Theatercollectief herman loert onbewogen in eigen boezem in de ‘voorstelling’ ‘Vier sterren’

‘Wat een onzin is dit!’, roept een van de herman-acteurs tijdens het bekijken van hun film in Vier sterren. Een dikke tien voor zelfkennis! Maar, die onzin is ook verdraaid goed gemonteerd en bij momenten confronterend.

Pure egotripperij met een missie. Dat is Vier sterren, de ‘voorstelling’ van herman. Alvorens we die missie toelichten en verklappen waarom we het woord voorstelling tussen aanhalingstekens plaatsen, stellen we je eerst voor aan herman.

Dit is een kersvers, vijfkoppig collectief ontstaan uit een toneelklas die in juni 2018 afstudeerde aan het Conservatorium Antwerpen. Waarom ‘herman’? Omdat de vijf een liefde delen voor Narziss und Goldmund, een boek van Hermann Hesse (de Duitstalige Zwitser ontving in 1946 de Nobelprijs Literatuur voor zijn autobiografisch oeuvre waarin hij de manier waarop de mens over zichzelf denkt onder een vergrootglas legde) én omdat in herman de woorden ‘her’ en ‘man’ samentroepen. Met een paar gram interpretatievermogen kan je in ‘herman’ de betekenis ‘nieuwe mens’ lezen.

De vijf twintigers die samen herman vormen – Kenneth Cardon, Lois Lumonga Brochez, Milan Vandierendonck, Sara Lâm en Daantje Idelenburg -, willen met hun theater de nieuwe, woke 21ste-eeuwse mens mee vormgeven. Hun ambitie is zo heet dat je er een eitje op kan bakken. Hun gevoel voor zelfrelativering is gelukkig even vurig. Verder zijn ze slim, sluw én bezorgd om de wereld buiten hun geliefde theater waar ze zo graag op de scène zitten.

Zitten, jawel. Tijdens hun eerste worp, Om niets te zeggen (2018), lieten ze zich inspireren door de film The Idiots van Lars von Trier en gingen op zoek naar de idioot in zichzelf. Ze rollebolden over de scène maar ze namen ook de tijd voor een kringgesprek, al zittend. In de voorstelling Vier sterren doen ze weinig meer dan zitten. ‘Voorstelling’ is trouwens niet het goede woord. De gehele tekst van dit stuk kunnen we hier gerust prijsgeven: ‘Goedenavond, wij zijn herman en we gaan nu kijken naar de film die we gemaakt hebben.’

Shakespeare draait zich nu wellicht om in zijn graf. Dom van hem. Zo kan hij die film niet zien én niet opmerken dat alle thema’s die hij aanboorde – de vertwijfeling van Hamlet, de machtswellust van Macbeth, het vernietigende liefdesverdriet van Ophelia, de dodelijke liefde van Romeo en Julia, de existentiële crisis van de zwarte Othello – met een flinke spade uitgespit worden in die film.

Waarover gaat die film? Over vier van de vijf acteurs van herman. De film opent met een van hen die vertelt over haar nare ervaringen bij een theatergezelschap dat blind was voor het eigen seksime en racisme. Ook de andere drie vertellen kort wie ze zijn en waarom ze zo nodig acteur moeten zijn. Die zin die je zonet las, is overigens véél saaier dan de slimme aanpak van herman, begeleid door interviewer en regisseur Anne-Laure Vandeputte.

Voorbeeldje? De scène die ons er definitief van overtuigde dat dit meer was dan egocentrische ‘onzin’. Lois Lumonga Brochez vertelt hoe ze als kind Whitney Houstons The Greatest Love Of All had willen zingen tijdens een receptie. Maar een ander kind kreeg die eer omdat dit meisje het lied nóg beter zong. In Vier sterren wil Brochez een herkansing. Ze probeert en probeert en probeert. De anderen kijken toe. Het lukt niet. Tot de anderen weggaan. Dan lukt het haar onbeschrijflijk goed. (En dat is onbeschrijflijk goed gespeeld.) Als de drie anderen terug zijn en Brochez hen wil laten horen wat haar zonet lukte, lukt het haar weer niet. ‘Zo gek, als jullie er zijn lukt me dat niet’, laat ze haar ontvallen. Brochez is zwart. Die zin uit haar mond vat in een ‘nonchalante’ beweging waartegen de Black Lives Matter-beweging protesteert: witte mensen staan zwarte mensen te vaak in de weg. De scène voelt – door die zin – als een mokerslag. De reactie van de anderen zien we overigens niet. Kijken ze weg? Staan ze met hun mond vol tanden? Geen idee.

Vandeputte doet dit geregeld. Telkens je benieuwd bent naar de reactie van de anderen, monteert Vandeputte de antwoorden weg waardoor je hoofd steeds meer vol interessante vragen steekt. Slim! Het fijne aan de aanpak van herman is dat wereldproblemen niet als thema op een zilveren schaaltje en met een wijzend vingertje worden aangedragen. De thema’s worden ruw en haast terloops in het voetlicht gesleurd en dan snel weer in een hoek gesmeten. Zoals dat in het echte leven ook gaat. De film wordt het kader om naar het turbulente leven te kijken.

Kan toneel dat kader niet zijn? Jazeker, en dat zal herman tijdens hun volgende worp moeten bewijzen door meer te doen dan te zwijgen en te zitten op een scène. Maar voor wat ze nu wilden tonen – het door allerlei problemen geplaagde ego – blijkt de film een ideaal kader. Want er wordt wél live gespeeld. De acteurs lijken tijdens de ‘voorstelling’ niets meer te doen dan, in hun paasbeste kostuums en al zittend op een barkruk, mee te kijken naar de film. Spelen ze niet? Absoluut wel. Niemand kan zo onbewogen blijven tijdens het aanschouwen van zijn/haar existentiële crisissen. Behalve als je die onbewogenheid speelt. Of als je sommige crisissen veinst. Of als je gewoon wil wegkijken van alles.

Al zittend en starend naar zichzelf vertolkt herman de onverschilligheid die te vaak de overhand neemt als we kijken naar de ellende van anderen. Vier sterren!