Nôtre Paradis: prostituees op drift

Een Franse film noir met een moordzuchtige mannelijke prostituee, eenzame grijsaards en kinky betaalseks: Nôtre Paradis brengt niet alleen op papier homofobe eightiesprenten in herinnering. Regisseur Gaël Morel en hoofdacteur Stéphane Rideau stelden de controversiële film dinsdag 6 december voor in Brussel.

“Voor mij hoeven films niet het echte leven te weerspiegelen”, waarschuwde Gaël Morel (39) het publiek vóór de eenmalige Belgische vertoning van Nôtre Paradis. “Dit is een fictief verhaal dat louter uit mijn verbeelding stamt, geen maatschappijkritisch statement. Voor wie Nôtre Paradis te grauw en cru vindt: films stelden de wereld nooit eenzijdiger en idealer voor dan onder de Nazi’s, en we weten waartoe die propaganda diende. Er is meer dan één werkelijkheid, ook wat het homomilieu betreft.”

Protagonisten zonder geschiedenis
Nôtre Paradis is na Après Lui (2007) met Catherine Deneuve de vijfde bioscoopfilm van Morel en beschrijft de onvermijdelijke neergang van Vassili, een ouder wordende prostituee in het Parijse homomilieu. Een “roi” met een goed gevuld orderboekje, tot hij plotseling een pappige dertiger en – in homotermen – afgeschreven is. Het Franse sekssymbool Stéphane Rideau (35) kwam trouwens aardig bij voor zijn vertolking.

Dat het publiek geen happy ending wacht, blijkt al in de openingsscène: Vassili maakt daarin een oudere klant koud met een elektriciteitssnoer. Het is slechts het begin van een handvol moordpartijen, die doorgaan nadat Vassili een aangerande prostituee oppikt in het Bois de Boulogne en een passionele relatie begint met de jongeman: een “reddende engel” wiens voornaam, leeftijd en verleden bewust vaag blijven. De aanpak ondersteunt Morels portret van een zwalpend duo zonder geschiedenis of thuis. Vogels voor de kat, die na een zoveelste geweldpleging Parijs moeten ontvluchten.

American Psycho op zijn Frans
Ondanks de bij momenten geslaagd aangedikte romance is Nôtre Paradis een eerder verontrustende film noir. De regisseur doet immers geen enkele poging om de gewelddadigheid en immoraliteit van zijn protagonisten te verklaren, al lopen het gebrek aan familiale omkadering, zelfhaat en het bij voorbaat verloren gevecht tegen de tijd als een rode draad door Nôtre Paradis.

“Regisseurs willen vaak het gedrag van hun personages uitleggen, wat tot simplisme en haast belachelijke scenario’s leidt”, zegt Morel tijdens het interview. “Psychiaters hebben uren nodig om psychopaten te doorgronden, wat zou ik als filmmaker dan een complexe figuur als Vassili analyseren? Net als Brett Easton Ellis in American Psycho reik ik pistes en sleutels aan, en is het aan de toeschouwer om de puzzelstukken samen te leggen.”

Zelfcensuur

Na Le Clan (2004) toont Morel zich ook in Nôtre Paradis een meester in de esthetisering van het mannelijke lichaam. Dat zijn jongste worp in Frankrijk een 16+-waardering kreeg van de filmkeuringscommissie, heeft echter vooral te maken met de expliciete seksscènes, waaraan onder meer een endoscopie en een rat te pas komen.

Extreme praktijken die Morel de voorbije maanden op kritiek kwam te staan. Sommigen vergeleken de prent zelfs met Cruising (1980, met Al Pacino) en L’Homme Blessé (1983), uithangborden van een periode waarin homoseksualiteit in de film synoniem was met perversiteiten, geweld en een triestige oude dag. De leren jekker van Vassili is trouwens een rechtstreeks verwijzing naar zulke homofobe prenten.

“Wie dit soort film maakt, weet dat er hevige reacties zullen volgen”, reageert Morel. “Zeker als er homo’s, allochtonen of andere minderheden in het spel zijn. Voor de een zijn zulke personages altijd te sympathiek, voor de ander zijn ze nooit aardig genoeg. Eens een film verschenen is, lees ik graag de commentaren, maar tijdens de voorbereiding en het draaiproces wil ik niet aan de mogelijke reacties denken. Dat beperkt alleen maar je artistieke vrijheid.”

Bij gebrek aan een verdeler zal het Belgische publiek Nôtre Paradis wellicht op DVD moeten ontdekken – die zou voor februari zijn – maar ook in Frankrijk vond de film slechts moeizaam zijn weg. “De keuringscommissie valt niets aan te wrijven, die oordeelt meestal juist”, zegt Morel. “Veel erger is de zelfcensuur door de zaaluitbaters, die in vele gevallen alleen aan de opbrengst denken en controverse mijden. Gelukkig genieten moeilijke auteursfilms tegenwoordig een tweede leven na hun bioscooprelease, dankzij DVD, illegale downloads en de kopieermarkt. Op die manier vinden films jaren na hun lancering nog nieuwe kijkers, zeker als hun doelgroep voor de hand ligt – ik staar me dus niet blind op de bioscooprecette.”

Van beau gosse tot psycho
Voor Gäel Morel en Stéphane Rideau is het de zoveelste samenwerking op rij. Beide startten hun carrière onder de vleugels van André Téchiné, die het duo castte voor Les Roseaux Sauvages (1994). Rideau hield aan zijn rol een César voor beste jonge belofte over en werd een muze van Morel, die meteen na zijn acteerdebuut zelf in de regiestoel kroop.

“Ik had deze film niet met een andere regisseur kunnen maken”, bekent Rideau, die een internationaal homo-icoon werd dankzij zijn aandeel in coming of age-klassieker Presque Rien (2000). “Een moeilijk personage als Vassili vergde een vertrouwensrelatie met de regisseur, om maar te zwijgen van het frontaal naakt. Van belang waren ook de gesprekken met mijn vrouw, die ik vroeg om het scenario te lezen. Eens ik de knoop doorgehakt had, vielen echter alle bedenkingen weg. Acteren is mijn vak, het is mijn job om in de huid van andere mensen te kruipen. Bovendien was een prostituee op retour een aardige breuk met mijn eigen verleden – ik was al genoeg de beau gosse van dienst.”

Dat een eigenzinnige filmkeuze niet in de weg staat van producties voor een ruimer publiek, bewees Rideau dit najaar nog met La Mauvaise Réputation, een ondertussen op DVD verschenen tv-biopic voor France 2 over de jonge jaren van legendarisch Frans chansonnier Georges Brassens. “Ik hou ervan uiteenlopende rollen te spelen die me uitdagen en verrijken”, zegt Rideau. “Ik ben niet voor niets in een rustig plaatsje in de buurt van Toulouse gaan wonen. Als ik was blijven hangen in het acteurswereldje in Parijs had ik waarschijnlijk veel slechte raad opgevolgd en minder gedurfde keuzes gemaakt.”

Wim Denolf