De impact van ‘Nanette’: ‘Met meer grappen was dit een legendarische show geweest’

Tijdens de laatste twee weken van het jaar blikt Knack Focus elke werkdag terug op een popcultureel fenomeen met impact, samen met een fan, getuige of kenner. Vandaag: comédienne Soe Nsuki over Nanette van Hannah Gadsby.

De feiten

Na een jaar vol loftuitingen, prijzen en inhoudelijke analyses is het duidelijk geworden dat het leven van Hannah Gadsby uiteen valt in twee delen, een vóór en een ná Nanette. Vóór de comedyshow waar iedereen in 2018 over praatte, was de Australische comédienne al twaalf jaar in eigen land actief, met haar geaardheid en haar brede heupen als voornamelijkste onderwerpen. Maar dit jaar maakte ze voorgoed komaf met de zelfspot.

Nanette begint nochtans als een best of, vol grappen waar ze in oudere voorstellingen al mee scoorde, over de kleine genenpool van haar thuisbasis Tasmanië en de misogyne kant van Pablo Picasso. Maar gaandeweg verandert de toon, en wel met een reden: ‘Een verhaal kent drie delen, een mop slechts twee. I need to tell my story properly.’

Gadsby is het beu om zichzelf naar beneden te halen voor een lach, krijgt haar kwetsbare, harde verhaal naar eigen zeggen niet in een comedyshow kwijt en kondigt op het podium meteen haar afscheid aan, maar niet voor ze een hartverscheurende monoloog heeft afgestoken over hoe ze werd geslagen, verkracht en vernederd. ‘Polanski, Weinstein, Trump, Woody Allen: het gaat altijd om de reputatie van de witte, heteroseksuele man. Fuck reputatie!’

Dat we vandaag over Hannah Gadsby praten, is vooral te danken aan Netflix, dat de show kocht en in juni uitbracht. De reacties in de pers waren unaniem lovend. En unaniem is in dit geval niet overdreven: tot op vandaag haalt Nanette 100 procent op Rotten Tomatoes, een filmwebsite die alle grote persrecensies per film bundelt. ‘Nanette is een kijk-, denk- en voelstuk dat de muren van de comedyshow sloopt zoals alleen de allergrootsten het Gadsby hebben voorgedaan. En als feministische trap in de ballen hoeft de show van The Handmaid’s Tale geen lessen te krijgen’, vatte Knack Focus het samen.

De getuige

Verschillende Vlaamse comedians, zoals Michael Van Peel en Alex Agnew, lieten zich het afgelopen halfjaar iets sceptischer uit over Nanette dan de meeste recensenten dat deden. Comédienne Soe Nsuki, die begin deze maand in première ging met haar eerste volavondshow, sluit zich bij hen aan.

‘Nanette heeft op mij best wel een grote emotionele impact gehad. Ik was daar echt efkes niet goed van’, zegt Nsuki. ‘Ik kan niet genoeg herhalen hoe belangrijk Gadsby’s boodschap is en hoe moedig ze is dat ze daarover durft vertellen. Maar er zaten wel te weinig grappen in om een goede comedyshow te zijn. En hoe je het ook draait of keert: grappen zijn de enige vereiste om van comedy te mogen spreken. Een monoloog zonder grappen of een verhaal van tien minuten waarin geen enkele lach valt kan prachtig zijn, maar comedy is het niet. Had Gadsby hier meer grappen in kunnen verwerken, was het echt een legendarische special geweest.’

Nanette is vooral een comedyrevolutie voor mensen die niet zo vaak naar stand-upshows gaan kijken, denkt Nsuki. ‘Wie regelmatig specials op Netflix kijkt of in Vlaanderen naar comedy gaat kijken, weet dat kwetsbaarheid in comedy niet nieuw is. Kijk naar Bo Burnham of Patton Oswalt, die over de dood van zijn vrouw een hele show vol grappen heeft geschreven’, haalt de Antwerpse aan.

‘Uiteraard is dat niet gemakkelijk. Dat merk ik ook als ik zelf wil vertellen over hoe ik in armoede opgroeide en hoe verschrikkelijk mijn stiefvader was. Bovendien gaan mensen dan vaak in ocharme-modus en krijgen ze medelijden met je, wat het nog moeilijker maakt om ze te laten lachen. Maar wat Hannah Gadsby beweert, dat kwetsbaarheid in een comedyshow simpelweg onmogelijk is, dat is gewoon niet waar.’

Volgens Nsuki is Gadsby een product van de Angelsaksische comedytraditie. ‘Als je in Engeland, Amerika of Australië wil gaan spelen, kom je terecht in een circuit met duizenden comedians. Dat maakt dat je de eerste jaren heel weinig speeltijd krijgt, waarin je onmogelijk een persoonlijk verhaal kunt opbouwen. Zelfs na tien jaar optreden mag je blij zijn als je daar een halfuurtje krijgt. In België heb je dan soms al een volavondshow.’

Los van hoe de show binnen de comedyscene is onthaald, blijft Nanette wel de stand-upshow waar dit jaar het vaakst over werd gepraat. Volgens Nsuki kan de voorstelling van Gadsby het publiek voor de andere comedians wel verbreden. ‘Zeker in Vlaanderen hangt er nog altijd een pipi-kakasfeertje rond stand-up. Veel mensen denken nog altijd dat wij de hele tijd lachen met ons lief en met Marokkanen. Nanette kan mensen overtuigen om wat meer comedy te checken.’

En dan blijft nog de vraag over wat Gadsby betekent voor vrouwelijke comedians. ‘Vrouwen hebben ontzettend veel aan haar boodschap, dat staat vast, maar ik denk dat vrouwelijke stand-uppers meer hebben aan andere figuren, zoals Amy Schumer, Soundos El Ahmadi en Iliza Shlesinger, die de afgelopen jaren echt killershows hebben gemaakt, tjokvol grappen.’

De toekomst

Gadsby was verrast door de wereldwijde respons op Nanette en gaf in interviews al aan dat ze toch niet helemaal afscheid wil nemen van het podium. ‘Maar ik wil geen comedy meer doen zoals ik dacht dat het moest, namelijk gewoon mensen laten lachen en dan weer afgaan’, zei ze daarover in een video-interview. Nsuki hoopt alvast dat de grapdichtheid wat hoger zal zitten dan bij Nanette. ‘Elke vrouw die een sterke comedyshow uitbrengt, over welk onderwerp dan ook, is een zegen voor vrouwen in de comedy.’