Waarom het mislukte Fyre Festival een parabel voor onze tijd is

Twee documentaires laten gelijktijdig hun licht schijnen over Fyre Festival, een festival op de Bahama’s dat uitgroeide tot de grootste pr-nachtmerrie van 2017. Meer plezier zult u dit jaar met een docu niet beleven.

Al sinds de uitvinding van de popmuziek heeft elke generatie haar toren van Babel. De hippiecultuur van de jaren zestig kwam tot een symbolisch einde op het Altamont Speedway Free Festival, dat Hells Angels gebruikte als security en hen uitbetaalde in bier – uiteindelijk zouden er vier mensen sterven in de chaos. De ravecultuur van de jaren tachtig mondde uit in The Haçienda, een megalomane, uit xtc opgetrokken club in Manchester die zo verlieslatend was dat iedere clubber die door de deur ging de eigenaars tien pond kostte. De Alternative Nation-cultuur van de nineties had Woodstock ’99, een poging om het legendarische festival te enten op de nu metal, punkrock en late grunge van Limp Bizkit, Korn, The Offspring en Bush. Het festival zou eindigen met overgelopen toiletten, branden op het terrein, rellen en getuigenissen van verkrachtingen tijdens de optredens van Korn en Limp Bizkit. Het zijn verhalen over megalomanie en mislukking, die in boeken, films en documentaires verteld blijven worden, tot ze een soort metaforen worden voor de tijdgeest.

Sinds anderhalf jaar heeft ook de millennialgeneratie haar eigen parabel: Fyre Festival, een Amerikaans festival dat in april 2017 op de Bahama’s georganiseerd werd voor een publiek van influencers, modellen en fils à papa, maar uitmondde in wat getuigen ‘an elephant of a clusterfuck’ noemden die live op Twitter en Instagram te volgen was. Hier werd er niet zo uitgebreid over bericht, maar in de States was Fyre Festival in geen tijd een popculturele punchline. Een bende patsers die elk 4000 dollar betaalden om Blink-182 te zien en een glimp op te vangen van Bella Hadid: Fyre Festival was, inzake leedvermaak, bijna té makkelijk.

Het mag dan ook niet verbazen dat vorige week niet één maar twee documentaires zich aan hetzelfde stukje moderne geschiedschrijving hebben gewaagd. Netflix haastte zich om Fyre: The Greatest Party That Never Happened uit te brengen, een chronologisch verloop van wat er zich heeft afgespeeld op de Bahama’s. Voorlopig iets minder legaal te bekijken bij ons is Fyre Fraud, een docu van Hulu die een diepere sociologische analyse maakt. Geen van beide documentaires is zonder fouten, maar dat hoeft ook niet. Het is het soort verhaal dat zo goed, zo hallucinant en zo grappig is dat de rest er niet toe doet. Het is het soort verhaal dat zo veel lijkt te zeggen over deze tijd dat het bijna gefabriceerd lijkt. Het is, met andere woorden, het soort verhaal waar binnen twintig jaar nog altijd boeken, films en documentaires over gemaakt zullen worden.

(Als u de docu op Netflix nog niet gezien hebt en van plan bent om dat alsnog te doen, raden wij u aan om eerst de film te bekijken en dan verder te lezen. Dat gaat grappiger zijn.)

Fyre Festival ontstond in 2016 toen Ja Rule en Billy McFarland de handen in elkaar sloegen. Ja Rule was een zwarte rapper op zijn retour met een ietwat kleurrijke levenstijl die net twee jaar cel wegens belastingontduiking had uitgezeten. Billy McFarland was een witte, 25-jarige ondernemer die heel, heel graag de nieuwe Mark Zuckerberg wilde worden en dat in zijn hoofd al was. Fijn weetje: de twee noemden zichzelf ‘The Magic Bird’, omdat ze van plan waren om – en dit is een citaat – ‘de technologiewereld te veranderen zoals Magic Johnson en Larry Bird de NBA hebben veranderd’.

Dat zou letterlijk een quote uit The Office kunnen zijn.

Ja Rule en McFarland werkten aan de ontwikkeling van Fyre, een nieuwe app om celebrity’s te boeken voor een acte de présence op je feest, een soort Tinder voor mensen met te veel geld: jij swipete de celebrity’s die je werden voorgesteld naar links of naar rechts, de celebrity’s deden hetzelfde met de feestjes van de klanten.

Om de app te promoten stelde iemand van het marketingteam voor een festival te organiseren dat de naam van de app zou dragen. McFarland sprong op het idee. Toen hij – en hier moeten we hem op zijn woord geloven – in het najaar van 2016 met zijn privévliegtuig over de Bahama’s vloog en een idyllisch onbewoond eiland spotte dat ooit eigendom van Pablo Escobar was geweest, zag hij het festival voor zich zoals het moest worden: het ultieme experience festival. Een soort Tomorrowland, maar dan met een exclusievere setting, exclusiever eten en een exclusievere gastenlijst.

McFarland nam vervolgens FuckJerry onder de arm, een voormalige Instagram-account (genoemd naar Jerry Seinfeld) die tot een disruptief marketingbureau was uitgegroeid. FuckJerry bedacht een promocampagne voor Fyre: McFarland en Ja Rule moesten met een rist celebrity’s, modellen en influencers, onder wie Bella Hadid (22.3m volgers) en Emily Ratajkowski (21.5m volgers), naar Pablo Escobars eiland trekken om te feesten. Een cameraploeg moest het hele gebeuren registreren en de aftermovie zou de promocampagne worden voor het échte festival.

Wat ook gebeurde.

Fyre, de docu op Netflix, heeft de onversneden beelden van die trip in handen gekregen. Die zijn grappig. Eén shot is Ja Rule die een toast uitbrengt op ‘neuken als pornosterren’. Eén shot is het marketingteam dat woest wordt omdat de influencers hen niet vermelden op hun Instagram-posts. ‘Why aren’t they fucking tagging us?’ Eén shot is een dronken McFarland die aan een model uitlegt dat hij ‘een luchtkasteel voor de gemiddelde loser’ wil verkopen. Eén shot is McFarland die ’s namiddags te midden van het feestgedruis bewusteloos in het zand ligt.

Terug thuis gingen Fyre en FuckJerry verder in de promo van hun festival. Ze betaalden Kendall Jenner (102.7m volgers), een van de Kardashians en de ultieme Instagirl, 250.000 dollar voor één post over het festival. Vervolgens kwamen ze met een plan op de proppen om ‘het internet te doen stoppen’: ze betaalden 400 influencers op Instagram om een oranje vlak te posten, een poging om op te vallen in de feed van miljoen gebruikers. Dat was, toegegeven, briljant. Bij het oranje vlak hoorde een link naar het filmpje dat Fyre op het eiland had gemaakt: een video vol privévliegtuigen, bounty beaches, jetski’s, jachten, modellen, villa’s aan het strand, snorkelen en varkentjes. Het was de ultieme Instagramfantasie. En het werkte.

Na twee dagen was Fyre Festival, met ticketprijzen van duizenden dollars, uitverkocht. Fyre Festival werd de nieuwe speler in de festivalwereld. Een nieuw Coachella. De volgende stap in de experience culture. Restte McFarland en Ja Rule nog één zaak: een hyperexclusief experience festival met privévliegtuigen, bounty beaches, jetski’s, jachten, modellen, villa’s aan het strand, snorkelen en varkentjes organiseren voor 6000 mensen.

In vier maanden tijd.

Iedereen die ooit een festival heeft georganiseerd weet dat het onmogelijk is een event van die omvang in enkele maanden op te starten. Alleen: Fyre Festival had niemand in dienst die al een festival georganiseerd had.

Ze bleken er ook geen natuurtalenten in te zijn.

Dat is wat Fyre en Fyre Fraud zo’n fascinerende kijkervaring maakt. Een van de enige mensen in het Fyre-team die in die docu’s enig besef lijkt te hebben van wat hen te wachten stond, was een piloot die zichzelf had leren vliegen met Microsoft Flight Sim. Toen hij opperde dat het onmogelijk was om op de Bahama’s te slapen in een tent, werd hij ontslagen. In plaats van een manier te bedenken om voldoende wc’s naar een onbewoond eiland te halen zat McFarland naar manieren te zoeken om een authentiek piratenschip naar het eiland te halen. Hij had dat namelijk zo in zijn hoofd.

Al kijkende begin je ook te beseffen dat McFarland duidelijk problemen heeft om waarheid en leugen te scheiden. Zo beweerde hij aanvankelijk dat hij Norman’s Cay, het eiland van Pablo Escobar, gekocht had. Vervolgens zei hij dat hij het gekregen had van de Bahama’s. Uiteindelijk bleek dat hij een lease had om het eiland te gebruiken. Een lease met één voorwaarde: Pablo Escobar (van wie het eiland overigens nooit eigendom is geweest, wel van een andere notoire oprichter van het Medellíndrugskartel, Carlos Lehder) mocht niet vermeld worden. Wat deed McFarland? Al in de allereerste promo nodigde hij het publiek uit om te komen feesten ‘op het eiland van Pablo Escobar’. De lease verviel. En Fyre mocht vier maanden voor het van start ging op zoek naar een nieuwe locatie.

Zo’n dingen kun je niet bedenken.

Finaal vonden ze op Great Exuma, met een lengte van 60 kilometer een van de grotere eilanden op de Bahama’s, een groot parkeerterrein. Great Exuma is bewoond en veel groter dan Norman’s Cay, maar daar pasten Fyre en FuckJerry een mouw aan: op de uiteindelijke plattegrond van het festival was het bewoonde deel van het eiland met Photoshop weggegomd.

Opnieuw: zo’n dingen kun je dus niet bedenken.

Werd ook duidelijk: dat McFarland een behoorlijk louche gast was. Hij had naam gemaakt in de venture capitalism-wereld met Magnises, een bankkaart voor millennials. Als in: de bankkaart was zwart en van metaal, zodat ze meer geluid maakte als je ze op tafel legde, en je kon er tickets voor een hoop exclusieve events mee verkrijgen. Werknemers noemden de kaart ‘Magnum Penis’. Maar Magnises maakte veel minder winst dan McFarland geclaimd had, wat een enorm probleem was nadat zijn voornaamste investeerder was overleden. Om het gat dicht te rijden had hij dan maar een hoop investeringsgeld opgehaald met het Fyre Festival. Een piramidespelletje dat hij lustig bleef spelen: om zijn leningen voor het festival te kunnen aflossen bleef hij imaginaire villa’s verhuren aan festivalgangers en vroeg hij hen om zo snel mogelijk geld op hun festivalarmband op te laden.

De organisatie van het festival begon ondertussen steeds geschifter vormen aan te nemen. Denk Lost in La Mancha, gecombineerd met 24 Hour Party People. Een 22-jarige zonder noemenswaardige ervaring moest als booker onder meer Major Lazer, Blink-182 en Disclosure proberen vast te leggen. Alle hotels en villa’s in Great Exuma bleken al een jaar eerder geboekt te zijn voor een nationale botenwedstrijd. Iemand lanceerde de hashtag #FyreFraud. Nadat paniekerige tickethouders online om opheldering hadden gevraagd, moest FuckJerry een filter op hun Instagram installeren die comments met de woorden ‘line-up’, ‘performers’, ‘details’, ‘info’, ‘flights’, ‘fraud’, ‘stupid’, ‘scam’ en uiteindelijk ‘festival’ automatisch verwijderde. Twee weken voor het festival werd de cateraar ontslagen omdat die te duur was en moesten ze op zoek naar een nieuwe cateraar voor 6000 man. Twee nachten voor het festival regende een onweer alle tenten en matrassen nat. En de dag voor het festival zegde Blink-182 af.

Het zijn dan ook iconische beelden: een bende rijkeluiskindjes en influencers die op dag één arriveren, klaar voor het ultieme festival met villa en jetski’s, en vervolgens in een gammele gele schoolbus naar een enorme parking gereden worden, waar hen een soort opvangkamp wacht, gebouwd met tenten die eerder als opvangplek na orkaan Matthew gediend hebben. De festivalsite was op acht kilometer wandelen. Wat volgde, werd door iemand omschreven als ‘ Lord of the Flies met Instagram’. Het was karma op zijn best: Fyre Festival was ontstaan als marketinghype, maar had nu een hoop ontevreden influencers doen stranden op een eiland zonder festival en zonder mogelijkheid om weg te raken. Een van de posts die viraal ging, was een foto van de ‘exclusieve lunch’ die Fyre had voorzien: een triestige witte boterham met kaas in een piepschuimbakje. Langs de andere kant: er was wel voor twee miljoen dollar sterke drank ingeslagen. Niks om die drank mee te mixen, evenwel. Dat dan weer niet.

Vroeg in de ochtend van dag twee zou het festival afgelast worden. Er had op dat moment één band opgetreden: een groep lokale Bahamezen. Een van de organisatoren zou uiteindelijk van de site vluchten in de koffer van een auto.

Werkelijk álles aan Fyre Festival is briljant.

Kijk Fyre en Fyre Fraud en het is glashelder: Fyre Festival is het Altamont van de millennials. Een parabel met een rapper, een entrepreneur en een hoop influencers in de hoofdrol die hard op hun bek gaan. Het is het verhaal dat de bubbel doorprikt. Het verhaal dat iedereen wil horen. Komt daar nog bij dat, doordat nagenoeg iedereen gedupeerd werd door McFarland, ook iedereen bereid is om mee te werken aan de reconstructie ervan. Meestal eindigt dit soort verhalen in een ‘Wat heeft er zich nu precies afgespeeld?’-verhaal. Bij Fyre Festival werken alle betrokkenen heel, heel graag mee.

Té graag, misschien. Er hangt namelijk nog altijd veel mist over wat waarheid en wat leugen is. De ruzie tussen de twee docu’s is op dat vlak veelzeggend. De makers van Fyre beschuldigen Fyre Fraud, de Hulu-film, ervan dat ze betaald hebben voor een – weliswaar kritisch – interview met Billy McFarland. De makers van Fyre Fraud wijzen erop dat Fyre, de Netflixversie van de feiten, FuckJerry als executive producer op de aftiteling heeft staan. Dat is de reden waarom ze de fantastische making-ofbeelden in handen hebben gekregen, maar in ruil laten ze FuckJerry hun verantwoordelijkheid anderhalf uur lang minimaliseren. En ze zijn niet de enigen: nu McFarland een celstraf van zes jaar uitzit omdat hij tijdens zijn vrijlating onder borgtocht opnieuw mensen had opgelicht, beweert zelfs Ja Rule een slachtoffer te zijn. Ja, Fyre Festival is een briljant verhaal en we hopen dat er ooit een minireeks over gemaakt wordt, maar het is vooral ook het verhaal dat iedereen wil dat het is.

Iedereen behalve Billy McFarland, dan.

En zo zijn er nog wel wat nuances te maken. De clou van Fyre Festival zijn de honderden influencers die naar de Bahama’s afzakten voor het feest van hun leven en een clusterfuck in de plek kregen. Als je Fyre Fraud kijkt, lijken veel van de influencers op voorhand te beseffen dat Fyre te mooi was om waar te zijn en bleken ze heel gewillig in het livefeeden van wat er zich voor hun ogen afspeelde. Er is namelijk één ding dat beter is geweest voor hun aantal volgers dan een livefeed van een paradijselijk festival: een livefeed van een olifant van een clusterfuck. Geen enkele foto van Fyre had meer retweets dan die boterham met kaas. Misschien waren influencers niet de clou van de grap. Misschien hebben ze de grap mee gemaakt.

Fyre Festival is dan ook meer dan een goed verhaal. Het is verbazend hoe veel je kunt leren over onze samenleving uit twee documentaires. Het is een parabel over de arrogantie van venture capitalism en disruptieve Silicon Valley- bros en waarom we blind vertrouwen op narcistische CEO’s met duidelijk sociopathische trekken. Het biedt een verrassend inzicht in het vernuft van de fake it till you make it-doctrine die Trump aan de macht heeft gebracht. Het is een fundamentele kritiek op de hype economy. (Mocht u geen idee hebben wat dat is: Supreme, een kledingmerk dat hype probeert te creëren door zijn producten in gelimiteerde oplage uit te brengen, bracht in 2016 een baksteen op de markt met zijn logo erop. Kostprijs: 30 dollar. Vandaag kosten die op de tweedehandsmarkt 500 tot 1000 dollar. Dát is hype economy.) Het zegt op een vreemde manier iets over een groep rijke blanken die gaan feesten in een ontwikkelingsland en de rekening achterlaten voor de lokale inwoners. Fyre Festival is voor te veel dingen een metafoor om ze allemaal op te noemen.

Maar het interessantste punt maakt Fyre Festival over marketing en perceptie. Want hoe groot de mislukking van Fyre ook was, op een manier zijn ze wel geslaagd: Fyre Festival was na twee dagen uitverkocht, puur op basis van één post van Kendall Jenner, één oranje vlak en één filmpje. De organisatie achteraf faalde, maar de marketing op voorhand was een enorm succes. In Fyre Fraud haalt iemand Private Jet Studio aan, een Russisch bedrijf dat je voor 240 dollar een fotoshoot biedt in een Gulfstream G650-privéjet. Het vliegtuig verlaat nooit de grond, maar dat doet er niet toe: op Instagram lijkt het wel zo. Dat is wat Fyre Festival in het groot deed.

Die rare relatie tussen perceptie, realiteit en sociale media gaat veel dieper dan één festival en verder dan enkel millennials en influencers. Tomorrowland, ook een festival dat een experience wil zijn, vipcultuur weet te kapitaliseren en de kracht van sociale media kent is, op dat vlak een interessant vergelijkingspunt. Het festival heeft zeker zijn verdiensten. Het is een strakke organisatie en weet een bijzonder soort verbondenheid op het terrein te creëren. Maar de perceptie ervan is bijna een virtueel gegeven.

Kijk naar de aftermovie van Tomorrowland en je gelooft dat je net een hedonistische samenkomst tot het ochtendgloren van de mooiste jonge mensen ter wereld gemist hebt. Wie er daadwerkelijk geweest is, weet dat er evenveel veertigjarige mannen in een hemd fistpumpen voor een podium waar een dj staat van wie ze de naam niet kennen. Veel jonge mensen kunnen Tomorrowland niet betalen, veertigers die zich vips wanen wel. Om één uur stopt de laatste dj, waarna het grote hedonistische feest eindigt met een ellenlange wandeling naar de parking en om halfdrie het bed in. Alleen: dat zijn niet de beelden die iedereen op Instagram en Facebook zet. Op Instagram en Facebook post iedereen dezelfde foto van kleurrijk uitgedoste mensen of dezelfde selfie voor de mainstage, getrokken vanaf de heuvel – héél lastig staan op die heuvel, trouwens. Iedereen die er is, wil dat het het feest van het jaar is. En dus draagt iedereen mee bij aan de perceptie dat je net een hedonistische samenkomst tot het ochtendgloren van de mooiste jonge mensen ter wereld gemist hebt. Als je net een half maandloon gespendeerd hebt in één weekend, wil je tenminste het idee koesteren dat je net de tijd van je leven hebt gehad.

Dat geldt niet alleen voor Tomorrowland. Je ziet het, op een minder extreme maar vergelijkbare manier, in de moderne festivalcultuur in het algemeen, van Best Kept Secret tot WeCanDance. Het voornaamste verschil: dat zijn festivals die daadwerkelijk georganiseerd worden.

Dus ja, er valt veel te lachen met Fyre Festival.

Maar misschien lachen we dan ook een beetje met onszelf.