Vertical video: hoe selfies en FaceTime-gesprekken ons beeldschermformaat veranderden

Met de Amerikaanse lancering van Quibi, een soort Netflix voor gsm’s (met een budget van 2 miljard dollar), begint de toekomst van de mobiele televisie stilaan vorm te krijgen. Twee woorden blijken daar een grote rol in te spelen: vertical video. Waarom 9:16 het nieuwe 16:9 is.

Wanneer hij in ons land verschijnt is nog onduidelijk, maar in de VS wordt op 6 april Quibi gelanceerd, een nieuwe streamingdienst. Dat klinkt als de zoveelste uitdager die zich in de streamingstrijd mengt, maar Quibi is meer dan dat. Quibi – kort voor ‘quick bites’ oftewel ‘snelle hapjes’ – wil een soort Netflix voor uw gsm zijn. Het belooft video’s van ’tien minuten of minder’ die ideaal zijn om op uw smartphone te bekijken terwijl u op de bus wacht, op de trein zit, in bed ligt voor u gaat slapen of met een koptelefoon in de zetel zit terwijl uw lief Extra Time kijkt.

De man achter Quibi is Jeffrey Katzenberg, voormalige CEO van Walt Disney en medeoprichter van DreamWorks, die al enkele jaren een obsessie heeft met het heruitvinden van televisie voor mobiele toestellen. Hij heeft ook het geld verzameld om de daad bij het woord te voegen: nog vóór zijn lancering heeft Quibi al bijna 2 miljard dollar aan investeringen opgehaald, waarvan een aanzienlijk deel van Hollywoodstudio’s als The Walt Disney Company, Sony Pictures, WarnerMedia en NBCUniversal komt. Quibi verkocht al voor 150 miljoen dollar aan advertenties. Er was een Super Bowl commercial. De topreeksen van Quibi kosten, zo becijferde Variety, 100.000 dollar per minuut. Kortom, het is de televisie-industrie menens.

Het aanbod van Quibi oogt – op papier en in de trailers – dan ook indrukwekkend. Een greep uit de 175 shows die het tegen eind dit jaar wil aanbieden: The Most Dangerous Game wordt een kat-en-muisthriller – een film in hoofdstukken, zoals Quibi het noemt – met Liam Hemsworth en Christopher Waltz. Elba vs. Block zet Idris Elba tegenover stuntrijder Ken Block in een soort lightversie van Top Gear. (Blijkbaar zegt Idris Elba dezer dagen tegen álles ja, behalve tegen de rol van James Bond.) Fierce Queen is een natuurdocumentaire vanuit het perspectief van de wijfjesdieren, ingesproken door Reese Witherspoon. &Music documenteert het creatief proces van onder meer J Balvin, Martin Garrix en Ozzy Osbourne.

Er komt ook een nieuwsluik, waarin BBC het internationale nieuws in enkele minuten balt. Verder lijkt Quibi aardig goed te weten hoe het millennialaandacht moet vatten. Murder House Flip is een programma waarin huizen waar gruwelijke moorden gepleegd zijn een interieurmake-over krijgen. Barkitecture wordt een reeks over extravagante hondenhokken. In Murder Unboxed worden dozen met echt bewijsmateriaal uit moordzaken uitgepakt in – we verzinnen dit niet – unboxing-stijl. (In één aflevering is het bewijsmateriaal een dvd van The Bourne Supremacy. We gaan eerlijk zijn: het wordt moeilijk om daar níét naar te kijken.)

Er zijn nog heel veel vragen over Quibi. Of jonge mensen bereid zullen zijnom 5 euro te betalen terwijl ze gratis naar YouTube kunnen kijken. (De streamingdienst kost 4,99 dan wel 7,99 dollar, naargelang u wel of niet reclame wilt zien.) Of minder jonge mensen daadwerkelijk televisie willen kijken op hun telefoon in plaats van door Instagram of Facebook te scrollen. Maar niemand die eraan twijfelt dat mobiele televisie de komende jaren alleen maar belangrijker zal worden en alleen maar een grotere hap uit de traditionele tv-budgetten zal nemen.

***

Quibi is dan ook veruit de interessantste nieuwe streamer van het moment. En dan hebben we het niet eens zozeer over de waanzinnige budgetten. Als grote bedrijven in het verleden probeerden televisie naar het internet te brengen, had dat net iets te vaak ‘How do you do, fellow kids?’-vibes. (Voor de internetleek: u dient zich nu Steve Buscemi voor te stellen die, met een skateboard over de schouder en een pet achterstevoren op zijn hoofd, undercover gaat in een middelbare school. Lang verhaal.) Makers realiseerden zich te weinig dat televisie iets anders is dan onlinevideo. Quibi lijkt daar net zijn punt van te maken. Zo zal After Dark, een anthologiereeks die ontwikkeld wordt door Steven Spielberg, enkel te zien zijn na zonsondergang. The Stranger, een real-timethriller over een chauffeur die een sociopaat oppikt en twaalf uur moet proberen te overleven, waarschuwt de kijkers dat er een nieuwe aflevering is met dezelfde ringtoon die de killer uit de reeks gebruikt. Quibi lijkt de mogelijkheden van het medium uit te buiten.

Maar er is vooral nog dat andere ding. Het is misschien wel het intrigerendste aan het hele Quibi-verhaal. U hoeft uw gsm niet plat te leggen om de reeksen fullscreen te bekijken. Er zit een stukje technologie in dat maakt dat je op elk moment je gsm kunt draaien en het beeld zich vanzelf aanpast. Quibi laat u toe om al zijn video’s rechtopstaand te bekijken.

Het zijn twee woorden die elke cinefiel in het hart raken.

Vertical video.

Quibi gokt dat de toekomst van het beeldscherm verticaal is. En het is bereid om daar 2 miljard dollar op in te zetten.

Vertical video was jarenlang de Nickelback van de beeldformaten. Vandaag is het de toekomst van de televisie.

Vertical video is een beladen term van een jaar of tien geleden. Hij dateert van ruwweg de iPhone 4-jaren, toen filmen met je gsm stilaan mainstream werd. Er bleek namelijk iets raars aan de hand met dat filmen. Mensen hadden de neiging hun gsm rechtop te houden als ze filmden – de ‘portretmodus’. Nagenoeg niemand hield zijn gsm horizontaal – de ‘landschapsmodus’. Dat leek vanzelfsprekend, tot je je filmpje vervolgens op een laptop of je televisie probeerde te bekijken. Verticaal heeft een gsm-camera een beeldverhouding van 9:16, wat niet overeenstemde met het 16:9-formaat van traditionele beeldschermen. Het resultaat: grote zwarte vlakken aan weerszijden van je video om het beeld op te vullen.

Voor de 2010-internetgeneratie was vertical video een bron van ergernis, samen met andere 2010-ergernissen als Nickelback, driekwartsbroeken, autotune en gescheiden ouders die over ‘kids’ spreken. Vertical video’s waren lelijke, te kleine filmpjes van domme mensen die niet ver genoeg vooruit hadden gedacht. Het hielp ook niet dat in filmmiddens beeldverhouding – ‘aspect ratio’ – heilig was. Om u een idee te geven: in de jaren tachtig begonnen VHS-cassettes met de disclaimer ‘This film has been modified from its original version. It has been formatted to fit this screen’.

Jarenlang was vertical video dan ook in de eerste plaats een grap. In 2012 ging Vertical Video Syndrome viraal, een YouTube-video waarin handpoppen waarschuwen voor de gevaren van ‘VVS’. ‘Meer en meer mensen raken verslaafd aan het maken van verticale video’s. Het is geen crack of zo. Maar het is wel erg.’ In 2014, toen Engeland te kampen kreeg met zware overstromingen, riep een journaalanker van Sky News de kijkers op om video’s door te sturen van hoe de situatie bij hen was, maar dan wel ‘gefilmd in landschapsmodus’. ‘Als u een misdrijf of een moord ziet gebeuren, doe dan het juiste: film niet in portretmodus’, vatte Charlie Brooker het satirisch samen.

Alleen: net zoals bij die andere 2010-ergernissen als autotune, driekwartsbroeken en het woord kids (over Nickelback spreken we ons niet uit) bleek een jonge generatie daar heel anders naar te kijken. Voor jonge millennials en Gen Z’ers, die veel meer opgegroeid zijn met een iPhone dan met een televisietoestel, is 9:16 simpelweg het standaardbeeldscherm. Wat maakt dat bedrijven die op jonge mensen mikken zich meer en meer tot vertical video zijn beginnen te bekeren.

In 2018 lanceerde Instagram IGTV, een videodienst met rechtopstaand beeld. Datzelfde jaar paste YouTube zijn advertenties aan zodat je ze verticaal kunt bekijken en begon Netflix previews in verticale modus in zijn app te tonen. Snapchat begon in 2019 met Snap Originals, een internetzender met fictie- en docureeksen die je enkel verticaal kunt bekijken. TikTok, dé jongerenapp van het laatste jaar, is vertical video only. Het vertical video syndrome waar zo mee gelachen werd, heeft in alle stilte het aanzicht van een hele generatie technologie bepaald. De realiteit vandaag? 9:16 is cool bij de kids.

De argumenten van de vertical video-haters wegen dan ook niet op tegen een simpele realiteit: een rechtopstaande gsm ligt beter in de hand. Dat klinkt banaal, maar het maakt de opmars van vertical video onstuitbaar. Het is aangenamer om met je gsm in de handpalm video’s te bekijken dan om je gsm plat te leggen en met met twee handen vast te houden. Laat staan je gsm in één hand horizontaal te balanceren. Dat die aspect ratio anders is dan die van een televisie, stoort blijkbaar alleen mensen die met tv opgegroeid zijn.

Ondertussen begint het ook duidelijk te worden dat er nog een andere, meer intrinsieke reden achter de opmars van de vertical video schuilgaat. 9:16 is namelijk meer dan een formaat. Net zoals we een breder beeld in de cinema associëren met een meer immersieve en prestigieuze ervaring, roept ook vertical video een duidelijke associatie op: intimiteit.

Je ziet dat het duidelijkst in de muziekwereld, een van de pioniers van de technologie. In 2017 begon Spotify met vertical music videos – Bad Liar van Selena Gomez was de eerste – die als visual in de app werden getoond. Het formaat sloeg al snel aan en Spotify ging met artiesten samenwerken. Lover van Taylor Swift verscheen vorige zomer met drie video’s en achter-de-schermenfootage voor Spotify, allemaal in vertical video gedraaid.

De trend verspreidde zich ook naar YouTube, waar veel grote artiesten vandaag twee videoclips uitbrengen: een horizontale en een verticale. Het interessante is dat ze niet dezelfde videoclip in een ander formaat herwerken. Ze maken een volledig andere. De 16:9-versie van Taylor Swifts Delicate is een grootse video waarin ze door een balzaal danst terwijl de production value ervan af spat. De 9:16-versie is niets meer dan een camera die dicht op Swift blijft, terwijl ze ronddraait op een draaimolen. De kracht van de clip zit in de subtiliteit van haar gelaatsuitdrukking. Hetzelfde zie je bij Idontwannabeyouanymore van Billie Eilish, waarin de zangeres voor een spiegel danst en zingt, of Hide and Seek van Imogen Heap: vertical music videos lijken veel meer om intimiteit en nabijheid te draaien. Blijkbaar hebben jaren van selfies, selfievideo’s en FaceTime-gesprekken voor onbewuste associaties in ons brein gezorgd.

Wat ons bij de laatste reden brengt waarom vertical videos doorbreken. Dat de betrokkenheid van de kijker groter is, blijkt ook een onverwacht neveneffect te hebben: advertenties werken beter. De Financial Times testte in 2019 zes maanden lang uit hoe het zijn advertenties kon optimaliseren. Een van de belangrijkste conclusies was dat verticale advertenties 21 procent meer aandacht en 22 procent meer kans op aankoop opleverden.

Laat ons zeggen dat ook dat een rol speelt.

De komst van Quibi lijkt dan ook de definitieve doorbaak van vertical video te worden. Het is de volgende stap. Deze keer gaat het niet meer over door gebruikers gedraaide filmpjes zoals bij YouTube, Instagram of TikTok, maar over professioneel gedraaide en gemonteerde documentaires, realityreeksen en fictie, aan de man gebracht met een reusachtig promobudget. Met Quibi wordt vertical video het formaat van mobiele televisie.

Mobiele televisie is meer dan televisie op je telefoon. Het is een volledig nieuw medium.

Mobiele televisie is de jongste twee jaar een buzzbegrip in technologie- en mediamiddens. Het is namelijk een van de weinige manieren om jonge kijkers te lokken. Ook bij ons. ‘Wil je jongeren bereiken, dan moet je ze mobiel laten kijken’, zei Ils Neuts, hoofd entertainment bij Telenet, naar aanleiding van het derde seizoen van het Vlaamse WtFock. Dat was een grotendeels mobiele tienerreeks – in landschapsmodus gedraaid, voor alle duidelijkheid – die meer dan 450.000 unieke bezoekers wist te lokken naar haar platform. In de tv-wereld zijn dat revolutionaire cijfers.

Wat nu stilaan duidelijk wordt, is dat mobiele televisie meer is dan je reeks op YouTube gooien of in een mobiele app gieten. Mobiele televisie is een fundamenteel nieuw medium. Je werkt met andere aandachtsspannes, aangezien kijkers permanent afgeleid worden door pop-upnotificaties van de familiale WhatsApp-groep en het refreshen van Sporza.be. Series moeten dus korter en gecondenseerder, wat dan weer betekent dat er veel meer to the point geschreven moet worden. De beperkte grootte van gsm-schermen maakt dat longshots niet overkomen bij de kijker – bijna alles moet in medium of close-up gedraaid worden. Ondertussen leent het medium zich wel beter voor experimenten met real time: WtFock post filmpjes op het moment waarop de scènes zich afspelen, Spielbergs After Dark kan straks enkel na zonsondergang bekeken worden.

Veruit de grootste aanpassing lijkt evenwel vertical video te worden. Snapchat is al een jaar aan het pionieren met een mobiele televisiedienst, vertical video only, bedoeld voor een tienerpubliek. ‘Het bedrijf is aan het uitzoeken wat werkt op een telefoon en wat niet. Met die lessen in het achterhoofd is het bezig om mobiele storytelling als een nieuwe kunstvorm uit te vinden’, schreef Vulture. Geen van de programma’s die het aflevert, is briljant, maar allemaal laten ze een glimp zien van hoe mobiele fictie en docu’s er straks gaan uitzien.

Dead of Night, waarvan u de eerste aflevering ook op YouTube kunt zien, is een zombiereeks in tien afleveringen van vier minuten die volledig verteld wordt vanuit het startscherm van de gsm van het hoofdpersonage. Je ziet de filmpjes die ze van vrienden toegestuurd krijgt, je ziet WhatsApp-notificaties verschijnen, je ziet haar videobellen met een vriendin die in de auto zit maar moet stoppen omdat er een man met bebloed shirt op de weg staat. Veel trucs van het genre werken totaal niet – achternagezeten worden door een zombie komt niet over in 9:16, jump scares verliezen hun effect op een klein scherm – maar je merkt wel dat ook gsm-camera’s een Blair Witch Project-potentieel hebben: de intimiteit van het medium leent zich tot horror.

Endless Summer, een docureeks over twee influencers die volgens Snapchat door 28 miljoen tieners werd bekeken, toont dan weer dat de beeldtaal op een gsm heel anders werkt. Zelden zijn er scènes met meer dan twee of drie personages, omdat je ze niet naast elkaar kunt filmen. Twee gezichten die tegen elkaar liggen, krijg je niet in één shot. Heel vaak wordt er dus met horizontale splitscreens gewerkt, het opvallendste kenmerk van verticale series.

Scroll door de Snap Originals en het doet denken aan VR-technologie. Het potentieel spat er af, maar het voelt allemaal nog te veel als een gimmick. Mobiele televisie staat nog in haar kinderschoenen. Je merkt dat er nog heel veel uitgezocht wordt. Dat mensen aan het kijken zijn naar wat werkt en wat niet. Dat er gezocht wordt naar formats die afgestemd zijn op het nieuwe medium. ( Sorry for Your Loss, een trage, sobere Facebookreeks over rouwverwerking was een enorme flop. Journalistiek entertainment zoals John Oliver of Trevor Noah lijkt bijvoorbeeld wél te werken.) Maar dat het straks mee de toekomst van de televisie zal bepalen, lijkt niet te ontkennen.

In de jaren vijftig, toen het tv-toestel mainstream ging, werd al snel duidelijk dat televisie meer was dan cinema op een klein scherm. Met sitcoms, journaals en docu’s met talking heads dook het ene na het andere nieuwe format op, op maat van de nieuwe technologie en haar schermgrootte. Het artistieke, visuele van de bioscoopervaring werkte niet op een thuisscherm, maar televisie had wel andere kwaliteiten. Comfortkijken, bijvoorbeeld. Of het vertellen van langere verhalen, over weken gespreid, met personages die veel meer tijd en ruimte hebben om zich te ontwikkelen.

Met Quibi en Snap Originals breekt er dan ook een buitengewoon interessante tijd aan voor mobiele televisie. Maar net zoals televisie de cinema niet heeft weggeduwd, lijkt het er niet op dat mobiele televisie de plaats van uw gewone tv zal innemen.

Maak u dan ook geen zorgen.

U hoeft uw tv nog niet meteen op haar kant te draaien.