‘De fietsendief’ van MartHa!tentatief, Toneelhuis en Theater Zuidpool steelt je hart

‘Gasten, we gaan nog eens een cliché de nek omwringen.’ Met die attitude beenden regisseurs Bart Van Nuffelen en Johan Petit de repetitieruimte in. In hun kielzog drie acteurs en een danser. Op tafel: een theatertekst – in een soort Verkavelingsvlaams met Antwaarps haar op – die geïnspireerd is door Vittorio De Sica’s iconische film Ladri di biciclette. En, wat denkt u, was de film beter?

Als een onwezenlijk goed feestje waar je volledig uit de bol gaat op je favoriete muziek maar waar je ook diepe, schone gesprekken voert met schone mensen over de vierkant draaiende wereld en hoe die wereld te verbeteren. Zo voelt De fietsendief van Toneelhuis, MartHa!tentatief en Theater Zuidpool.

Nochtans begint het feestje verdacht verwarrend… Op de kale scène liggen zes vierkante panelen in twee rijen van telkens drie panelen. Later zal blijken dat dit lichtpanelen zijn. Die panelen vormen de eilandjes waarop de drie personages zich letterlijk en figuurlijk bewegen: Sofie Decleir als het hoofd van de stadsdienst integratie, Abigail Abraham als de Ghanese vluchteling die in Antwerpen een nieuw bestaan tracht op de bouwen en Marc Van Eeghem als de stuurse groenarbeider van de stad. De drie beleven een cruciaal, ontwrichtend moment in hun leven tijdens die eerste verwarrende scène. Alles gebeurt tegelijkertijd. Je kan er geen touw aan vastknopen. Tussen de drie sluipt Igor Shyshko. De danser vertolkt ‘de fietsendief’ of, breder, het donkere lot dat elk van de personages te beurt valt. Je weet als toeschouwer niet waar eerst te kijken. En zo weet het regisseurduo je het verloren gevoel te bezorgen dat elke nieuwkomer moet voelen wanneer hij of zij voor het eerst in een drukke straat in Antwerpen of Brussel staat… Bingo! En vanaf dan zit er wel in elke scène een ‘bingomoment’.

Inspiratie vond het regisseursduo niet alleen in de eigen stad maar ook in Vittorio De Sica’s film Ladri di biciclette (1948). Ze kopiëren de film niet minutieus naar de scène maar gebruiken de idee – een arme man die alles doet om een fiets te bemachtigen zodat hij een job kan uitoefenen – als uitgangspunt voor deze creatie die na een verwarrend begin openbarst tot een beklijvend, hilarisch, zorgvuldig portret van een stad waarin iedereen zijn uiterste best doet om te overleven en daardoor met elkaar botst. Minstens zo goed als de film!

Sofie Decleir zet daarbij een verbluffende vertolking neer. In haar zonnebloemgeel kleedje en beige pumps laveert ze elegant tussen pure kolder en bittere ernst, tussen perfectionistische moeder en gedreven integratie-ambtenaar. Abigail Abraham verbaast als de nieuwkomer. Gehuld in een optimistisch roze tenue. Een kleur die haar ingesteldheid verraadt. Ook zij zet een ongelooflijke evenwichtsoefening neer: galant balancerend tussen tristesse en humor. En Marc Van Eeghem zet een grauw en rakend portret neer van de hardwerkende, uitgeputte Vlaming die bang is voor alle nieuwkomers, voor ‘de indringers’. Shyshko vertolkt in zijn donker trainingspak het zwarte lot dat constant op de loer ligt. Hij doet dat goed maar hier voel je wel dat de regisseurs eerder ’tekstbeesten’ zijn die vooral hun acteurs tot ongeziene acteerprestaties weten op te tillen. Ze integreren Shyshko’s danstaal perfect in het spel maar hadden zijn danstaal inventiever kunnen uitwerken.

Alle personages komen letterlijk en figuurlijk almaar dichter tot elkaar. Je ziet hun levens in elkaar verstrengelen en tegelijkertijd tonen de regisseurs hoe de drie toch naast elkaar blijven leven. Elk gevangen in het eigen gelijk. Zo wordt er zorgvuldig toegewerkt naar een apotheose waarin de drie verplicht zijn om samen te werken en niet langer naast elkaar te leven.

De drie personages zijn perfecte metaforen voor de bijna ontelbare levens die in onze steden naast elkaar bestaan: zij die alles en iedereen proberen te verzoenen en daardoor zichzelf voorbijhollen, zij die alles en iedereen proberen te begrijpen als nieuwkomer en, tot slot, zij die alles en iedereen met veel argwaan bekijken maar uiteindelijk zo slecht nog niet zijn.

De fietsendief is de stadsrevue die Antwerpen – en bij uitbreiding elke Vlaamse stad – nodig heeft. Het is spits, herkenbaar, grappig en wervelend theater dat tevens toont welke essentiële rol de kunsten in het sociale weefsel van een bruisende stad kunnen spelen: de kunsten kunnen dat weefsel zichtbaar én sterker maken. De fietsendief is overigens beter dan een onwezenlijk goed feest want het is geen eenmalige gebeurtenis. Het is een feestje dat zich voorlopig al tot eind mei bijna dagelijks herhaalt.

Smaakmaker:

teaser De fietsendief from Toneelhuis on Vimeo.

Els Van Steenberghe