Waarom Kendrick Lamar het beste album van het decennium heeft gemaakt

Als we terugblikken op de vele muzikale pareltjes van het afgelopen decennium, dan staat To Pimp a Butterfly van Kendrick Lamar (2015) met stip op één.

‘I saw all the things that I wasn’t taught’. Zo omschreef Kendrick Lamar zijn aha-erlebnis, toen hij in 2014 een bezoek bracht aan Zuid-Afrika. In de gevangenis op Robbeneiland waar Nelson Mandela een deel van zijn celstraf uitzat, vond de rapper uit Compton, Los Angeles, zijn volgende roeping. Gewoon de beste van de planeet zijn was niet langer voldoende, nu moest koning Kendrick boven zichzelf uitstijgen. De missie die begon toen hij als achtjarige voor het eerst kennismaakte met Tupac Shakur en Dr. Dre ging haar beslissende fase in. Every nigger is a star.

Kendrick Lamar Duckworth was vijfentwintig toen hij in 2012 met Good Kid M.A.A.D City zijn visitekaartje afleverde. De verlegen jongen met uitstekende schoolrapporten, zoon van een gang banger en een moeder die hamburgers serveerde in McDonald’s, was ontbolsterd tot de meest geprezen rapper van zijn generatie, dankzij een caleidoscopische, virtuoos vertelde autobiografie, die het ooit dominante maar langzaam doodgebloede gangsterrapgenre op z’n kop zette. Een gruwelijk gedetailleerde, genuanceerde, meeslepende afrekening met een rauw verleden dat tegen alle verwachtingen in een toekomst bood. ‘De restauratie van hiphop als kunstvorm’, schreef onze man destijds in zijn review, en het dient gezegd: mocht Lamar nadien om de een of andere reden de muziek vaarwel hebben gezegd, dan had hij in de herfst van 2012 een stevige optie genomen op het beste album van dit decennium. Maar alles, ook de primus van de rap, kan beter.

Een jaar na de release van Good Kid, M.A.A.D City vergezelt Lamar Kanye West op zijn Yeezus-tournee. Stappen mee op de bus: producer Flying Lotus en diens protegé Stephen Bruner, alias basbeest Thundercat. Ze schotelen de rapper een dieet van funk en jazz voor: George Clinton en Miles Davis, Sly Stone en Herbie Hancock. Lamar neemt het gulzig in zich op. Intussen staat Amerika in rep en roer nadat burgerwacht George Zimmerman in Florida wordt vrijgesproken voor het doodschieten van de zwarte tiener Trayvon Martin. #Blacklivesmatter gaat viraal en blaast de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging nieuw leven in. De sterren in de hiphophemel staan ideaal uitgelijnd voor een statement, en de antennes van Lamar, spiritueel ontwaakt in Afrika, muzikaal gevoed door zijn avant-gardevriendjes uit LA, staan op scherp.

Ook vier jaar na verschijningsdatum valt het op hoe compromisloos en complex To Pimp a Butterfly is. Een broeierig krioelen van desoriënterende jazzritmes en opruiende rhymes, en een soms chaotische, veelgelaagde plaat die in gelijke mate veeleisend en vrijgevig is. Provocerend en activistisch, maar ook kritisch en zelfbespiegelend. ‘So why weep when Trayvon Martin was in the street/ When gang banging make me kill a nigga blacker than me?’ klaagt hij tijdens The Blacker the Berry de hypocrisie aan van zwarte tranen over wit geweld, terwijl ‘broeders’ elkaar afknallen in onderlinge oorlogen. Lamar wil wel op de barricades staan, maar ook de nieuwe messias van de zwarte muziek is niet vrij van zonde, twijfel en tegenstrijdige gevoelens over zijn status van messias. ‘Loving you is complicated’, bijt hij zichzelf en zijn medemens toe in het melancholisch bollende U. Diametraal daartegenover staat de triomfantelijke ode aan de zelfliefde van I. En met Alright geeft Lamar Black Lives Matter een hoopvolle strijdleuze cadeau.

Prince gaf zijn zegen, en David Bowie liet zich door To Pimp a Butterfly beïnvloeden voor zijn muzikale testament Blackstar (2016), ook ingeblikt met een jazzband. ‘Wanneer de geest openstaat, volgen de oren’, zo beschreef saxofonist Kamasi Washington (die de strijkersarrangementen schreef en hetzelfde jaar zijn eigen magnum opus The Epic uitbracht) de link tussen het groeiende sociale bewustzijn en het succes en de invloed van het album. Musical director Thundercat voerde twee jaar later ons eindejaarlijstje aan met Drunk. Kendrick zelf volgde zijn meesterwerk op met Untitled Unmastered (2016), een verzameling ongepolijste maar excellente overschotjes, en Damn (2017), alweer een groots album, dat hem als eerste rapartiest ooit de Pulitzerprijs opleverde. Vier essentiële lp’s, het maakt van Lamar niet zomaar een ster maar vooral ook dé artiest van het afgelopen decennium.