Sex Education, seizoen 2: minder piemels, meer intriges

Seizoen twee van Sex Education is feministischer, moralistischer en scherper. Misschien dat het niet beter is dan seizoen één, maar er valt wel meer over te zeggen.

Seizoen één van Sex Education was vorig jaar een verrassingshit voor Netflix. Op papier had de reeks, over de seksuele ontdekkingstocht van een groep zestienjarigen op een Britse school, niet mogen werken. Seks, minderjarigen en throw-backs naar American Pie: het leek niet op maat van politiek correcte tijden. Alleen: het werkte. De recensenten prezen de charme van de cast, de ontspannen toon en de emotionele eerlijkheid van de scenario’s. De kijkers volgden massaal. Netflix gewaagde van 40 miljoen kijkers in de eerste maand. (Al moet je je stilaan heel veel vragen stellen bij de nauwkeurigheid van de cijfers die Netflix vrijgeeft, aangezien iedereen die meer dan twee minuten kijkt, meetelt. Maar dat terzijde.)

Het was dan ook één grote triomf voor Laurie Nunn, de Brits-Australische millennial die de reeks showrunt. Op een klein detail na. ‘Een van mijn mannelijke producers wees me erop dat de eerste aflevering de bechdeltest niet doorstaat’, zei Nunn aan de Britse Metro. ‘De bechdeltest is een simpele vraag om te kijken of je scenario feministisch is: zijn er twee vrouwelijke personages die een gesprek hebben dat níét over een man gaat? Meer is het niet. “Are you kidding me?” reageerde ik. Maar hij had gelijk.’

Het was een pijnlijke realisatie voor Nunn. Tienerfictie wordt namelijk niet woker dan Sex Education. Sex Education wordt geleid door een jonge vrouw. De writers’ room bestaat grotendeels uit vrouwelijke scenaristen. Er is een intimititeitscoördinator op de set – de eerste bij een Netflixreeks – die erover waakt dat de acteurs zich op hun gemak voelen en de tieners niet onnodig en onbewust geseksualiseerd worden. De hele productie is een soort angstbeeld voor mensen die vinden dat de slinger van MeToo is doorgeslagen. En zelfs met zo’n team slagen ze er niet in om de simpelste feministische test te doorstaan.

‘Ik bedoel: what the hell? Meteen daarna ben ik het script van seizoen twee beginnen te herschrijven’, aldus Nunn.

Seizoen twee is meer Mean Girls en minder American Pie. Sex Education heeft over zichzelf nagedacht.

Het is een anekdote die permanent op de achtergrond speelt in de tweede reeks van Sex Education. Seizoen twee begint waar seizoen één eindigde: met Otis, een rol van Asa Butterfield, die de wondere wereld van de masturbatie ontdekt. De eerste twee minuten van de reeks zijn een montage van Otis die masturbeert in bed, Otis die masturbeert in een bos, Otis die masturbeert in de douche en – finaal – Otis die masturbeert in de auto terwijl zijn mama boodschappen doet. In dat laatste geval loopt het mis. Otis’ mama, een uitstekende Gillian Anderson, is haar portefeuille vergeten en keert terug op haar passen. Lang verhaal kort: er zit een shot in van Otis’ zaad op de binnenkant van de ruit, met daarachter het geschokte gezicht van zijn moeder.

Niet zeker dat dat voor ons hoefde, maar soit.

Het is een scène die in het pantheon van iconische zaadscènes bijgezet mag worden, naast het misverstand met de gel en het zaad in There’s Something about Mary en het misverstand met de beker vol bier en de beker vol sperma in American Pie. Maar het is tegelijk ook een afscheid van die filmtraditie. Sex Education 1 teerde op een merkwaardige spreidstand. Het was een nostalgische terugblik op de tienerkomedies van de jaren tachtig en negentig, maar overgoot dat met het soort hedendaagse inzichten dat een mens doorgaans pas na vijftig jaar levenservaring en twintig jaar therapie krijgt. (Serieus. Welke tiener praat met zijn liefje over het belang van open communicatie in een evenwichtige relatie?) Sex Education 2 houdt die spreidstand aan, maar met een kleine aanpassing. Het referentiekader is deze keer niet meer de raunchy comedy, maar het high-school drama. Met Otis die eindelijk kan masturberen verlaat Sex Education de wereld van American Pie en treedt het binnen in het universum van Mean Girls. Concreet betekent dat: minder jongenshumor en piemels, meer intriges en liefdesperikelen. En vooral: meer meisjes. In seizoen twee verliest Sex Education zijn interesse in Otis en zijn het de vrouwelijke personages die de verhaallijnen uitzetten.

Tussendoor: meer Mean Girls betekent blijkbaar ook meer love triangles. Dat valt op in seizoen twee. Er is Otis die moet kiezen tussen Maeve en Ola. Er is Maeve die moet kiezen tussen Otis en Isaac. Er is Ola die moet kiezen tussen Otis en Lily. Er is Eric die moet kiezen tussen Adam en Baby Drake. Er is Otis’ mama die moet kiezen tussen Jakob en haar ex. Dat zijn heel, heel veel driehoeksverhoudingen. Dat lijkt geen toeval: love triangles zijn hét plotcliché van de tienerfictie. Of het nu Dawson’s Creek, The Hunger Games of Twilight is, altijd moet een jongen kiezen tussen twee meisjes en een meisje tussen twee jongens. Je zou je gaan afvragen of Sex Education precies met die merkwaardige obsessie aan het lachen is.

Zeker omdat Sex Education een reeks is die zichzelf – en de fictietraditie waarin ze zit – in vraag stelt. Iets wat in dit tweede seizoen nog explicieter wordt. Laurie Nunn doet namelijk meer dan ervoor zorgen dat haar personages de bechdeltest doorstaan. De exponent bij uitstek daarvan is Aimee, gespeeld door Aimee Lou Wood, een nevenpersonage uit de eerste reeks dat plots een eigen verhaallijn krijgt. Op de bus naar school, opeengepakt tussen het volk, schurkt een masturberende man zich tegen haar aan en ejaculeert hij op haar jeans. Het is de tweede keer dat er zaad te zien is in het seizoen, maar deze keer is de jongensachtige ondertoon verdwenen. Aanvankelijk lacht Aimee de aanranding nog weg, maar al snel wordt duidelijk dat het geen fait divers was. Ze gaat aangifte doen bij de politie, die begripvol naar haar verhaal luistert, maar weinig kan doen. Ondertussen laat de aanranding haar sporen na: ze durft geen bus meer te nemen, begint andere kleren te dragen en wil niet meer aangeraakt worden door haar liefje.

Het is de interessantste verhaallijn van het seizoen, die uiteindelijk tot de grote finale leidt. In de voorlaatste aflevering krijgen Aimee en vijf meisjes strafstudie. Hun taak: achterhalen wat hen als vrouwen verenigt. ‘Een onmogelijke opdracht’, zo merkt de lerares sardonisch op. De sleutel blijkt Aimees verhaal. Aimee staat namelijk niet alleen. Eén meisje werd als kind het slachtoffer van een flasher in het zwembad. Een ander meisje werd door een groep jongens in het station in haar borst geknepen. Alle zes zijn al geconfronteerd met ongewenste aanrakingen en hebben ze hun gedrag daaraan aangepast. Ongevraagde lullen: dát is wat hen als vrouwen verenigt.

Het is de wrange conclusie van het tweede seizoen. ‘Er is een hiërarchie van trauma’s en vrouwelijke trauma’s staan niet bovenaan’, zei Aimee Lou Wood, die Aimee speelt, aan The Hollywood Reporter. ‘”Het hoort bij vrouw zijn. Mannen zijn nu eenmaal zo. Rug recht en verdergaan. En vooral: maak geen scène.” Dát is waar Sex Education tegen reageert. Het is oké om je boos en triest en getraumatiseerd te voelen. Dit is niet iets waar we aan moeten wennen. Dit is iets dat niet hoort te gebeuren.’

Voor de popculturele obsédé: de bewuste scène is een hommage aan de strafstudie in The Breakfast Club, waarin een groep tieners een volledige zaterdag moet nablijven om een essay te schrijven over wie ze denken te zijn. Hun conclusie was dat ze allemaal verschilden en dat dat oké was. Sex Education breit er een andere boodschap aan. Laurie Nunn betoont zich een soort revisionist van de tienerfictie van weleer door te focussen op wat hen verenigt. Waar het films als Mean Girls en The Breakfast Club aan ontbrak, was vrouwelijke solidariteit, lijkt ze te zeggen. Het eerste seizoen van Big Little Lies, dat met dezelfde thema’s een heel andere reeks opleverde, kwam ook al tot die conclusie. Zoveel fictie gebruikt jaloezie, achterklap en competitie onder vrouwen als een scenariotruc zonder erover na te denken. Dat vrouwelijke solidariteit nog altijd als een verrassende twist telt, zegt op dat vlak alles.

Op sommige momenten levert dat educatieve tv op. Op andere momenten seksueel geobsedeerde Shakespeare.

Het fijne is: Aimees verhaallijn levert goede televisie op. Zo zwaarwichtig als de thema’s zijn, zo lichtvoetig is de uitvoering ervan. Het is Sex Education op zijn sterkst. Een geruststelling voor mensen die verkrampen bij woorden als ‘bechdeltest’, ‘intimiteitscoördinator’ en ‘millennial’: Sex Education toont opnieuw dat woke televisie ook feel-good kan zijn.

Toegegeven, dat lukt elders in het seizoen niet altijd even goed. Sex Education is goed als het zichzelf in vraag stelt, maar durft in het tweede seizoen wel eens te verglijden in overthinking. Je merkt dat aan Otis: in hun poging om te vermijden dat een jongen het centrum van de reeks wordt, hebben de schrijvers dat personage gereduceerd en laten ze het alle kanten uitschieten – even wordt hij zelfs een toxische klootzak. Sex Education lijkt soms te vergeten dat de charmante chemie tussen de tienercast net het hart van de reeks is.

Maar er is vooral ook een soort moralisme dat in seizoen twee de kop opsteekt. Er zit een nerdy personage in dat net te vaak en te opvallend opmerkt dat ’twee derde van de vrouwen voor hun 21e geconfronteerd wordt met ongewenste intimiteiten door mannen’. Nog meer dan in seizoen één klinken de tieners ook niet meer als tieners, maar praten ze als volwassenen die elke conversatie met een Groot Inzicht moeten afsluiten over het belang van relationele communicatie, seksuele consent en emotionele eerlijkheid. Het is alsof de makers bang zijn om fouten te maken. Dat stoort soms. Bij momenten lijkt Sex Education iets te veel op de laatste twee minuten van Full House, waarin er een moraal aan het verhaal werd gegeven.

Alleen: dat zijn ook de momenten waarop je je realiseert dat je aan het kijken bent naar een reeks die Sex Education heet. Het doelpubliek is niet volwassen kijkers. Het blijft een reeks voor tieners met duidelijke educatieve en moralistische bedoelingen. ‘Toen ik op school zat, was seksuele opvoeding niet meer dan: “Als je seks hebt, ga je zwanger worden en sterven.” En jongens leerden niets over de vrouwelijke anatomie. Ik hoop dat dat verandert’, heeft Laurie Nunn gezegd.

Dus ja, Sex Education is moralistische, educatieve tv. Maar het bewijst toch vooral dat moralistische, educatieve tv vandaag niet plezierloos en puriteins moet zijn. Je kunt nog altijd tieners dronken seks laten hebben. Je kunt nog altijd erecties in boxershorts laten zien. Je kunt nog altijd personages vrouwonvriendelijke dingen laten zeggen. Het gaat gewoon over hoe je dat vertelt.

Sex Education 2 onderstreept dat punt nog eens in zijn laatste aflevering, waarin het schooltoneel zich waagt aan een interpretatie van Romeo en Julia door Lily, een ander nevenpersonage dat meer schermtijd heeft gekregen. In hun interpretatie gaan de scholieren ervan uit dat Shakespeare het niet over liefde had, maar over vuile, vuile seks. Dat vertaalt zich in een decor van penisbomen, seksueel kronkelende figuranten met vagina’s op het hoofd, penishanden en een obsceen musicallied over hoe Cupido’s pijl ‘dieper moet gaan’. Het is grotesk, het is infantiel, het is prachtig – het is sowieso ook boven budget voor een ietwat realistische school. In elk geval: de voorstelling eindigt met de directeur die alles stillegt omdat het niet geschikt is voor schoolgaande jeugd. ‘Maar we amuseren ons’, roept iemand uit het publiek.

Geen idee of het de bedoeling is, maar het sluit perfect aan bij iets wat het voorbije jaar hard is gaan opvallen. Popcultuur bedoeld voor tieners bepaalt steeds vaker de conversatie. De jonge generatie is het aan het overnemen en toont complexloos hoe het ook kan. Terwijl volwassenen zich afvragen of er een nieuw puritanisme in opmars is in de kunsten, of je nog naar Michael Jackson mag luisteren, of je Woody Allen mag kijken en of je straks nog een film kunt maken zónder een transgender, is het de jongste generatie die dingen uitprobeert en de weg toont. Of het nu Billie Eilish, Booksmart, Big Mouth, Bo Burnham, Euphoria of Sex Education is, telkens lijkt het alsof de jongste generatie je op de schouders tikt en zegt: ‘Rustig maar. Het komt allemaal wel goed.’

Seizoen één was een chill pill voor woke tijden.

Seizoen twee is een xanax.

Wie is Laurie Nunn en waar komt ze vandaan?

Wie is Laurie Nunn? De 33-jarige showrunner van Sex Education over wie verrassend weinig terug te vinden is. Geboren in Londen als dochter van een Britse theaterregisseur en een Australische actrice. Bracht na de scheiding van haar ouders haar jeugd afwisselend in Engeland en Australië door. Op haar twintigste keerde ze definitief terug naar Londen en volgde ze een cursus scenarioschrijven. Dat is het zowat.

Waar komt ze vandaan? Uit het niets, eigenlijk. Haar IMDb-pagina oogt behoorlijk leeg: tot 2016 schreef ze enkel drie onbekende kortfilms. Haar schoolwerk werd evenwel opgemerkt door een producer van Eleven Films, die samen met haar werkte aan de pitch van Sex Education. Netflix zag er brood in en bestelde de reeks, met Nunn als showrunner.

Wat zijn haar invloeden? Veel van de inspiratie voor Sex Education putte ze uit eigen schoolervaringen – de reeks is persoonlijker dan je zou vermoeden. Verder haalt ze in interviews de invloed aan van Freaks and Geeks, Dawson’s Creek, films als The Breakfast Club en ninetiescinema als 10 Things I Hate about You, stuk voor stuk dingen die haar nauw aan het hart liggen.

En wat nu? Het derde seizoen van Sex Education is al in de maak. Ondertussen staat haar eerste filmscenario al even aangekondigd, evenwel zonder concrete datum: The Summer House moet een drama worden over een stervende theaterschrijver die nog één laatste feest wil geven. Verder zijn er geen concrete plannen. Niemand die eraan twijfelt dat daar straks verandering in komt.