Paul Baeten

‘Veel meer dan een spel is ‘Bandersnatch’ een filosofisch experiment’

Paul Baeten Columnist bij Knack Focus

P.B. Gronda, schrijver van onder meer Wanderland en de tv-reeks Over water, bekeek onlangs de interactieve Black Mirror-episode Bandersnatch en vroeg zich af: ‘konden de makers niet kiezen?’

Ik stond in de Carrefour van Korbeek-Lo naar een fles whisky te staren. Zeggen dat ze terugstaarde, zou een geval van overdrijving zijn, maar ze zag er goed uit en was meerderjarig. Het mocht dus in principe, maar in principe kun je ook op het Vlaams Belang stemmen terwijl je dat uit principe natuurlijk nooit doet.

Ik ben nooit een drinker geweest. Ik verbruik doorgaans alcohol zoals je neurotische tante. Een glas koele witte wijn op een zomeravond, twee als het echt helemaal gek mag worden. Alcohol als een vriendin met wie je wel eens goed kunt praten, maar je weet allebei dat het nooit meer mag, moet of zal worden.

Whisky is een heel andere zaak. Whisky drinken begint al voor je de vloeistof in je mond hebt. Hij neemt jou in, niet omgekeerd. Whisky ontspant je geest en je lijf eerst, brandt dan al het vuil uit je systeem weg, maar komt je ’s nachts bezoeken in de vorm van nachtmerries, hartkloppingen en een diashow van alle slechte beslissingen die je nam sinds – in mijn geval – oktober 1981.

Veel meer dan een spel is ‘Bandersnatch’ een filosofisch experiment.

Ik zette de fles weer weg. Later, toen mijn dochter een zak chips koos uit het rek met al de zakken chips, twijfelde ik nog even om terug te gaan en op mijn eerdere beslissing terug te komen. Maar het pad van de kleine met de zak chips leek mij wijzer dan het pad van de eenzame schrijver en de fles drank. Je komt ook al zo snel bij clichés terecht.

De interactieve Black Mirror-episode Bandersnatch, waarin je als kijker keuzes voor het hoofdpersonage maakt, is televisie over een spel, maar minstens evenzeer een spel over televisie. Om het nog wat ingewikkelder te maken gaat het verhaal natuurlijk ook nog eens over een spel, dat dan weer op tv besproken wordt en waarin tv op een bepaald moment een rol gaat spelen in dat spel. Een spel dat op een boek gebaseerd is en – welja, jongens – dat zijn lagen op lagen op lagen om als resultaat een geheel van multigelaagdheid te vormen waar de meeste lasagnes uit pure schaamte van naar het buitenland verhuizen.

Voor mij is het meer spel dan tv. Want het is meer een inspanning dan ontspanning. Ik stelde het kijken steeds weer uit omdat ik dacht: nog meer keuzes? Serieus? De enige reden waarom ik aan het einde van de dag Netflix opzet, is om mijn kop genoeg afleiding te geven om in slaap te vallen. Om de sleutels even uit handen te geven. ‘Rij jij?’ ‘Nee, doe jij maar, ik kijk wel uit het raam.’ Maar nee, moet ik daar ook nog eens keuzes maken. Als ik stress wil, dan schrijf ik me wel in voor Blokken.

Meer dan een spel is Bandersnatch een filosofisch experiment. We nemen namelijk aan dat we de goede keuzes maken. I did it my way, je ne regrette rien: het zijn slogans van een belangrijke menselijke overlevingstechniek. Het is de goede keuze, want het is de enige keuze die ik maakte. Heel economisch van ons brein, omdat we het verleden toch niet kunnen aanpassen. Maar dat doen we natuurlijk wel voortdurend, zij het dan in onze hoofden. En dan zijn de mogelijkheden eindeloos. In die zin is Bandersnatch niks minder dan een prachtig gedachtenkunstwerk, als spel of tv-drama is het dat zeker niet. Je vraagt je af: konden de makers niet kiezen?

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content