‘Afgaand op de media zouden onze straten overrompeld moeten worden door nazikoppen’

Paul Baeten, schrijver van onder meer Wanderland, Straus Park, de nieuwe novelle Een smerig dier en de tv-reeks Over water, duikt elke week in de populaire cultuur.

Ziehier zeg, een koddig feit: ik ken boys die al tientallen jaren dagelijks wiet roken of girls die pillen of poeder gebruiken om hun leven wat minder triest te maken, maar ik ken geen enkele ‘drugsverslaafde’. Ik heb schoolpoortvriendinnen hier in Italië die ’s vrijdags op de aperitivo snel twee liter bier en een paar glazen prosecco naar binnen gieten, gewoon om erin te komen voor het weekend, maar geen ‘alcoholverslaafde’ te bespeuren in mijn vriendenkring. Op dezelfde manier ken ik er die al een hele tijd werk zoeken zonder ‘langdurig werkloos’ te zijn of mensen die eerste of tweede generatie nieuw in België zijn, maar niet tellen als ‘vreemdelingen’.

Dat is toch straf. Want in de media gaat het voortdurend over dat soort groepen. Statistiekenlabels: begrippen waarbij iedereen zich een abstract beeld vormt, vaak gebaseerd op worstcasescenario’s en fictie uit tv of film of stockfoto’s op nieuwssites en social media.

Een drugsverslaafde, dat is iemand die onder een brugje of in een portaal half bewusteloos een naald in het laatste stukje vrije ader spuit, een langdurig werkloze is een eenzame man achter de gesloten gordijnen van een kleine studio, gebogen over een berg onbetaalde facturen die hij over de keukentafel heeft uitgestrooid, enzoverder.

Clichématige beeldvorming is niet alleen heel onnozel, ze zorgt er ook voor dat de wereld die ons wordt voorgehouden totaal anders is dan de realiteit. Hoe lang duurt het beeld van de luie Waal nu al om de flamingante politiek te dienen? Hoe lang duurt het beeld van de Marokkaan met acht kinderen en een uitkering ’terwijl ze een villa hebben in Marokko’ nu al om de racistische partijen te bedienen? Je kunt daar – tenminste, als onbezorgde Vlaming – mee lachen, maar kijk hoe dat laatste beeld er recent nog voor zorgde dat heelder families uit hun sociale woning werden gezet omdat ze ooit eens een stukje van een waardeloze schuur hebben geërfd in een land waar ze zelden of nooit komen?

Het werkt echter ook omgekeerd. Zo hebben we een beeld van ‘de racist’ dat min of meer samenvalt met Edward Nortons personage in het eerste deel van American History X: halve of hele neonazi’s, tattoos, openlijk agressief, marginale slag, Carapils, ‘ze pakken ons werk af, meneer’…

Bestaan die mensen? Ja, we hebben er een paar van zien buitenkomen, met dank aan Jürgen Conings. Meestal zien we hen niet, maar lezen we hen in ziekmakende commentaarsecties.

Maar al die mensen opgeteld maken in de verste verte nog geen kwart van de Vlaamse bevolking uit. Terwijl dat volgens ‘De Stemming’ wel het deel is dat vandaag op Vlaams Belang zou stemmen. Afgaand op de beeldvorming in de media zou dat betekenen dat onze straten echt overrompeld moeten worden door nazikoppen en andere skinheads, bikers met tattoos en pick-ups met vlaggen. Want: zo zien racisten eruit.

Net zoals we onze snuivende vriend niet als een drugsverslaafde categoriseren, zo vergeven we anderen – en voor minstens een kwart van de mensen ook ‘onszelf’ – racisme, enkel omdat de realiteit altijd zoveel subtieler is dan de stockfoto. Feit is: Vlaanderen is een rechts tot extreemrechts gebied.

Hopelijk kunnen de Walen en de Marokkanen ons nog helpen.