In ‘Flemish Primitives’ troosten toeschouwers de huilende performer

Regisseur Chokri Ben Chikha levert met Flemish Primitives (Action Zoo Humain) een scherp en o zo vlammend actueel stuk af.

Flemish Primitives gaat, zogezegd, op zoek naar de nieuwe Vlaamse Meesters zoals Peter Paul Rubens, Jan Van Eyck of, recenter, Wim Vandekeybus, Anne Teresa De Keersmaeker en Alain Platel. Al blijkt slechts een drogreden om een pijnlijk actueel stuk te maken… Dat wordt halfweg de voorstelling duidelijk wanneer een van de performers zich tot het publiek richt.

‘Ik ben ook Russisch. Wil iemand me slaan of strelen alsjeblief? Komaan. Ik ben ook Russisch. Wil iemand me slaan of strelen a.u.b.?’ Hellen Boyko (Russisch-Oekraïnse roots, wonend in Nederland) moet het drie keer vragen voor er iemand opstaat in de zaal van Theater Antigone te Kortrijk. De suppoost met jarenlange staat van dienst staat plichtsbewust recht en houdt de toeschouwer tegen. Het is presentatrice Francesca Vanthielen (jawel, je leest dat goed, Vanthielen praat de boel aan elkaar) die de suppoost ervan overtuigt dat de toeschouwer de scène mag betreden. Wat gaat die toeschouwer doen? De hele zaal kijkt met een klein hartje toe. Regisseur Chokri Ben Chikha volgt vanuit het hoogste zitje op de tribune wiebelend van spanning zijn performers en zijn publiek. De toeschouwer stapt met gespannen gelaat naar de actrice. Er volgt… een omhelzing. Oef! Na haar volgen nog verschillende toeschouwers die Boyko omhelzen. Die knuffelscène breekt de voorstelling open tot een pamflet tegen de oorlog en tegen de houding van dit land dat vluchtelingen uit Oekraïne.

‘Ik ben ook Russisch. Wil iemand me slaan of strelen alsjeblief? Komaan. Ik ben ook Russisch. Wil iemand me slaan of strelen a.u.b.?’ Hellen Boyko moet het drie keer vragen voor er iemand opstaat.

Die vluchtelingen worden met minder wantrouwen verwelkomd dan vluchtelingen uit Afrikaanse landen of landen uit het Midden-Oosten. Dat suggereert Moussa Ndiaye met een rakende klaagzang waarbij iedereen mag meezingen maar niemand dat doet. ‘Zingen jullie niet mee omdat ik uit Afrika kom?’

De zes performers dragen elk een nummer, net zoals elke vluchteling een nummer is die hengelt naar wettelijke verblijfspapieren. De performers hebben roots in Rusland, Oekraïne, Senegal, de Filippijnen en willen naar eigen zeggen – en gehost door Vanthielen – op zoek naar wie de nieuwe Vlaamse meester is die discipline, kwetsbaarheid en uitmuntendheid combineert.

De zes spelen op een draaitoneel. Stapeltjes boeken doen er dienst als stoeltjes en tafeltjes. Op het achterdoek wordt de skyline van Dubai geprojecteerd. Daar bracht Ben Chikha tijdens de wereldexpo 2020 een met cynisme verluchtigde voorstelling/installatie in het Vlaamse paviljoen.

Wat in Dubai getoond werd, is de basis van wat de zes performers in Flemish Primitives tonen. Ze dansen fragmenten uit het oeuvre van Vandekeybus, Platel en De Keersmaeker. Maar gaandeweg dansen ze hun eigen levensverhaal en bouwen een fort van boeken tegen vooroodelen en stigma’s. Zo wordt de zoektocht bovenal een queeste naar wat die Vlaamse meesters en hun medelandgenoten niet of te weinig doen: waarom als kunstenaar focussen op kwetsbaarheid en tegelijk als land te weinig aandacht hebben voor de echt kwetsbaren?

Chokri Ben Chikha maakt zo, samen met choreografe Laura Neyskens, een geweldig gedanste voorstelling. Maar niet de geweldige dans wél de angeltjes aan die dansscènes prikken het hardst. Met de stekende gedachte ‘Misschien moet ons land niet alleen formidabel empathisch, zacht en virtuoos zijn op het podium maar dat ook wat meer zijn náást het podium?’ verlaat je de zaal.