Ricky Gervais na ‘The Office’: van cynische zot tot sentimentele smartlap?

Hij maakte naam in de televisiewereld met zijn kantoorhumor in The Office, een aanstekelijke comedy of embarassement. Maar is Ricky Gervais (55) vijftien jaar na de première van die reeks nog steeds even scherp? KnackFocus.be maakt de balans op.

Tijd voor een fikse stomp in uw maag, recht ter hoogte van de feels: het is intussen al vijftien jaar geleden dat The Office voor het eerst werd uitgezonden op BBC Two. Twee jaar later waren we getuige van de hartverwarmende uitkomst van de bureelromance tussen Tim Canterbury (Martin Freeman) en Dawn Tinsley (Lucy Davis) in de afsluitende, dubbele kersspecial van de serie, die terecht een klassieker werd. Samen met Stephen Merchant schreef Ricky Gervais memorabele comedy over herkenbare plaatsvervangende schaamte, goed voor verschillende lokale adapties van Amerika en Zweden tot – echt waar – Israël.

Is er leven na The Office voor Ricky Gervais? Jazeker. Hij liet zich opmerken met nog een aantal andere televisieproducties, waaronder Extras, An Idiot Abroad en Derek. Al die series hebben dezelfde beknopte structuur met elkaar gemeen: twee seizoenen en een afsluitende special. In het eerste seizoen bouwt Gervais een wereld op en introduceert hij zijn personages. Het tweede seizoen is zijn speeltuin. En net wanneer je beseft dat je lol aan het trappen bent, is het alweer tijd om te vertrekken richting de special, waarin de personages na veel zwoegen naar een bevredigend happy ending toewerken – het klassieke stramien van een ridderroman, als je het zo bekijkt. Enkel Life’s Too Short, met Warwick Davis, moest het met minder doen.

Ondanks de gelijkenissen in aanpak, zitten er verschillen in de thema’s die Ricky Gervais sinds The Office behandelt. Vooral bij buitenbeentje Derek, waarmee Gervais bewees dat hij naast zijn trademark bijtende humor ook tragisch optimistisch kan zijn. Terwijl Gervais in Extras zijn hoofdpersonage Andy Millman nog een vurige speech over de zinloosheid van roem en aandacht liet afsteken vanuit het Big Brotherhuis, kreeg Derek de wind van voren omdat de serie volgens sommigen te opdringerig braafjes was.

Dat klopt niet helemaal. Derek bevatte zeker enkele scènes met typische Gervais-humor – zoals we hem dus kennen uit The Office – maar eigenlijk was het een serie waarin het cynisme ver te zoeken was: goedzak Derek – een naïeve bejaardenverzorger, vertolkt door wie anders dan Gervais zelf – zette zich twee seizoenen lang zonder ironie in voor het geluk van anderen om zelf gelukkig te worden. Die onderliggende boodschap toonde aan dat het merk Gervais meer is dan enkel spitsvondigheden: de man weet ook te ontroeren met pure menselijkheid en empathie en hij voert de wrede en onverschillige buitenwereld op als ultieme vijand van zijn personages.

Net daar schuilt het hemelsbrede verschil met de reeksen die Gervais vóór Derek pende. In The Office hebben de personages allemaal een hoge dunk van zichzelf, wat niet strookt met de werkelijkheid en leidt tot aanstekelijk grappige situaties. Maar in Derek maken de personages zichzelf niets wijs: ze weten wie ze zijn, en vooral wie ze niet zijn of wat ze niet aankunnen in het leven. Derek is in die zin in veel opzichten een tegengif geweest voor het cynisme: dat in onze maatschappij algemeen, en dat in het werk van Gervais zelf.

Wil dat zeggen dat de comedian vijftien jaar na The Office zijn scherpte kwijt is? Helemaal niet. In The Invention of Lying (2009) speelde coregisseur Gervais bijvoorbeeld Mark Bellison, de eerste mens die kan liegen in een wereld waar iedereen verplicht is om het hart op de tong te dragen, in een zeer kritische film. En in Muppets Most Wanted (2014),het vervolg op Disneys reanimatie van de bekende poppenkast van Jim Henson, toonde Gervais zich als schurk Dominic van zijn meest kinderlijk grappige kant. Voor Netflix blikte hij samen met Eric Bana (Troy, Munich, Funny People) de bromance slash mediasatire Special Correspondents (2016) in. Begin 2016 haalde Gervais nog maar eens Tinseltown door het slijk als host van de Golden Globes, een functie die hij al meerdere keren voor zijn rekening nam (hoewel dat enig risico inhoudt voor de aanwezigen met lange tenen). En ook in zijn stand-upcomedy schuwt Gervais trouwens gelijkaardige tirades niet.

Conclusie: het is niet nodig om alle projecten van Gervais op te noemen om te bewijzen dat hij sinds de lange periode na The Office langzaam maar zeker al zijn talenten ontplooit. Met de langspeelfilm Life on the Road (2016) rakelt de veelzijdige comedian deze zomer overigens nog eens de iconische kantooreikel David Brent op. Dit is zeker niet te interpreteren als een nostalgische flashback naar The Office, maar eerder als een soort van road-mockumentary waarin publieksfavoriet Brent het probeert te maken als muzikant. Leuze van de film: live fast, die old. Graag, en please don’t make him redundant.