Vlaanderen zendt zijn zonen en dochters uit

Guido Lauwaert trekt naar Ivo van Hove en Berlinde De Bruyckere in New York. Een verslag.

Voor wie een dezer dagen in New York moet zijn, zijn er twee culturele gebeurtenissen van de hand van Vlamingen: No Life Lost, een expositie bij Hauser & Wirth met oud en nieuw werk van Berlinde De Bruyckere en A View from the Bridge van Arthur Miller in een regie van Ivo van Hove. Uw culturele spion trok naar The Big Apple [Manhattan] om na te gaan of een bezoek de moeite waard is.

Het moet zowat 35 jaar geleden zijn dat ik een laatste maal in New York was. Veel verschil is er niet. Het blijft de meest rechtopstaande stad die nooit stilstaat van Amerika, maar extra kunstgaleries en een paar duizend koffiebars meer. Een verdubbeling van de daklozen. Er wordt hen geen strobreed in de weg gelegd. Zelfs de flikken kijken er niet naar om. Als ze hen wegjagen, nestelen ze zich elders en hebben de flikken nog meer werk. Het meest verwonderlijke is dat er geen spanning is, angst heerst. Iedereen is vriendelijk en behulpzaam.

Daarom was het schrikken toen de eerste Belg die we na de landing in België ontmoetten ons afsnauwde. En, hand op het hart, we hadden niets misdaan, het was het falen van haar paspoortscanner die haar stem aan het bassen bracht. Wat nog te begrijpen valt, als de schuld voor de faling niet bij de eigenaar van het paspoort gelegd wordt.

Manhattan

Deze anekdote om te wijzen op het verschil met de ontvangst in Amerika. Op de luchthaven was de controle accuraat maar correct en verliep bovendien vlot. Dus al wie zegt dat het moeilijker is Amerika binnen te geraken dan in de pauselijke vertrekken, moet zijn mening herzien. Een vriend reisde mee, uit interesse en om een oogje op me te houden. Hij was bovendien de laatste jaren al vaker naar NY gereisd en daarom de perfecte gids.

Eenmaal de Amerikaanse vrije lucht in loodste hij me naar standplaats waar men voor een taxi niet hoeft aan te schuiven. Met de taxi van Newark naar NY reizen, is een ervaring op zich. Glijdend aan een gezapige snelheid duik je langzaam de stad in en neemt zij bezit van jou. Want eenmaal in Manhattan ben je een naamloos iemand. Het zijn enkel de megasterren die aangeklampt worden. Wie onder die kaste huist kan vrij en vrolijk rondlopen. Zo ook Berlinde De Bruyckere en Ivo van Hove. Ze mogen dan al een hoge status hebben bereikt, bodyguards en limo’s hebben ze nog niet vandoen.

De straatwet

Het hotel dat mijn gids had gevonden was niet van hetzelfde niveau als het legendarische Chelsea Hotel waar ik begin van de jaren tachtig logeerde. The Carlton Arms Hotel is de helft kleiner, meer dan 100 jaar oud, maar in the seventies beschilderd door taggers. Traphal, gangen, muren, plafonds, meubels, geen plekke dat er niet maft uit zag. Een zicht liggend op mijn bed? Geen probleem:

Het hotel is gelegen in de 25^ste straat van East Manhattan. Schappelijke prijs en je kan er in en uit lopen zonder dat iemand je vragen stelt of beloert.

Mijn gids [de man van de foto’s] en ik arriveerden enkele dagen voor de vernissage. We zouden naar No Live Lost en A View from the Bridge gaan, en het MoMA, het Metropolitan Museum en The Strand [18 MILES OF BOOKS] overvallen. De overige dagen zouden we ons echter overgeven aan de straatwet. Wat wel honderdmaal per dag gebeurde. Bovendien, en werkelijk een belevenis hors concours, met de metro naar Brooklyn om via de Brooklyn Bridge naar Lower Manhattan terug te wandelen. Links in de verte het Vrijheidsbeeld, onder de brug de East River en in de verte de wildernis van Manhattan. De kenner van de Bard ervaart het als Macbeth die geconfronteerd wordt met het wandelende Birnam Wood.

En zo dansten de dagen aan een hoog tempo maar met een heerlijk gevoel door.

Vernissage en Performance

De dag voor de vernissage was er een privévoorstelling van de nieuwe performance, Sibylle, van Romeu Runa, een danser van de legendarische voorstelling Tauberbach van Alain Platel, en die al een soortgelijk evenement, Romeu my deer, had opgezet voor de tentoonstelling van Berlinde De Bruyckere in het S.M.A.K. Uit een zoutheuvel verrijst het naakte lichaam van Romeu. Het fascinerende is niet zozeer zijn lichaam maar het gevoel van wat een stervend dier under the skin beleeft. De vernissage, in de tweede locatie van Hauser & Wirth, een oude stapelplaats, stonden een aantal beelden opgesteld. Ze kregen voldoende ruimte en een perfecte belichting, een belangrijk punt voor Berlinde. De meest opvallende waren [uiteraard] Kreupelwoud / Cripplewood, No Life Lost II en to Zurbaran. Veel volk waaronder heel wat Vlamingen, wonend in NY, of van de vriendenkring van Berlinde, waaronder Patrick Allegaert, artistiek directeur van het Dr. Guislain Museum, Gent. Het was daarom een aangename avond. Waren er op kandidaat kopers onder de aanwezigen? Een goed vraag van mezelf. Ik stelde ze dan ook aan van de zeven directeurs van de galerie. Waarop zij antwoordde dat de critici enkele dagen na de opening komen. Net als kandidaat kopers. Zij hebben liever de rust om te wegen en te wikken, en vervolgens te beslissen. Maar kopers zullen er ongetwijfeld zijn. Berlinde De Bruyckere is nu eenmaal een bijzonder originele kunstenaar.

De laatste avond

Ivo van Hove en zijn interpretatie van Arthur Millers A View from the Bridge. Voor de korte inhoud en de invloed van het stuk, ga te rade bij nonkel Google.

Begonnen als bescheiden productie heeft de productie na twee jaar Broodway veroverd. Het Lyceum Theatre. 700 plaatsen. Doorslaand succes. Niet voor een musical en met rinkelende namen, maar wel met een gewoon, steengoed toneelstuk met topacteurs van The Young Vic [UK]. En een verbluffende enscenering… door zijn eenvoud. Een kubus op het toneel, waarvan drie zijden bij aanvang oprijzen en een vierkant speelvlak zichtbaar wordt met opstaande randen. Het publiek zit in de zaal en links en rechts van het speelvlak, op het toneel. Waardoor het speelvlak een arena wordt, een boksring en het spel een strijd, een boksmatch, net wat Arthur Miller bedoelde, maar waar zo goed als niet rekening mee wordt gehouden. Maar wel door regisseur Ivo van Hove en zijn vaste scenograaf en lichtontwerper Jan Versweyveld. Er wordt blootvoets gespeeld, scherp in stem en gebaar, met als uitschieters Mark Strong [Eddie Carbone] en Nicola Walker [Beatrice Carbone]. De verteller, de lawyer, [Richard Hansell] begint buiten de arena over ‘de zaak’ te vertellen.

Gaandeweg, in de versie van Van Hove, treedt hij in de arena, doet zijn schoenen uit en met dat gebaar is hij niet langer de afstandelijke advocaat maar een nauw betrokkene. En met de zin ‘The law is only a word for what has a right to happen’, vat hij precies weer wat de psychologische en emotionele essentie is van het drama.

Het hoogtepunt wordt echter bereikt als de Eddie Carbone, de gastheer, sterft in een gevecht met de illegale immigrant die bij hem logeert en verliefd is op diens inwonende nichtje. De ander acteurs proberen de strijders te scheiden. Een kluwen van kronkelende ledematen, verschijnende en verdwijnende hoofden. Op dat ogenblik begint het bloed te regenen. Het gevecht wordt een glijpartij in de arena, nu een rode vijver, en dat prachtig beeld bereikt een nog krachtiger indruk door het Libera me, Domine, uit het Requiem van Fauré, gezongen door José van Dam.

De laatste afspraak

In een voortreffelijk koffiehuis, Italiaanse stijl, met Ivo en Jan. Ik feliciteer beide heren. Ivo is terecht fier en ziet er zeer gelukkig uit. Ik zeg hem dat ik het applaus maar mager vond, slechts tweemaal, maar het wel fijn vond dat het rechtstaand gebeurde. ‘Ja, maar je moet weten dat tweemaal applaudisseren normaal niet gebeurt. In New York is het eenmaal en gedaan. En een staand applaus is uitzonderlijk.’

Bij het afscheid laat ik Ivo een foto zien, door mijn gids gemaakt voor het koffiehuis van de New York Film Academy, en wijs hem op de quote van Oscar Wilde onderaan.

‘Zo denk ik er ook over,’ zeg ik hem, ‘en dat heb ik gisterenavond ook beleefd.’

Waarop onze wegen scheidden. Zij weer naar de studie, want Ivo heeft al zijn tweede Broodwayproductie beet. Wij naar het hotel om de bagage op te pikken de terugreis aan te vangen. Andere gestalten en toestanden kwamen in de nabijheid.

Guido Lauwaert