‘Vandaag zijn er door platformen en algoritmes evenveel zenders als er kijkers zijn’

Paul Baeten, schrijver van onder meer Wanderland, Straus Park, Een smerig dier en de tv-reeks Over water, duikt elke week in de populaire cultuur.

Ik heb twintig jaar vergooid aan romantische idealen. Dat doet er verder niet toe, ik wilde gewoon eens oversharen zodat ik het woord ‘oversharen’ kon gebruiken. Wat er wel toe doet, is de vraag: wat is dat eigenlijk, een romantisch ideaal? Ik zal het even kort mansplainen zodat de poppemiekes het ook weten.

Een romantisch ideaal is: hetzelfde verhaal beleven en daar samen in geloven. Een relatie is op zich ook niet veel anders dan een verhaallijn zoeken in de hoop toevalligheden en verrassingen die het leven is, en in die verhaallijn spelen de geliefden toevallig net de twee hoofdrollen. Denk er maar over na. Het klopt, ik heb het zelfs nagekeken op internet.

Verhalen verbinden. Daarom misbruiken nationalisten en fascisten ze, maar evengoed ecologisten en socialisten: probeer zoveel mogelijk mensen te overtuigen van jouw narratief want daar ontstaat macht. Politici zeggen dat ook letterlijk: we trekken naar de burger met een verhaal van… En dan zever zever zever.

Fictie en televisie zijn heel lang de massaverdelers van verhalen geweest. En daarvoor films. En daarvoor radio. En daarvoor kranten. En daarvoor de luidste eikel op café.

Ik ben opgegroeid in een maatschappij waarin op maandag het zondagavondprogramma van het moment werd besproken op de speelplaats, de werkvloer, bij de bakker en op familiefeesten. Tv was alles en in het slechtste geval waren er twee kampen: VRT en VTM. En dat was soms al moeilijk: kwam maar eens thuis met iemand waar ze thuis de VTM op 1 hadden staan! Vast van gescheiden ouders! Of mensen met een rode Mazda! Werklozen! Mensen die weten hoe je naar Blankenberge rijdt! Frituristen!

En toen waren er twee zenders. Twee.

Vandaag zijn er door platformen en de logaritmes die ze hanteren evenveel zenders als er kijkers zijn. De klassieke tv-kanalen lopen qua aantallen leeg en vragen zich samen met hun financiers af waar de mensen plots allemaal naar verdwenen zijn.

Denk maar aan deze hedendaagse conversatie:

– Heb jij die reeks gezien? Hoe heette ze ook weer… O ja: (eender welk reeks ooit).

– Nee, niet gezien. Goed?

– Ongelooflijk. Beste reeks ter wereld. Echt… wow. Cast, verhaal, alles: top.

– Amai. Ik ga zéker eens kijken!

Waarna de reeks door die laatste spreker nooit, maar echt nooit bekeken wordt. Voor de conversatie wordt afgesloten, is de naam van de reeks vergeten. Deze reeks kon evengoed nooit bestaan hebben. Het heelal is groot, ons bestaan is nietig. Tijd vliegt. Fuck deze reeks.

Met andere woorden, we delen steeds minder verhalen met elkaar en dat kan niet anders dan deel van de verklaring zijn van waarom de maatschappij zo verdeeld lijkt, waarom alle politieke polls er altijd naast zitten, waarom we zo vijandig worden tegen iedereen die niet ons wereldbeeld of ideaal deelt, waarom socials overlopen van onbegrip en tegenstellingen. Technologie en marketing gaan ervan uit: hoe specifieker we iemand kunnen bedienen, hoe beter. En nu hebben we de data om dat ook echt te doen. Het resultaat: een wereld met een paar miljard heel eenzame verhaaltjes.