs al een paar schooljaren overslaan.
I Am Not a Witch
Zaterdag 24/4, 23.05, Canvas
