Kijken naar ‘The Plot against America’ is noodzakelijk, nee, verplicht

Met zijn oerklassiek ingeblikte, maar indringende tv-adaptatie van Philip Roths The Plot against America waarschuwt tv-grootheid David Simon voor de opkomst van totalitaire regimes in de VS en de rest van de wereld.

Het heeft decennia geduurd, maar eindelijk is een roman uit het imposante oeuvre van de in 2018 overleden Great American Novelist Philip Roth adequaat naar het scherm vertaald. Dat kon namelijk niet gezegd worden van teleurstellende tot uiterst magere adaptaties als The Human Stain van Robert Benton en American Pastoral van acteur en debuterend regisseur Ewan McGregor.

Gelukkig is er David Simon. De Amerikaan die met beklijvend HBO-kijkvoer als The Wire, The Deuce en Treme tv-fictie nationaal en internationaal op nieuwe narratieve paden zette, wachtte het juiste moment af om zich vast te bijten in Roths The Plot against America, waarin de schrijver zijn eigen jeugdherinneringen en kinderangsten mengde met een beangstigende alternative history.

Alternatieve geschiedenis

In die alternatieve geschiedenis haalt de immens populaire American hero Charles Lindbergh – u weet wel, de man die in 1927 in zijn vliegtuig Spirit of St. Louis als eerste een solovlucht over de Atlantische Oceaan tot een goed einde bracht – het bij de presidentsverkiezingen van 1940 van de zittende president Franklin D. Roosevelt. Terwijl die laatste zich wilde mengen in de oorlog op het Europese continent, wil Lindbergh daar niets van weten. Hij is – en dit zijn wél historische feiten – namelijk niet alleen een notoire antisemiet en aanhanger van het isolationistische America First-principe (dat tegenwoordig ook wordt gepropageerd door Donald Trump), hij is ook een vriend van de nazi’s. Hij kreeg in 1938 zelfs eremetaal opgespeld door Luftwaffebaas Hermann Göring, Hitlers nummer twee.

Centraal in het boek en Simons oerklassiek gefilmde maar zeer indringende, zesdelige tv-adaptatie staan de Levins, een Joods gezin uit een Joodse wijk in Newark, New Jersey. Pater familias Herman (Morgan Spector) is een verzekeringsmakelaar die de Joodse religieuze tradities grotendeels van zich heeft afgeworpen en in de eerste plaats een Amerikaanse modelburger wil zijn. Terwijl Herman uit werken is en zicht heeft op een belangrijke promotie, bekommert zijn vrouw Beth (Zoe Kazan) zich om hun twee zoontjes en haar dementerende moeder.

Herman kun je een beetje vergelijken met de roepers op sociale media vandaag, maar dan in jarenveertigstijl: ’s avonds vat hij post naast de radio en levert hij opgewonden commentaar bij de nieuwsberichten. Voor de rest ziet hij alles met lede ogen aan, ook wanneer de oorlog in Europa uitbreekt, de Joden aldaar tot derderangsburgers worden gedegradeerd en Amerikanen hun antisemitisme steeds minder onder stoelen of banken steken.

Dan zit Hermans inwonende, rebellerende neef Alvin (Anthony Boyle) helemaal anders in elkaar. Samen met wat vrienden mept hij leden van de Deutsche Bund tegen de grond, en hij sluit zich aan bij het Canadese leger om in Europa nazi’s te gaan doden. Evelyn (Winona Ryder), de zus van Beth, valt dan weer in de armen van Lionel Bengelsdorf (John Turturro), een rabbi die zich Mozes waant en meent dat hij zijn volk kan vrijwaren als hij samenwerkt met de nieuwe Amerikaanse regering. Hij vergist zich schromelijk. Langzaam maar zeker wordt de familie uiteengerukt, terwijl de dreiging in de straten van New Jersey steeds tastbaarder wordt en er achter de schermen aan een oplossing voor het ‘Joodse probleem’ wordt gewerkt.

Masterclass

Voortgestuwd door het morele en politieke verval in de VS en elders, maken David Simon en zijn los-vaste schrijfkompaan Ed Burns van hun miniserie een masterclass in sobere, efficiënte screenwriting. Aan het bronmateriaal van Philip Roth raken ze vrijwel niet, al voegde Simon er, zo verklapte hij tijdens een exclusief interview met Knack Focus, wel enkele herinneringen uit zijn eigen jeugd aan toe.

Simon laat de politieke ontwikkelingen in The Plot against America zich grotendeels op de achtergrond afspelen. Om niet te veel te hoeven uitleggen via dialogen wordt de informatie je mondjesmaat ingelepeld via authentieke radio- en bioscoopjournaals, aankondigingen op billboards en schreeuwerige krantenkoppen. Een even eenvoudige als briljante ingreep, die ervoor zorgt dat het ritme van de serie nergens verstoord wordt en de focus volledig op de gebeurtenissen bij de Levins blijft liggen.

Zoals gebruikelijk castte Simon een mix van bekende gezichten en relatieve nieuwkomers. In die laatste categorie acteert vooral Zoe Kazan, de kleindochter van de grote cineast Elia Kazan, de sterren van de hemel als moeder Levin, het brandpunt en de morele catalysator van de serie. De vrijwel altijd geconstipeerd acterende Winona Ryder is perfect getypecast als de verkrampte zus Evelyn, en John Turturro wist met zijn vertolking van de slijmerige, moreel dubieuze rabbi/collaborateur Bengelsdorf recente debacles als de lamentabele tv-remake van The Name of the Rose en de overbodige The Big Lebowski-spin-off The Jesus Rolls uit het geheugen.

Verplicht kijkvoer

Los van alle productionele kwaliteiten valt het signaal dat Simon met The Plot against America geeft moeilijk te negeren. Dit is het meest activistische werk in zijn rijke oeuvre, en tegelijk een onverholen waarschuwing voor wat onze samenleving te wachten staat nadat het coronavirus verdreven is en de maatschappij weer op adem is gekomen: de verdere uitholling van de democratie, het verdere terugplooien op het eigen belang en de machtsgreep van politici en anderen die het niet goed voor hebben met onze samenleving.

Een en ander culmineert in een aangrijpende en angstaanjagende laatste aflevering die nog lang op het netvlies zal blijven smeulen en waarin Simon Roths originele verhaal alsnog opzijschuift om een niet mis te verstane boodschap de wereld in te sturen.

U zult ons dit niet vaak horen zeggen, maar kijken naar The Plot against America is noodzakelijk, nee, verplicht.

HBO480The Plot Against America (2020): Official Trailer | HBO480https://www.youtube.com/user/HBOhttps://i.ytimg.com/vi/RwMwrft7So8/hqdefault.jpghttps://www.youtube.com/360video270YouTube1.0