Komiek Wyatt Cenac toont u het Amerikaanse leven zoals het écht is

Wat weten we, los van de sappige details die Het journaal ons inlepelt, eigenlijk écht over het reilen en zeilen in de VS? Wie graag eens voorbij Björn Soenens en Donald Trump wil kijken, kan Wyatt Cenac’s Problem Areas raadplegen.

Waarmee meteen ons punt gemaakt is, want wie bij ons kent de acteur, komiek, opiniemaker en activist Wyatt Cenac (42)? In de VS is zijn cv nochtans gemeengoed. Cenac liep eind jaren negentig stage bij de sketchshow Saturday Night Live, waarna hij zijn carrière begon als schrijver voor de animatiereeks King of the Hill van Mike Judge (Beavis and Butt-head). In 2008 speelde hij de hoofdrol in Medicine for Melancholy van Barry Jenkins, de man van Moonlight (2016) en If Beale Street Could Talk (2018).

Van 2008 tot 2012 was hij een vaste medewerker van The Daily Show, een satirische late night show die toen door Jon Stewart werd voorgezeten. Hij vertrok er na een discussie met Stewart over een typetje van die laatste dat volgens Cenac ‘racially insensitive’ was. Dat is straf, want het instituut The Daily Show, dat tegenwoordig de Zuid-Afrikaan Trevor Noah als host heeft, staat bekend om zijn onverdraagzaamheid tegenover racisme en andere vormen van discriminatie. Het hoe en waarom van de vete, die intussen zou zijn bijgelegd, werd door Cenac in 2015 uit de doeken gedaan in de podcast WTF with Marc Maron. Tel al deze namen samen met de gastrollen die hij gespeeld heeft in BoJack Horseman en Inside Amy Schumer en leg er zijn Netflix-special Brooklyn bovenop, dan is er slechts één slotsom mogelijk: grote naam, relevante stem.

Cenac, wiens boekenrek door een fraai stel Emmy’s wordt afgelijnd, heeft over alles een mening en laat nooit na die op een tegelijk relaxte en onverbiddelijke manier te verkondigen. Dat doet hij sinds vorig jaar ook in Wyatt Cenac’s Problem Areas, een reportagereeks voor HBO die maatschappelijke en culturele problemen in the land of the free onder loep neemt. De tien afleveringen van het unaniem geprezen eerste seizoen, dat heel fraai tussen comedy en journalistiek balanceerde, hadden politie en politiegeweld als rode draad. De show won nog aan relevantie toen tussen de opnames van een episode in Elgin, Illinois en de uitzending van die episode de jonge, zwarte Decynthia Clements door een politieagent werd doodgeschoten.

Nog choquerender was dat het politiegeweld in de VS na tien afleveringen van een halfuur niet opgelost was. ‘Ik had het nochtans aan HBO beloofd’, zei Cenac alvorens in seizoen twee, dat nu te zien is op Telenet Play, in te zoomen op het nijpende onderwijsprobleem in zijn land. De haalbaarheid van de eindtermen in het middelbaar onderwijs blijkt er niet meteen de grootste bekommernis van de leerkrachten, die in 2018 massaal aan het staken gingen. Een groter probleem is dat de meesten van hen zo slecht betaald worden dat ze er een tweede baan moeten bijnemen om rond te komen en dat ze hun toevlucht tot crowdfundingwebsites als GoFundMe en Kickstarter moeten nemen om schoolmateriaal te kunnen kopen.

Of dat er in bijvoorbeeld West-Virginia 58 maatschappelijk werkers voor 700 openbare scholen zijn, terwijl de overgrote meerderheid van de leerlingen thuis met problemen zit. ‘Ik vraag de kinderen zelfs niet meer of hun ouders nog samen zijn. Ik ga ervan uit van niet’, zegt een leerkracht tijdens een gesprek met enkele collega’s in de schoolrefter. Een andere voegt eraan toe dat hij geregeld een e-mail van de politie krijgt ‘om te zeggen dat er bij een leerling thuis iets gebeurd is, en of ik daar een beetje rekening mee wil houden’. Dat de armste leerlingen er in een free lunch program zitten, was ook veelzeggend: men doet in Amerika niet aan sociale zekerheid, maar aan liefdadigheid. En dat de rest zijn plan trekt.

De studio fungeert in Wyatt Cenac’s Problem Areas als toevluchtsoord. Het is de plaats waar de gastheer de werkelijkheid met onnozelheden op een afstand houdt, of een scherp stukje politieke comedy aan de getuigenissen breit. In de eerste episode stelde hij voor zijn land naar Europa te verhuizen (‘Er is daar naar het schijnt een vacature’), terwijl hij aldoor met oude jaargangen van Time Magazine rondzeulde – een running gag die ook tot enkele inzichten leidt. Cenac toonde covers uit de fifties en sixties waarop te lezen was dat leraren er een tweede baan moesten bij nemen. Hij ging ook in dialoog met leerkrachten, leerlingen en onderwijsexperts, die tien weken lang vanaf een beeldscherm het woord tot hem richten. Een van de onderwijsexpertes wees er hem op dat tachtig procent van de leerkrachten vrouwen zijn, en dat de beroepsgroep daarom niet ernstig wordt genomen door de oude witte mannen die in Washington de dienst uitmaken.

Zaten we ineens bij de vrouwenrechten. Een andere zei: ‘Stel je voor dat chirurgen GoFundMe moeten gebruiken om scalpels te kunnen kopen’, waarop Cenac antwoordde: ‘Hun patiënten doen dat al om de operatie te kunnen betalen.’ Gemakkelijk? Misschien, maar bijlange niet zo gemakkelijk als je verstoppen achter het status quo en van daaruit spijbelende jongeren met de vinger wijzen.