‘The Common People’ toont wat er gebeurt als je iemand voor het eerst ontmoet (op de scène)

Jan Martens jaagt 42 mensen het angstzweet in de handen: onder de hete spotlights, op een leeg podium en voor een volle zaal ensceneert hij de ‘first date’ van een duo. En trillen dat die mensen doen. Je zou voor minder natuurlijk…

Wat een verkrampt volkje zijn we toch. Die gedachte bekruipt je terwijl je getuige bent van de tweeëntwintig ‘eerste ontmoetingen’ die zich voor je neus, op een kale witglanzende speelvloer, afspelen. Ceremoniemeester en ontmoetingengoeroe is choreograaf Jan Martens. Na een resem prachtige, intieme voorstellingen – zoals Sweat Baby Sweat en het bejubelde The Dog Days Are Over – had Martens blijkbaar eventjes genoeg van die perfecte danslijven. Tijd voor gewone lichamen met rondingen en gebreken! Uit dat verlangen én uit een goesting om terug meer échte (niet-virtuele) ontmoetingen tussen mensen te organiseren, ontstond The Common People.

De voorstelling ging in het voorjaar in première tijdens het festival Spring in Utrecht en is de eerste samenwerking tussen Martens en filmregisseur Lukas Dhont. Opzet is een nobel, sociaal experiment: Martens bedacht enkele kleine, intimistische bewegingen – gaande van handen die elkaar betasten, een vinger van de een die over het gezicht van de ander glijdt, een hoofd dat tegen de schouder van een ander leunt, twee mensen die op elkaar liggen (neus op neus en tenen op tenen) en over de scène rollen als een mensenworstje, … – die door bijna elk lichaam kunnen uitgevoerd worden. Per speelplek trommelt hij een veertigtal vrijwilligers op, verdeelt die bende in twee groepen, stoomt hen – de twee groepen strikt van elkaar gescheiden – klaar in een workshop en duwt elk van hen enkele uren voor de première een script in de handen waarin staat welke bewegingen ze moeten uitvoeren van zodra ze oog in oog staan met hun danspartner.

Enkele uren later is het zo ver. Aan elke kant van de scène wachten de groepen tot Martens’ medewerker uit elke groep een iemand komt halen. Met gesloten ogen worden ze naar het midden van de scène geleid. ‘Ja!’, roept een van Martens’ medewerkers. Ze openen de ogen, zien hun danspartner voor het eerst en voeren de instructies uit die ze in het script lazen.

Het mooiste aan deze voorstelling is datgene wat haar onderscheidt van elke dansvoorstelling: het gebrek aan perfectie en perfecte lijven. De gêne, de onwennigheid reflecteren de verkramptheid van onze lijven en sociale vaardigheden. Die eerste ontmoeting is een avontuur dat de hartslag de hoogte in jaagt. Wanneer een man zijn hand op het hart van zijn danspartner moet leggen, schieten zijn wenkbrauwen de hoogte in. ‘Oei, die tikker gaat snel!’. Jonge en oude lijven, grote en kleine lijven, verweerde en soepele lijven: ze ontmoeten elkaar in een afgebroken stroom. Want na elke ontmoeting kan je de zaal verlaten om de bar op te zoeken of om in de exporuimte een kijkje te nemen in de smartphones van de mensen die op de scène staan. Een inkijk in hun intiemste zelf die ze sowieso ook op de scène tonen. Iemand die met gesloten ogen op de scène staat, zegt al friemelend, snuffelend en wiebelend verrassend veel over zichzelf.

Je zit, je kijkt, je oordeelt over de lijven. Je lacht – soms ongemakkelijk – om hun magere, mollige, lange of net heel korte lijf. En elk koppel krijgt applaus. De open doekjes zijn voor de oudere vrouw die moedig zegt dat ze haar man verloor en voor de sterke vrouw die kalm lachend een man als een baby in haar armen houdt. Martens beperkte zijn danswoordenschat tot het minimum waardoor je aanvankelijk op je honger blijft zitten, tot je beseft dat je tussen de bewegingen door moet kijken. Naar wat de deelnemers (niet) doen met die instructies. Daarin ligt de ontmoeting met de voorstelling. En met elkaar.

We durven elkaar almaar minder te ontmoeten ‘in real life’: daar wil Martens met deze voorstelling de vinger op leggen. Mooi. Maar hij doet weinig meer dan dat. Dat kan hij ook niet. Martens excelleert wanneer hij eenvoudige, intieme bewegingen kan monteren met behulp van virtuoze danserslijven. Door die lijven uit te schakelen, schakelt hij zijn sterkte uit. Dit is een sociaal experiment dat als sociaal experiment te weinig diepgravend is. Dit is een dansvoorstelling met een te beknopte danswoordenschat. Martens zet zichzelf schaakmat door een ander dan een puur artistiek doel te willen dienen. Dat is nobel en dat levert een avond op waarin mooie en stroeve ontmoetingen elkaar afwisselen. Een avond waarop je eens niet opgaat in machtig mooie dansmoves maar in machtig minimalistische blikken, bewegingen die van elke mens op zijn manier een danser in het leven maken. Een misschien wat te verkrampte en verlegen danser. The Common People doet daar alvast wat aan en dat is knap. Nadien voel je ook een ontzettende ontlading binnen de groep deelnemers. Dat bewijst dat The Common People een hartverwarmend, nodig initiatief is. Maar als dansvoorstelling is de avond net te vlak om straf genoemd te worden.

Smaakmaker:

THE COMMON PEOPLE. a GRIP production by Jan Martens & Lukas Dhont from GRIP / jan martens on Vimeo.

Els Van Steenberghe