Theater / dans: Babel(Words), Eastman

Aan de hoogmoed ontdekt men de decadentie van de cultuur, die onherroepelijk moet lijden tot het verval van de cultuur.

Ingenieuze verwarring als geschiedenisles

Het theater is de handtekening van de mens. Woordtheater heeft een duidelijke boodschap, danstheater daarentegen laat ruimte voor een hemelsbrede interpretatie. Het beeld klopt vaak niet met het verhaaltje van de makers. Deze gedachte zou het logisch uitgangspunt geweest kunnen zijn van Babel [words] ( * * * * * ), indien vertrokken was van de etymologische betekenis. Babel, eigenlijk Akkadisch babili, ‘poort van de god’ wordt namelijk in verband gebracht met balal, wat zoveel betekent als ‘in verwarring brengen’. Dat is allerminst het geval met de voorstelling Babel [words]van de Belgisch-Marokkaanse choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui, zoon van een katholieke moeder en een islamitische vader.

Woord als gids

Babel [words] mag dan een dansvoorstelling zijn, de bodem en gids is wel het woord. De taal, een raderwerk van woorden, is dan wel het middel bij uitstek ten bate van een betere communicatie tussen de mensen, zij is ook verantwoordelijk voor alle ellende. Bovendien is de taal het uithangbord van de cultuur. Meer specifiek: het dialect. Waar Sidi Larbi blijkbaar verzot op is. In de voorstelling komen dan ook heel wat dialecten aan bod, maar ze worden gedomineerd door een Afrikaan die beter en vooral mooier Engels spreekt dan George W. Bush of Margaret Thatcher ooit hebben gedaan. Hij is de centrale figuur waarrond het verhaal draait, zonder het te vertellen. De dansers beelden het uit. Wat hij doet is een bloemrijke frasering aanbrengen op de woorden die de oorzaak zijn van de ellende.

Het frame van de liefde

De ruwbouw en de verfraaiing worden versterkt door driedimensionale, rechthoekige frames. Ze staan symbool voor de ruimten waarin geleefd wordt, nu eens in leed dan weer in liefde: een huis, een gevangenis, een sportzaal, een showroom, een metro op spitsuur. De dertien dansers uit dertien landen, met dertien verschillende moedertalen beelden het leven uit in deze ruimten, in meer dan dertien stijlen. De dertien muziekvormen helpen hen daarbij, waardoor de dans eerder aanleunt bij het acrobatische van de Arabische cultuur dan bij de elegantie zo eigen aan de Europese.

De basis van de productie is het verhaal van de toren van Babel. Volgens het elfde hoofdstuk van het boek Genesis van de Bijbel wilden de mensen, die één taal spraken, een stad bouwen met een toren, waarvan de spits tot in de hemel reikt. Door die toren zouden de stad en zijn bevolking beroemd worden. God vond dat geen goed idee. Hij is het, en niet de mens zelf, die verwarring brengt in hun taal, zodat de een niet meer verstaat wat de andere zegt en de toren onvoltooid blijft.

De vraag is of de spraakverwarring verantwoordelijk is voor het falen van het project. Sidi Larbi Cherkaoui brengt een duiding aan. De toren, dankzij de stalen frames, geraakt wel voltooid, ondanks de vele talen van de bouwers. De verwarring, verantwoordelijk voor het verval van de toren nog voor de inhuldiging, komt echter door de hoogmoed, gepuurd uit de culturen van de bouwers. Culturen die gebouwd zijn of overleven dankzij een god.

Duidelijke boodschap

Eenvoudigweg gezegd: de god van Abraham, van Mohammed en van alle goeroes zijn verantwoordelijk voor de ellende in de wereld. De boodschap van Sidi Larbi is overduidelijk. De toeschouwer hoeft er geen tekening bij. Babel [words] zit ingenieus in elkaar, zowel wat het woord als het beeld betreft, en beide worden bovendien één geheel. Het is dan ook puur genieten van deze geschiedenisles met trekjes uit het verleden en gefocust op de toekomst. Want Babel heeft altijd bestaan en bestaat nog steeds. Het meest markante voorbeeld is New York. Maar ook Kuala Lumpur, de hoofdstad van Maleisië is met zijn Petronas Twin Towers Babel. Net als Dubai met zijn toren van 437 meter hoog. Iedereen wil de grootste zijn, of ten minste doorgaan voor de grootste. Aan de hoogmoed, letterlijk en figuurlijk, ontdekt men de decadentie van de cultuur, die onherroepelijk moet lijden tot het verval van de toren, en dus de cultuur.

Dat is de basisgedachte van deze productie. Zelfs al geraakt de toren voltooid, de wereldvrede is er niet mee gebaat. Daarvoor zorgt wel de zegepraal van de ontaarde culturele evolutie. De mensheid zoekt naar de redding van zijn bestaan, maar geen revolutie heeft / zal de ondergang verhinderen. Daarvoor is de kanker van de verwarring al te kwaadaardig. En hij woekert in alle ideologieën. De diaspora van alle volkeren is daar een treffend voorbeeld van. Al heeft Sidi Larbi Charkou het wel niet zo verwoord in de promotietekst van de persmap, vreemd dat zij de essentie altijd ingewikkelder maken dan zij in wezen is, zo voelt de toeschouwer wel aan wat hij heeft betoogd en uitgebeeld. Babel [words] is een aanrader. Een voorstelling die elke theaterfan moet gezien hebben. Om de inhoud en de schoonheid.

Guido Lauwaert

Babel [words] – een productie van Eastman en De Munt – vanaf september op tournee – www.east-man.be